^*vitr/o

1.  ↝

Malmola, travidebla, rompebla substanco, precipe el silicia dioksido (vd kvarco): vitro estas rompebla kaj travidebla [1]; vitro kaj feliĉo ne estas fortikaj ^PrV ; dek du perloj […] kvazaŭ travidebla vitro [2]; [li estis] tiel blanka kaj diafana, kvazaŭ li estus el vitro [3]; trono […] el laktoblanka vitro [4]; vitropeceto [5]; vitrero [6]; vitrosonorileto [7]; vitrofarejo [8]; tra la fenestro, en kiu estis rompita vitro, ensaltis malbela bufo [9].

2.  ↝

Objekto el vitro: fenestrovitro [10]; la klaraj vitroj de la fenestroj [11]; vitroporda ŝranko ^Marta ; peco da spegula vitro [12]; li viŝis al si la okulojn kaj surmetis la okulvitrojn [13]; ŝiaj okuloj penetreme brilis tra la dikaj vitroj ^Marta ; tra vitro de teruro pligrandiĝas la mezuro ^PrV ; ĉion rigardi tra sia persona vitro (juĝi arbitre, laŭ propra vidpunkto) ^PrV . glaco, vitralo, vitrino

1.

El vitro: vitra glaso; vitra krenujo ^IK ; vitraj perloj [14]; pupoj kun vitraj okuloj [15]; li havis vitran globeton, el kiu fluis parfumoj [16]; la ĉielo staras kiel vitra kloŝo super la maro [17]; vitra dinosaŭra skeleto, majstroverko de brila vitristo [18].

2.

Vitrita: oni ne ĵetu ŝtonojn, sidante en vitra domo; vitra ĉerko [19].

(tr)

Garni per vitroj: vitrita pordo, galerio; ruĝa ŝranko vitrita ^IK ; tablo kovrita de vitritaj skatoloj kun oraj objektoj ^Marta .

Havanta aspekton de vitro: ŝiaj palpebroj ŝvelis, la pupiloj kovriĝis per vitreca vualo ^Marta ; ŝia rigardo fariĝis vitreca kaj retirita internen (nefokusita, malklara) ^Marta ; kun okuloj, kies vitreca rigardo vagadis sur la vizaĝoj de la pasantoj ^Marta .

Granda vitrofenestro aŭ vitralo: [ĝi] staras malantaŭ la montro-vitrego, kaj bedaŭrinde malantaŭ ferkrado [20].

Transformi ion en vitraspektan substancon: (figure) larmoj […] vitrigis la pupilojn ^Marta ; vitrigi homojn (elspioni) [21]. nebuligi, vuali.

Lupeo: li […] tenas sian grandigan vitron antaŭ la okulo kaj rigardas akvoguton [22]; li venis kun pligrandiga vitro, metis eksteren anguleton de sia surtuto kaj lasis fali sur ĝin la neĝajn flokojn [23].

Optikaj vitroj por ambaŭ okuloj, garnitaj per muntaĵo, per kiu oni fiksas ilin ĉu sur nazo kiel nazumo, ĉu sur nazo kaj oreloj kiel branĉvitroj: la maljuna ministro […] rigardis tra siaj okulvitroj [25]; li movetis la kapon, viŝis siajn okulvitrojn, surmetis ilin denove [26]; rondaj okulvitroj ^VivZam ; dikaj okulvitroj ^Marta ; miopuloj, kiuj ne posedas okulvitrojn [27]; virino portanta sunokulvitrojn [28]; naĝ-okulvitroj [29]; (figure) rigardi la mondon tra la okulvitroj de l' optimismo protektokulvitroj [30]; (figure) la herooj de 1812 vole-nevole perceptiĝas nur tra okulvitroj de la romano de Lev Tolstoj [31]. monoklo, binoklo

Rim.: Hermann D. Tautorat, por eviti la ĝenan pluralon (kiom da objektoj estas du okulvitroj?), proponis retroderivi el monoklo kaj binoklo la neologismon oklo: mi havas multajn oklojn, sed eĉ unu ne povas trovi [32]; la maljuna viro […] observis la knabon tra sia ridinda malgranda oklo [33]. [Wolfram Diestel]