*kial

*kial

1.
Demanda adverbo signifanta „pro kia kaŭzo?“: kial vi ne respondas al mi ― ĉu vi estas surda aŭ muta? [1]; kial vi tion faris [2]? kial vi koleras [3]? kial vi ne diris al mi, ke ŝi estas via edzino [4]? kial ŝi ne decidiĝas paroli FK ? ĉiu tial havas sian kial PrV .
2.
Demanda dependiga konjunkcio, kun sama signifo: li diris al mi, kial li tiam ne volis respondi; la kaŭzo, kial mi faris tion, estas...; ŝia patrino insultis ŝin, (demandante) kial ŝi revenis tiel malfrue de la fonto [5]; jen kial li denove venas Lisabonon […] FK VD:ĉar
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 20
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 3:13
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 4:6
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 12:18
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 17
afrikanse:
hoekom
albane:
pse
amhare:
ለምን
arabe:
لماذا
armene:
ինչու
azerbajĝane:
niyə
beloruse:
чаму, навошта
bengale:
কেন
birme:
အဘယ်ကြောင့်
bosne:
zašto
ĉeĥe:
proč
dane:
hvorfor
estone:
miks
eŭske:
zergatik
filipine:
bakit
france:
pourquoi, pour quelle raison
galege:
por que
germane:
warum, wieso, weshalb
guĝarate:
શા માટે
haitie:
poukisa
haŭse:
dalilin da ya sa
hebree:
1. למה, מדוע
hinde:
क्यों
hispane:
¿por qué?
hungare:
1. miért 2. miért, amiért
igbe:
ya mere
indonezie:
mengapa
irlande:
cén fáth
islande:
hvers vegna
japane:
なぜ
jave:
kok
jide:
פארוואס
jorube:
idi
kanare:
ಏಕೆ
kartvele:
რატომ
kazaĥe:
неге
kimre:
pam
kirgize:
неге
kmere:
ហេតុអ្វីបានជា
koree:
이유
korsike:
perchè
kose:
ngoba
kroate:
zašto
kurde:
çima
latine:
quid
latve:
kāpēc
laŭe:
ເປັນຫຍັງ
litove:
kodėl
makedone:
зошто
malagase:
antony
malaje:
mengapa
malajalame:
എന്തുകൊണ്ട്
malte:
għaliex
maorie:
he aha
marate:
का
monge:
yog vim li cas
mongole:
яагаад
nederlande:
waarom
nepale:
किन
njanĝe:
chifukwa
okcidentfrise:
wêrom
panĝabe:
ਇਸੇ
paŝtue:
ولې
pole:
1. dlaczego, czemu, po co 2. dlaczego, czemu, po co
portugale:
Por que?
ruande:
kubera iki
rumane:
de ce
ruse:
почему, отчего, зачем
samoe:
aisea
sinde:
ڇو
sinhale:
ඇයි
skotgaele:
carson
slovake:
prečo
slovene:
zakaj
somale:
sababta
ŝone:
sei
sote:
ke hobane’ng ha
sunde:
kunaon
svahile:
kwa nini
svede:
varför
taĝike:
чаро
taje:
เหตุผลที่
tamile:
ஏன்
tatare:
нигә
telugue:
ఎందుకు
ukraine:
чому
urdue:
کیوں
uzbeke:
nima uchun
vjetname:
lý do tại sao
volapuke:
1. kikod 2. kikod
zulue:
kungani

kialo

Kaŭzo: jen la kialo de tiu decido; en ĉi tiu kialo kuŝas ĉiuj aliaj; doni al iu evitkialojn; akvo minacas fariĝi kialo de konfliktoj [6]; foje iuj malabonas sen indiki kialon aŭ motivon [7]; loĝantoj de Sarajevo havas multajn bonajn kialojn por interesiĝi pri mondpolitiko nun [8];
6. Monato, Evgeni Georgiev: La blua „oro“ ĉiam malsufiĉos
7. Monato, Stefan Maul: http://steloj.de/esperanto/monato2/006825.html
8. Monato, La fino de la mondo komenciĝas en Sarajevo, 93/10
afrikanse:
rede
albane:
arsyeja
amhare:
ምክንያት
arabe:
سبب
armene:
պատճառ
azerbajĝane:
səbəb
beloruse:
прычына
bengale:
কারণ
birme:
အကွောငျးရငျး
bosne:
razlog
ĉeĥe:
důvod, motiv, příčina
dane:
årsag
estone:
põhjus
eŭske:
arrazoia
filipine:
dahilan
france:
raison, pourquoi (subst.)
galege:
razón
germane:
Grund
guĝarate:
કારણ
haitie:
rezon
haŭse:
dalilin
hebree:
סיבה, עילה
hinde:
कारण
hispane:
causa, motivo
hungare:
ok, (a) miért
igbe:
ihe
indonezie:
alasan
irlande:
chúis
islande:
ástæða
japane:
理由
jave:
alesan
jide:
סיבה
jorube:
idi
kanare:
ಕಾರಣ
kartvele:
მიზეზი
kazaĥe:
себеп
kimre:
rheswm
kirgize:
акыл
kmere:
មូលហេតុ
koree:
이유
korsike:
raghjoni
kose:
isizathu
kroate:
razlog
kurde:
semed
latine:
ideo
latve:
iemesls
laŭe:
ເຫດຜົນ
litove:
priežastis
makedone:
причина
malagase:
antony
malaje:
sebab
malajalame:
കാരണം
malte:
raġuni
maorie:
take
marate:
कारण
monge:
yog vim li cas
mongole:
шалтгаан нь
nederlande:
reden
njanĝe:
chifukwa
okcidentfrise:
reden
panĝabe:
ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ
paŝtue:
دلیل
pole:
powód, motyw, przyczyna
portugale:
causa, motivo
ruande:
impamvu
rumane:
temă, cauza
ruse:
причина
samoe:
mafuaaga
sinde:
سبب
sinhale:
හේතුව
skotgaele:
adhbhar
slovake:
dôvod, príčina
slovene:
razlog
somale:
sababta
ŝone:
chikonzero
sote:
lebaka la
sunde:
alesan
svahile:
sababu
svede:
skäl, orsak
taĝike:
сабаб
taje:
เหตุผลที่
tamile:
காரணம்
tatare:
сәбәп
telugue:
కారణం
ukraine:
Причина
urdue:
وجہ
uzbeke:
sabab
vjetname:
lý do
zulue:
isizathu

kialigi

Komprenigi ion montrante ĝiajn kialojn: estis akceptita propono de la unujara volontulo trinki laŭ la alfabeto, kion li kialigis tiel, ke tio estas jam certa antaŭdestino, kian nomon ĉiu el ili havas [9]; via egoisma naturo kialigis ke mi amu vin eĉ plie [10].
9. Aventuroj de la brava soldato Švejk dum la mondmilito - šek Jaroslav...
10. Sitio multilingüe para el aprendizaje del idioma internacional Esperanto
beloruse:
растлумачыць , вытлумачыць
ĉeĥe:
zdůvodnit
france:
donner les raisons (de), expliquer (donner les raisons de), motiver (donner les raisons de)
germane:
begründen
hebree:
לנמק
hispane:
explicar, motivar
hungare:
megindokol, megokol
pole:
uzasadniać, dawać powód, dawać przyczynę, tłumaczyć, wyjaśniać, objaśniać
ruse:
объяснить
slovake:
zdôvodniť

senkiala

Ne havanta kialon, ne havanta pravigon: vivi en angoro kun teruroj senkialaj [11]; senkiala timo [12]; senkiala alarmo [13]; la karmoprincipo […] certigas, ke nenio okazas senkiale [14].
11. C. Piron: Tien, 1997
12. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
13. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
14. Monato, Hokan Lundberg: Spirita scienco ĉu tio eblas?, 2005
beloruse:
беспрычынны, беспадстаўны
france:
injustifié (sans cause), irraisonné (sans justification)
germane:
grundlos, unbegründet
pole:
bezpodstawny
portugale:
imotivado, injustificado (sem motivo)

administraj notoj

pri ~: 
    La relativa senco mankas, ĉar ĝin transprenis "ĉar" aŭ
    "tial ke", sed nur ĝi povas kialigi la esprimon "kial ajn"
    (kial ajn vi venis al mi, tuj reiru hejmen!)
    [MB]