*kial

*kial

1.
Demanda adverbo signifanta „pro kia kaŭzo?“: kial vi ne respondas al mi ― ĉu vi estas surda aŭ muta? [1]; kial vi tion faris [2]? kial vi koleras [3]? kial vi ne diris al mi, ke ŝi estas via edzino [4]? kial ŝi ne decidiĝas paroli FK ? ĉiu tial havas sian kial PrV .
2.
Demanda dependiga konjunkcio, kun sama signifo: li diris al mi, kial li tiam ne volis respondi; la kaŭzo, kial mi faris tion, estas...; ŝia patrino insultis ŝin, (demandante) kial ŝi revenis tiel malfrue de la fonto [5]; jen kial li denove venas Lisabonon […] FK VD:ĉar
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 20
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 3:13
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 4:6
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 12:18
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 17
afrikanse:
 hoekom
albane:
 pse
amhare:
 ለምን
arabe:
 لماذا
armene:
 ինչու
azerbajĝane:
 niyə
beloruse:
 чаму, навошта
bengale:
 কেন
birme:
 အဘယ်ကြောင့်
bosne:
 zašto
ĉeĥe:
 proč
dane:
 hvorfor
estone:
 miks
eŭske:
 zergatik
filipine:
 bakit
france:
 pourquoi, pour quelle raison
galege:
 por que
germane:
 warum, wieso, weshalb
guĝarate:
 શા માટે
haitie:
 poukisa
haŭse:
 dalilin da ya sa
hebree:
1. למה, מדוע
hinde:
 क्यों
hispane:
 ¿por qué?
hungare:
1. miért 2. miért, amiért
igbe:
 ya mere
indonezie:
 mengapa
irlande:
 cén fáth
islande:
 hvers vegna
japane:
 なぜ
jave:
 kok
jide:
 פארוואס
jorube:
 idi
kanare:
 ಏಕೆ
kartvele:
 რატომ
kazaĥe:
 неге
kimre:
 pam
kirgize:
 неге
kmere:
 ហេតុអ្វីបានជា
koree:
 이유
korsike:
 perchè
kose:
 ngoba
kroate:
 zašto
kurde:
 çima
latine:
 quid
latve:
 kāpēc
laŭe:
 ເປັນຫຍັງ
litove:
 kodėl
makedone:
 зошто
malagase:
 antony
malaje:
 mengapa
malajalame:
 എന്തുകൊണ്ട്
malte:
 għaliex
maorie:
 he aha
marate:
 का
monge:
 yog vim li cas
mongole:
 яагаад
nederlande:
 waarom
nepale:
 किन
njanĝe:
 chifukwa
okcidentfrise:
 wêrom
panĝabe:
 ਇਸੇ
paŝtue:
 ولې
pole:
1. dlaczego, czemu, po co 2. dlaczego, czemu, po co
portugale:
 Por que?
ruande:
 kubera iki
rumane:
 de ce
ruse:
 почему, отчего, зачем
samoe:
 aisea
sinde:
 ڇو
sinhale:
 ඇයි
skotgaele:
 carson
slovake:
 prečo
slovene:
 zakaj
somale:
 sababta
ŝone:
 sei
sote:
 ke hobane’ng ha
sunde:
 kunaon
svahile:
 kwa nini
svede:
 varför
taĝike:
 чаро
taje:
 ทำไม
tamile:
 ஏன்
tatare:
 нигә
telugue:
 ఎందుకు
ukraine:
 чому
urdue:
 کیوں
uzbeke:
 nima uchun
vjetname:
 lý do tại sao
volapuke:
1. kikod 2. kikod
zulue:
 kungani

kialo

Kaŭzo: jen la kialo de tiu decido; en ĉi tiu kialo kuŝas ĉiuj aliaj; doni al iu evitkialojn; akvo minacas fariĝi kialo de konfliktoj [6]; foje iuj malabonas sen indiki kialon aŭ motivon [7]; loĝantoj de Sarajevo havas multajn bonajn kialojn por interesiĝi pri mondpolitiko nun [8];
6. Monato, Evgeni Georgiev: La blua „oro“ ĉiam malsufiĉos
7. Monato, Stefan Maul: https://www.steloj.de/esperanto/monato2/006825.html
8. Monato, La fino de la mondo komenciĝas en Sarajevo, 93/10
afrikanse:
 rede
albane:
 arsyeja
amhare:
 ምክንያት
arabe:
 سبب
armene:
 պատճառ
azerbajĝane:
 səbəb
beloruse:
 прычына
bengale:
 কারণ
birme:
 အကွောငျးရငျး
bosne:
 razlog
ĉeĥe:
 důvod, motiv, příčina
dane:
 årsag
estone:
 põhjus
eŭske:
 arrazoia
filipine:
 dahilan
france:
 raison, pourquoi (subst.)
galege:
 razón
germane:
 Grund
guĝarate:
 કારણ
haitie:
 rezon
haŭse:
 dalilin
hebree:
 סיבה, עילה
hinde:
 कारण
hispane:
 causa, motivo
hungare:
 ok, (a) miért
igbe:
 ihe
indonezie:
 alasan
irlande:
 chúis
islande:
 ástæða
japane:
 理由
jave:
 alesan
jide:
 סיבה
jorube:
 idi
kanare:
 ಕಾರಣ
kartvele:
 მიზეზი
kazaĥe:
 себеп
kimre:
 rheswm
kirgize:
 акыл
kmere:
 មូលហេតុ
koree:
 이유
korsike:
 raghjoni
kose:
 isizathu
kroate:
 razlog
kurde:
 semed
latine:
 ideo
latve:
 iemesls
laŭe:
 ເຫດຜົນ
litove:
 priežastis
makedone:
 причина
malagase:
 antony
malaje:
 sebab
malajalame:
 കാരണം
malte:
 raġuni
maorie:
 take
marate:
 कारण
monge:
 yog vim li cas
mongole:
 шалтгаан нь
nederlande:
 reden
njanĝe:
 chifukwa
okcidentfrise:
 reden
panĝabe:
 ਇਸ ਦਾ ਕਾਰਨ
paŝtue:
 دلیل
pole:
 powód, motyw, przyczyna
portugale:
 causa, motivo
ruande:
 impamvu
rumane:
 temă, cauza
ruse:
 причина
samoe:
 mafuaaga
sinde:
 سبب
sinhale:
 හේතුව
skotgaele:
 adhbhar
slovake:
 dôvod, príčina
slovene:
 razlog
somale:
 sababta
ŝone:
 chikonzero
sote:
 lebaka la
sunde:
 alesan
svahile:
 sababu
svede:
 skäl, orsak
taĝike:
 сабаб
taje:
 เหตุผล
tamile:
 காரணம்
tatare:
 сәбәп
telugue:
 కారణం
ukraine:
 Причина
urdue:
 وجہ
uzbeke:
 sabab
vjetname:
 lý do
zulue:
 isizathu

kialigi

Komprenigi ion montrante ĝiajn kialojn: estis akceptita propono de la unujara volontulo trinki laŭ la alfabeto, kion li kialigis tiel, ke tio estas jam certa antaŭdestino, kian nomon ĉiu el ili havas [9]; via egoisma naturo kialigis ke mi amu vin eĉ plie [10].
9. Aventuroj de la brava soldato Švejk dum la mondmilito - šek Jaroslav...
10. Sitio multilingüe para el aprendizaje del idioma internacional Esperanto
beloruse:
 растлумачыць , вытлумачыць
ĉeĥe:
 zdůvodnit
france:
 donner les raisons (de), expliquer (donner les raisons de), motiver (donner les raisons de)
germane:
 begründen
hebree:
 לנמק
hispane:
 explicar, motivar
hungare:
 megindokol, megokol
pole:
 uzasadniać, dawać powód, dawać przyczynę, tłumaczyć, wyjaśniać, objaśniać
ruse:
 объяснить
slovake:
 zdôvodniť

senkiala

Ne havanta kialon, ne havanta pravigon: vivi en angoro kun teruroj senkialaj [11]; senkiala timo [12]; senkiala alarmo [13]; la karmoprincipo […] certigas, ke nenio okazas senkiale [14].
11. C. Piron: Tien, 1997
12. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
13. Monato, Roberto Pigro: Ĝis la tero tremas, 2013
14. Monato, Hokan Lundberg: Spirita scienco ĉu tio eblas?, 2005
beloruse:
 беспрычынны, беспадстаўны
france:
 injustifié (sans cause), irraisonné (sans justification)
germane:
 grundlos, unbegründet
pole:
 bezpodstawny
portugale:
 imotivado, injustificado (sem motivo)

administraj notoj

pri ~: 
    La relativa senco mankas, ĉar ĝin transprenis "ĉar" aŭ
    "tial ke", sed nur ĝi povas kialigi la esprimon "kial ajn"
    (kial ajn vi venis al mi, tuj reiru hejmen!)
    [MB]