*hel/a PV

*hela

1.
Donanta aŭ ricevanta vivan lumon, tre luma, lumplena: hela fajroB , ĉielo, vetero, tagoB ; hela ĉambro; la varma kaj hela radio de l' suno; sur la hela fono lumigata de la lampo aperisB ...; la steloj hele lumisZ [1]; VD:brila, klara1, luma, serena
2.
Lume kolorigita, pli proksima al blanko ol al nigro: hela ruĝo; la hele blua ĉielo. VD:pala2
3.
(figure) Laŭte, brile sonora: la laŭta, hela voĉo de la kokoB . SIN:klara2
Rim.: La esenca trajto de hela estas la lumeco, tiu de klara estas la distingebleco; tial oni ne uzas hela pri penso aŭ spirito.
afrikanse:
helder
albane:
ndritshme
amhare:
ብሩህ
angle:
bright
arabe:
مشرق
armene:
պայծառ
azerbajĝane:
parlaq
beloruse:
сьветлы, яркі, ясны
bengale:
উজ্জ্বল
birme:
ပြောင်လက်တောက်ပသော
bosne:
svijetle
ĉeĥe:
světlý jasný, světlý
ĉine:
1. 通明 [tōngmíng], 光亮 [guāngliàng], 紑 [fóu], 光明 [guāngmíng], 煌 [huáng], 明亮 [míngliàng] 2. [xiǎng], 昺 [bǐng] 3. [xiǎng]
dane:
lyse
estone:
ere
eŭske:
distiratsua
filipine:
maliwanag
france:
clair (lumineux), éclairé (lumineux), lumineux
galege:
brillante
germane:
hell
guĝarate:
તેજસ્વી
haitie:
klere
haŭse:
haske
hinde:
उज्ज्वल
hispane:
claro, luminoso, brillante
igbe:
enwu enwu,
indonezie:
1. cerah, terang 3. jelas, lantang
irlande:
geal
islande:
björt
itale:
1. luminoso 2. chiaro 3. cristallina (fig.), argentina (fig.)
japane:
明るい [あかるい]
jave:
padhang
jide:
ליכטיק
jorube:
imọlẹ
kanare:
ಪ್ರಕಾಶಮಾನವಾದ
kartvele:
ნათელი
katalune:
clar
kazaĥe:
ашық
kimre:
llachar
kirgize:
жаркырак
kmere:
ភ្លឺ
koree:
밝은
korsike:
luminosu
kose:
eliqaqambileyo
kroate:
svijetle
kurde:
ronî
latine:
splendidum
latve:
spilgti
laŭe:
ສົດໃສ
litove:
šviesus
makedone:
светла
malagase:
mamirapiratra
malaje:
terang
malajalame:
തിളങ്ങുന്ന
maorie:
kanapa
marate:
तेजस्वी
monge:
kaj
mongole:
гэрэл гэгээтэй
nederlande:
1. helder 2. licht (helder) 3. helder
nepale:
उज्ज्वल
njanĝe:
yowala
okcidentfrise:
helder
okcitane:
clar
panĝabe:
ਚਮਕਦਾਰ
paŝtue:
روښانه
portugale:
claro (adj.)
ruande:
umucyo
ruse:
1. светлый, ясный, яркий 2. светлый (о цвете) 3. ясный
samoe:
pupula
sinde:
روشن
sinhale:
දීප්තිමත්
skotgaele:
soilleir
slovake:
jasný, svetlý
slovene:
svetla
somale:
dhalaalaya
ŝone:
jeka
sote:
e khanyang
sunde:
caang
svahile:
mkali
taĝike:
равшан
taje:
สดใส
tamile:
பிரகாசமான
tatare:
якты
telugue:
బ్రైట్
tibete:
འོད་ཆེན་པོ་
ukraine:
яскравий
urdue:
روشن
uzbeke:
yorug ‘
vjetname:
sáng
volapuke:
klilik
zulue:
egqamile

heleco

Eco de io hela: ni havas helecon nokte, kiam brilas lunoZ .
beloruse:
яркасьць
ĉeĥe:
jasnost, světlost
ĉine:
亮度 [liàngdù], 光度 [guāngdù], 輝煌 [huīhuáng]
france:
luminosité, clarté (luminosité), lumière (luminosité)
germane:
Helligkeit
hispane:
claridad, luminosidad
indonezie:
kecerahan
itale:
luminosità, chiarezza (luce)
japane:
明るさ [あかるさ], 明度 [めいど]
nederlande:
helderheid
portugale:
claridade
ruse:
свет, светлота
slovake:
jasnosť, svetlosť
ukraine:
яскравість, ясність

heligi

(tr)
Igi ion hela: la lampo heligas la ĉambron; disheligu la fajronZ (igu hela ekscitante ĝin); heligi fotografaĵon per bano.
beloruse:
прасьвятляць, праясьняць
ĉeĥe:
rozjasnit, zesvětlit, zjasnit
ĉine:
照射 [zhàoshè], 照亮 [zhàoliàng], 迪 [dí], 点亮 [diǎnliàng]
france:
éclairer, éclaircir, illuminer
germane:
erhellen
hispane:
aclarar
indonezie:
mencerahkan, menerangi
itale:
rischiarare
japane:
明るくする [あかるくする], 薄くする [うすくする]
nederlande:
verlichten
portugale:
clarear
ruse:
осветлять, прояснять
slovake:
osvetliť, zjasniť
ukraine:
освітлювати, освічувати, робити яскравим, світлим, ясним

heliĝi

1.
(ntr)
Iĝi hela: la vetero heliĝas; lia zorgoplena vizaĝo heliĝis.
2.
(sensubjekta)
MET Iĝi hele: heliĝis iom post iom, la nokto malaperas [2].
2. H. Laxness, trad. B. Ragnarsson: Sendependaj homoj, 2007
beloruse:
1. прасьвятляцца, праясьняцца 2. днець
france:
1. s'éclairer, s'éclaircir, s'illuminer
hispane:
1. aclararse
indonezie:
mencerah, menerang
itale:
1. rischiararsi
japane:
明るくなる [あかるくなる], 薄くなる [うすくなる]
nederlande:
1. opklaren
portugale:
1. clarear-se
ruse:
1. светлеть, яснеть, проясняться

malhela

1.
En kiu mankas lumo: malhela arbaro, muro, karcero, nokto, vetero.
2.
Kolore proksima al nigro: malhele oraj haroj.
3.
(figure) Malgaja, preme malĝojiga, eventuale eĉ minaca: La efektivaĵo ja ĉiam estas malhela kaj malbela laŭ la pesimistoj [3]; Tiuhore ĝi (Moskvo) estas antikva maljunulino, silente atestanta la malhelan historion de la rusa popolo Metrop ; la kampulo, kiu atendis humile, sed kun malhela mieno [4]; La perspektivoj estas des pli malhelaj, ke Britujo forlasas la Union [5].
4.
Sone obtuza, malalta kaj malfacile distingebla.
3. Valdemar Langlet: Vojaĝimpresoj, Lingvo Internacia, septembro 1896.
4. Ferenc Szilágyi: La sekreto de la banko, En: Koko krias jam!, La Laguna 1955
5. Le Monde diplomatique en Esperanto 2017-2019
beloruse:
цёмны, цьмяны, пахмурны
ĉeĥe:
kalný, tmavý
ĉine:
[míng], 昏暗 [hūnàn], 乌 [wū], 悜 [chěng]
france:
sombre, foncé, obscur, sinistre
germane:
1. dunkel
hispane:
sombrío, oscuro, siniestro, funesto 1. oscuro
indonezie:
1. gelap 2. gelap 3. suram
itale:
1. oscuro, cupo
japane:
薄暗い [うすぐらい], 曇った [くもった], 暗い [くらい]
ruse:
тёмный 3. мрачный
slovake:
tmavý
ukraine:
темний, тьмяний, тьмавий, похмурий, мутний, (про голос) низький
volapuke:
1. dagik

malheligi

(tr)
Igi malhela: tiu sciigo malheligis la ĝojan feston.
beloruse:
зацямняць, азмрочваць
ĉeĥe:
ztmavit
france:
assombrir
hispane:
ensombrecer, oscurecer
indonezie:
menggelapkan
japane:
薄暗くする [うすぐらくする], かげらせる
ruse:
омрачить
slovake:
stmaviť
ukraine:
затемнювати, затьмарювати, захмарювати

malheliĝi

(ntr)
Iĝi malhela: malheliĝinta koloro; venas nigraj nuboj, malheliĝas mondo [6].
6. S. Petőfi, trad. K. Kalocsay: Johano la brava, 1984
beloruse:
цямнець, пацямнець, цьмянець, азмрочвацца
france:
s'assombrir
hispane:
ensombrecerse, oscurecerse
indonezie:
menggelap
japane:
薄暗くなる [うすぐらくなる], かげる
ruse:
потемнеть

administraj notoj

~a: Mankas verkindiko en fonto.
~eco: Mankas verkindiko en fonto.
~igi: Mankas verkindiko en fonto.
mal~a: Mankas verkindiko en fonto.
mal~igi: Mankas dua fontindiko.
mal~igi: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.