*aks/o
*akso ↝
- 1. ↝
Cilindroforma stango, ĉirkaŭ kiu turniĝas peco de maŝino: akso de rado, pulio, ekscentriko.
ŝafto
- 2. ↝
- Imaga rekto, ĉirkaŭ kiu turniĝas korpo: la akso de nia terglobo trairas tra ambaŭ polusoj.
- 3. ↝
Rimarkinda rekto, interalie:
- a) ↝
- MatVort
Simetriakso:
akso de cirklo (la
rekto
orta al ĝia ebeno kaj trairanta ĝian
centron);
akso de sfero
(ĉiu
ajn
el la rektoj enhavantaj ĝian centron);
fokusa aŭ nefokusa akso de
elipso (simetriakso,
trairanta ĝiajn fokusojn, aŭ ne).
Rim.: La fokusan kaj nefokusan aksojn de elipso Bricard [1] nomas respektive „longa“ kaj „mallonga“.
- b) ↝
- [2] (de afina rotacio en tridimensia spaco) La rekto senŝanĝa per ĝi.
- c) ↝
- [3]
(de kartezia
koordinatsistemo)
Rekto, enhavanta la originan punkton kaj direktata de unu
el la bazvektoroj:
abscisa akso aŭ
x-akso,
ordinata akso aŭ
y-akso,
z-akso
(direktataj respektive de la unua, dua kaj tria
bazvektoro).
koordinata akso.
- d) ↝
-
(de polusa
koordinatsistemo)
Duonrekto, servanta por difini la
polusan angulon.
polusa akso.
- 4.
-
Meza linio, eĉ se ne rekta, de io, konsiderata
laŭlonge:
akso de vojo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. „La meza linio“ estas pli racia kaj klara tiusence. [Sergio Pokrovskij]
- 5.
- (figure)
Centra, plej grava organo en iu organizo:
tiu komitato estas la ĉefa akso de la societo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. Neniam mi vidis ion similan en Esperanto. „Trunko“ aŭ „kerno“ estus pli klaraj tiusence. [Sergio Pokrovskij]
- 6.
- (figure)
Politika alianco, aŭ simpla interkonsento pri certa punkto: la Akso (Germanio kaj ĝiaj aliancanoj dum la 2-a mondmilito); la akso Parizo-Berlino (ekz-e en eŭropaj aferoj).
- angle:
- 1. axle 2. axis 3. axis 6. Axis, alliance abscisa ~o: axis of abscissae, x-axis x-~o: axis of abscissae, x-axis ordinata ~o: axis of ordinates, y-axis y-~o: axis of ordinates, y-axis z-~o: applicate axis, z-axis
- beloruse:
- вось, вал abscisa ~o: вось абсцысаў, x-вось x-~o: вось абсцысаў, x-вось ordinata ~o: вось ардынатаў, y-вось y-~o: вось ардынатаў, y-вось
- bretone:
- ahel abscisa ~o: ahel an absisennoù x-~o: ahel an x-où ordinata ~o: ahel an urzhiennoù y-~o: ahel ar y-où z-~o: ahel ar z-où
- ĉeĥe:
- polární osa abscisa ~o: osa úseček, x-ová osa x-~o: osa úseček, x-ová osa ordinata ~o: osa pořadnic, y-ová osa y-~o: osa pořadnic, y-ová osa z-~o: osa souřadnic, z-ová osa
- france:
- axe, essieu 3. axe abscisa ~o: axe des abscisses, axe des x x-~o: axe des abscisses, axe des x ordinata ~o: axe des ordonnées, axe des y y-~o: axe des ordonnées, axe des y z-~o: axe des cotes, axe des z
- germane:
- 1. Achse [nemoviga (pasiva) stango], Welle [moviga stango] 2. Achse 3. Achse 4. Mittellinie 5. tragende Säule abscisa ~o: Abszissenachse, Abszisse, x-Achse x-~o: Abszissenachse, Abszisse, x-Achse ordinata ~o: Ordinatenachse, Ordinate, y-Achse y-~o: Ordinatenachse, Ordinate, y-Achse z-~o: Applikatenachse, z-Achse
- hebree:
- צִיר
- hispane:
- eje
- hungare:
- tengely abscisa ~o: abszcisszatengely x-~o: x-tengely ordinata ~o: ordinátatengely y-~o: y-tengely z-~o: z-tengely
- nederlande:
- as 4. middellijn
- perse:
- محور abscisa ~o: محور طول x-~o: محور طول ordinata ~o: محور عرض y-~o: محور عرض z-~o: محور ارتفاع
- pole:
- oś 1. oś 2. oś 3. oś 6. oś abscisa ~o: oś odciętych, oś x x-~o: oś odciętych, oś x ordinata ~o: oś rzędnych, oś y y-~o: oś rzędnych, oś y z-~o: oś z
- portugale:
- eixo
- rumane:
- axă 1. axă 2. axă abscisa ~o: axă x ordinata ~o: axă de ordonate z-~o: axă z
- ruse:
- ось 3. ось 4. средняя линия, осевая линия 5. стержень abscisa ~o: ось абсцисс, x-ось x-~o: ось абсцисс, x-ось ordinata ~o: ось ординат, y-ось y-~o: ось ординат, y-ось z-~o: ось аппликат, z-ось
- slovake:
- os polárna os
- svede:
- axel
- turke:
- 6. mihver
aksa ↝
aksingo ↝

-
Muntopeco entenanta aksan aperturon por alia muntopeco:
iliaj aksoj kaj aksingoj kaj radradioj kaj radrondoj,
ĉio estis fandita
[4].
nabo, pivoto.
4.
trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 7:33
- angle:
- socket
- beloruse:
- утулка
- bretone:
- bendell, moell
- ĉeĥe:
- ložisko osy, náboj kola
- france:
- moyeu
- germane:
- Fassung, Nabe
- hungare:
- agy, tengelycsapágy
- perse:
- توپی چرخ
- pole:
- piasta
- portugale:
- cubo (de roda)
- rumane:
- butuc
- ruse:
- втулка, ступица
- slovake:
- ložisko, ložisko (osi)
rotacia akso ↝
simetriakso ↝
- angle:
- axis of symmetry
- beloruse:
- вось сымэтрыі
- bretone:
- ahel simetriezh
- france:
- axe de symétrie
- germane:
- Symmetrieachse
- hispane:
- eje de simetría
- hungare:
- szimmetriatengely
- perse:
- محور تقارن
- pole:
- oś symetrii
- portugale:
- eixo de simetria
- rumane:
- axă de simetrie
- ruse:
- ось симметрии
- slovake:
- os súmernosti
granda duonakso ↝
- angle:
- semi-major axis
- ĉeĥe:
- velká poloosa
- france:
- demi-axe focal, demi grand axe
- germane:
- große Halbachse
- hispane:
- semieje mayor
- hungare:
- fél nagytengely
- itale:
- semiasse maggiore
- perse:
- نیمقطر اطول
- pole:
- półoś wielka
- portugale:
- semi-eixo maior
- rumane:
- semi-mare axă
- ruse:
- большая полуось
- slovake:
- veľká poloos
malgranda duonakso ↝
- angle:
- semi-minor axis
- ĉeĥe:
- vedlejší poloosa
- france:
- demi-axe non focal, demi petit axe
- germane:
- kleine Halbachse
- hispane:
- semieje menor
- hungare:
- fél kistengely
- perse:
- نیمقطر اقصر
- pole:
- półoś mała
- portugale:
- semi-eixo menor
- rumane:
- arbore semi-mic
- ruse:
- малая полуось
- slovake:
- malá poloos, vedľajšia poloos
koordinata aksoPIV1 , koordinatakso[5] ↝
- angle:
- coordinate axis
- bretone:
- ahel daveennoù, ahel kenurzhiennoù
- france:
- axe de coordonnées
- germane:
- Koordinatenachse
- hispane:
- eje de coordenadas
- hungare:
- koordinátatengely
- perse:
- محور مختصات
- pole:
- oś układu współrzędnych
- portugale:
- eixo de coordenadas
- rumane:
- axă coordonată
- ruse:
- координатная ось
- slovake:
- súradnicová os
polusa akso ↝
administraj notoj
pri
~o:
~a: Mankas dua fontindiko.
~a: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~ingo: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
simetri~o: Mankas dua fontindiko.
simetri~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
granda duon~o: Mankas dua fontindiko.
granda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
malgranda duon~o: Mankas dua fontindiko.
malgranda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
koordinata ~o, koordinat~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
polusa ~o: Mankas dua fontindiko.
polusa ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
PIV1 citas plurajn aliajn sencojn el la fakoj: BOT, ANA, OPTiko. Ekzistas aliaj figuraj sencoj en la franca, kiuj eble troviĝas ankaŭ en E-o: (a) longa, grava parto de io : cerbospina "~o"; (b) grava trafikvojo : fervoja "~o"; (c) gravaj linioj de projekto, politiko : la ĉefa "~o" de nia agado koncernos senlaborecon. [MB] **************** La senco (a) ŝajnas esti "aks.0o.mezo". La sencoj (b,c) estas kaprompaj ŝaradoj por ruso. Mi vidas nenian avantaĝon en konfuzigo de sufiĉe klara nocio. Kaj por mi akso nepre estas rekta. Mi povas akcepti ke nerektan "mezan linion" oni nomu "aksa linio", sed certe mi neniam nomus ĝin "akso". [Sergio Pokrovskij]~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~a: Mankas dua fontindiko.
~a: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~ingo: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
simetri~o: Mankas dua fontindiko.
simetri~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
granda duon~o: Mankas dua fontindiko.
granda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
malgranda duon~o: Mankas dua fontindiko.
malgranda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
koordinata ~o, koordinat~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
polusa ~o: Mankas dua fontindiko.
polusa ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.