*gras/o UV

*graso

Energiriĉa substanco en la ĉeloj de bestoj kaj plantoj, ĥemie acilglicerinoj (pli tradicia nomo gliceridoj); tiujn, kiuj estas fluaj je 20°C oni nomas ankaŭ oleoj: oleo estas vegetaĵa, vazelino minerala graso; konsumi sian antaŭan grason PrV ; miaj genuoj senfortiĝis de fastado, kaj mia karno perdis la grason [1]; [li] nutris lin per […] butero de bovinoj kaj per […] sebo de ŝafidoj […] kaj per la graso de la kernoj de tritiko [2]; grashepataĵo, anasoj aŭ anseroj konservitaj en graso [3]; bova graso [4]; de multaj jardekoj mi manĝas ekzemple malmultan grason [5]; planta graso [6]; nesaturitaj grasoj de la grupo omego 6 [7]. SUB:butero, lardo, margarino, sebo, vegetalino.
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 109:24
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 32:14
3. Monato, Marc Gassion: Aude, 2003
4. Monato, Petro De Smet': Sidante en pudingo, mi alvokas miajn savantojn!, 2008
5. Monato, Stefan Maul: Dikeco, 2007
6. Monato, Walter Klag: Bombo-bankroto, 2013
7. Monato, Julius Hauser: Oro blanka, 2013
angle:
grease
beloruse:
тлушч, тук
ĉeĥe:
omastek, rostlinný tuk, sádlo
ĉine:
滑脂 [huázhī], 脂肪 [zhīfáng], 润滑油 [rùnhuáyóu]
france:
graisse
germane:
Fett
hispane:
grasa
hungare:
zsír
japane:
脂肪 [しぼう], 油脂 [ゆし], グリース
nederlande:
vet
pole:
tłuszcz
portugale:
gordura
ruse:
жир
slovake:
loj, olej, sadlo, tuk
tibete:
ཞག་ཚི་
turke:
yağ
ukraine:
жир, сало

grasa

1.
Konsistanta el graso, natursimila al graso: grasa parto de viando; grasa makulo; grasa ŝmiraĵo.
2.
Havanta multe da graso, dika: grasa viando, ansero; sep bovinoj belaspektaj kaj grasaj [8]; grasa fiŝo [9]; homo tre grasdika [10].
3.
AGR Bone sterkita, fruktodona: grasa grundo, kampo; kia estas la tero, ĉu ĝi estas grasa aŭ malgrasa [11]; espereble pluvos [por] fekundigi la grasan teron de la delto [12].
4.
TIPKompLeks Tipara fasono pli peza ol tiu uzata por la ĉefteksto: per literoj grasaj estas presitaj la vortoj reformitaj [13]; en la libro estas uzataj multaj tiparoj: granda, eta, kursiva, grasa [14].
Rim.: Iuj tiparaj familioj disponigas plurajn tiajn grasajn fasonojn; tiu uzata en kompostado de libroj kutime estas relative malpli peza (la plej pezajn oni uzas por specialaj efektoj en afiŝoj kaj similaj artaĵoj). Tial oni povus distingi tiajn pezogradojn uzante la vortojn graseta, grasega. Ŝajnas ke PIV1 elektis la vorton graseta por nomi la plej ordinaran specon (simile al la rusa tradicio); ni tamen opinias pli oportuna uzi la radikvorton por la ordinara speco, kaj laŭbezone precizigi per sufikso (ekz-e, grasega). KompLeks
VD:kursivo
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 41:2
9. Monato, Lode Van De Velde: Sablohorloĝo forŝovas piramidon, 2013
10. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:18
11. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 13:20
12. Maryvonne kaj Bruno Robineau: Laŭ ritmo de la rizejoj, Monato, 2000/02, p. 18
13. L. L. Zamenhof: Pri Reformoj en Esperanto, Esperantisto, 1894
14. Monato, Anna kaj Mati Pentus: Frandaĵo por scivolemuloj, 2003
afrikanse:
vet
albane:
yndyrë
amhare:
ስብ
angle:
4. boldface, bold
arabe:
دهن
armene:
ճարպ
azerbajĝane:
yağ
beloruse:
тлусты, тоўсты, паўтлусты (шрыфт)
bengale:
চর্বি
birme:
ဆီ
bosne:
mast
ĉeĥe:
tlustý, tučný
ĉine:
2. 多脂肪 [duōzhīfáng], 油滑 [yóuhuá], 使润滑 [shǐrùnhuá], 塗脂於 [túzhīyú], 油腻 [yóunì], 油油 [yóuyóu], 含油 [hányóu]
dane:
fedt
estone:
rasva
eŭske:
gantz
filipine:
taba
france:
gras, riche (en p. d'un sol)
galege:
graxa
germane:
1. fettig 2. fett
guĝarate:
ચરબી
haitie:
grès
haŭse:
mai
hinde:
वसा
hispane:
1. graso 2. grasoso 4. negrita (tipo de letra)
hungare:
zsíros 1. zsíros, zsír- ~a makulo: zsírfolt. 2. kövér, hájas
igbe:
abụba
irlande:
saill
islande:
feitur
japane:
脂肪 [しぼう]
jave:
lemak
jide:
פעט
jorube:
sanra
kanare:
ಕೊಬ್ಬು
kartvele:
ცხიმის
kazaĥe:
май
kimre:
braster
kirgize:
май
kmere:
ជាតិខ្លាញ់
koree:
지방
kose:
amafutha
kroate:
masti
kurde:
rûn
latine:
adipem
latve:
tauki
laŭe:
ໄຂມັນ
litove:
riebalų
makedone:
масти
malagase:
tavy
malaje:
lemak
malajalame:
കൊഴുപ്പ്
malte:
xaħam
maorie:
te ngako
marate:
चरबी
monge:
muaj roj
mongole:
өөх
nederlande:
vet 1. vet, vettig ~a makulo: vetvlek. 2. vet
nepale:
बोसो
njanĝe:
mafuta
okcidentfrise:
fet
panĝabe:
ਚਰਬੀ
paŝtue:
وازګه
pole:
1. tłusty 2. tłusty 3. tłusty 4. wytłuszczony (o czcionce, piśmie) , pogrubiony (o czcionce, piśmie)
portugale:
1. gorduroso 2. gordo 3. rica (adj., terra)
ruande:
ibinure
ruse:
1. жирный, жировой, сальный 2. жирный 3. жирный, тучный 4. полужирный шрифт
samoe:
gaʻo
sinde:
وسا
sinhale:
මේදය
skotgaele:
reamhar
slovake:
tlstý, tučný
slovene:
maščobe
somale:
baruurta
ŝone:
mafuta
sote:
mafura a
sunde:
gajih
svahile:
mafuta
taĝike:
фарбеҳ
taje:
ไขมัน
tamile:
கொழுப்பு
tatare:
май
telugue:
కొవ్వు
turke:
yağlı
ukraine:
жиру
urdue:
چربی
uzbeke:
yog ‘
vjetname:
chất béo
zulue:
inoni

grasaĵo

Io grasa: manĝu grasaĵon kaj trinku dolĉaĵon [15]; vi havus pacon ĉe via tablo, plena de grasaĵoj [16]; ŝi ŝmiru mian pordon per lupa grasaĵo kaj eksidu ĉe mia hejmfajro [17]! el la grasaĵo fariĝas sapo [18]; oni ricevis nur tricent gramojn da pano kaj apenaŭ sep gramojn da grasaĵo [19].
beloruse:
тлустае (наз.)
ĉine:
浸油 [jìnyóu], 油質 [yóuzhì], 食道乐 [shídàolè]
germane:
Fettigkeit, Schlemmerei
japane:
脂身 [あぶらみ]
ukraine:
жирне, скоромне (у знач. ім.)

grasigi

1.
Fari iun grasa: grasigi porkon; la grasigitan ŝafon vi buĉas, sed la ŝafojn vi ne paŝtas [20]; per la oferoj sin grasigas la pastroj [21]; la anseron [oni] grasigis dum ok semajnoj [22]; mi manĝas aeron, oni min grasigas per promesoj [23].
2.
Fari ion grasa, ŝmiri per graso: grasigi paton, ŝuojn, pafiltubon; ne grasigu per mensogo viajn novaĵojn [24].
3.
AGR Sterki: grasigi teron, ĝardenon.
beloruse:
1. укормліваць, адкормліваць, выгладжваць 2. тлусьціць, шмальцаваць, мазаць тлучшам 3. угнойваць
ĉeĥe:
hnojit, krmit, vykrmit
ĉine:
1. 死記 [sǐjì]
france:
graisser, engraisser (tr.)
germane:
1. mästen 2. fetten 3. düngen
hispane:
1. engordar 2. untar, engrasar 3. abonar
hungare:
1. hízlal 2. bezsíroz, zsírral beken 3. trágyáz
japane:
肥えさせる [こえさせる]
nederlande:
1. vetmesten 2. invetten 3. bemesten
pole:
1. tuczyć 2. natłuszczać, okraszać (dot. pokarmów)
portugale:
1. engordar 2. untar 3. estercar
ruse:
1. откормить 2.  смазать жиром 3. удобрять
slovake:
mastiť, vykŕmiť
ukraine:
відгодовувати, удобрювати

grasiĝi

Iĝi grasa: la porkoj tre facile grasiĝas; ili manĝos kaj satiĝos kaj grasiĝos [25]; (figure) la akciuloj grasiĝas (riĉiĝas) per altaj dividendoj.
beloruse:
тлусьцець, гладчэць, сыцець
france:
grossir, engraisser (intr.)
hispane:
engordar (hacerse gordo), cebarse (intr.)
hungare:
hízik
japane:
肥える [こえる]
nederlande:
vet worden
pole:
tyć, utyć, roztyć się, tuczyć się, utuczyć się
portugale:
engordar (tornar-se gordo)
ruse:
жиреть, тучнеть
turke:
şişmanlamak
ukraine:
поправлятися, гладшати, погладшати, удобрюватися

grasigaĵo

beloruse:
угнаеньне
france:
engrais
hispane:
estiercol, abono, mantillo
hungare:
trágya
nederlande:
mest
portugale:
esterco, estrume
ruse:
удобрение

malgrasa

1.
Havanta malmulte da graso: bovinoj malbelaspektaj kaj malgrasaj [26]; ŝafo malgrasa [27]; longaj, malgrasaj fingroj [28]; malgrasa asketo [29]; Sara estis malsana: malgrasa, pala, ŝiaj grandaj okuloj enfalis [30]; la malgrasaj ĉevaloj kuris tiel, ke el ili iris vaporo [31].
2.
AGR Malmulte fruktodona, malbone sterkita: malgrasa grundo; kelke da malgrasaj grenkampoj [32]; ĉevaloj kaj bovoj promenadis kune sur la malgrasa paŝtejo [33]. VD:malriĉa.
beloruse:
1. худы, схуднелы 2. неўрадлівы, бясхлебны
ĉeĥe:
hubený
ĉine:
痩長的 [shòuchángde], 瘦長的 [shòuchángde], 瘦 [shòu], 羸 [léi], 瘠 [jí], 淸癯 [qīngqú], 削瘦 [xiāoshòu], 皮包骨头 [píbāogǔtóu], 骨瘦如柴 [gǔshòurúchái], 低脂 [dīzhī]
france:
maigre, pauvre (en p. d'un sol)
germane:
mager, dünn
hispane:
1. magro (adj.), flaco 2. estéril (adj., tierra)
hungare:
1. sovány, szikár 2. sovány
japane:
やせた, 骨張った [こつはった], 脂気のない [あぶらきのない], 脂肪分の少ない [しぼうぶんのすくない], 不毛の [ふもうの]
nederlande:
arm (mager) 1. mager
pole:
1. chudy, lichy 2. lichy
portugale:
1. magro (adj.) 2. pobre (adj., terra)
ruse:
1. тощий, худой
slovake:
chudý
ukraine:
пісний, худий

malgrasiĝi

(ntr)
Seniĝi je graso, maldikiĝi: vi tiel malgrasiĝas [34]; li povis vidi, ke li multe malgrasiĝis [35].
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 13:4
35. Lao She, trad. Wang Chongfang: Kamelo Ŝjangzi, 1988
beloruse:
худнець, мізарнець
france:
maigrir
germane:
abnehmen
hispane:
adelgazar
japane:
やせる
ukraine:
худнути

butergraso

KUI
Graso produktita el butero forigante akvon, laktoproteinon kaj laktosukeron: 40g da butergraso [36]; en 2008 la averaĝa laktoprodukto de la frisaj bovinoj en Usono atingis 10 443 kilogramojn, inklude 380 kilogramojn da butergraso [37].
36. Kuirlibro: Hepatogulaŝo
37. Sylvain Lelarge: Famaj frisaj bestoj, edukado.net
angle:
clarified butter, ghee
france:
beurre clarifié, ghi
germane:
Butterschmalz, Butterreinfett, Ghee

administraj notoj

~igaĵo: Mankas dua fontindiko.
~igaĵo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.