*aks/o

*akso  ↝

1.  ↝
TEK Cilindroforma stango, ĉirkaŭ kiu turniĝas peco de maŝino: akso de rado, pulio, ekscentriko. VD:ŝafto
2.  ↝
Imaga rekto, ĉirkaŭ kiu turniĝas korpo: la akso de nia terglobo trairas tra ambaŭ polusoj.
3.  ↝
MAT Rimarkinda rekto, interalie:
a)  ↝
MatVort Simetriakso: akso de cirklo (la rekto orta al ĝia ebeno kaj trairanta ĝian centron); akso de sfero (ĉiu ajn el la rektoj enhavantaj ĝian centron); fokusa aŭ nefokusa akso de elipso (simetriakso, trairanta ĝiajn fokusojn, aŭ ne).
Rim.: La fokusan kaj nefokusan aksojn de elipso Bricard [1] nomas respektive „longa“ kaj „mallonga“.
b)  ↝
[2] (de afina rotacio en tridimensia spaco) La rekto senŝanĝa per ĝi.
c)  ↝
[3] (de kartezia koordinatsistemo) Rekto, enhavanta la originan punkton kaj direktata de unu el la bazvektoroj: abscisa akso aŭ x-akso, ordinata akso aŭ y-akso, z-akso (direktataj respektive de la unua, dua kaj tria bazvektoro). SIN:koordinata akso.
d)  ↝
(de polusa koordinatsistemo) Duonrekto, servanta por difini la polusan angulon. SIN:polusa akso.
4.
Meza linio, eĉ se ne rekta, de io, konsiderata laŭlonge: akso de vojo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. „La meza linio“ estas pli racia kaj klara tiusence. [Sergio Pokrovskij]
5.
(figure) Centra, plej grava organo en iu organizo: tiu komitato estas la ĉefa akso de la societo.
Rim.: Senco neinternacia, malklara kaj evitinda. Neniam mi vidis ion similan en Esperanto. „Trunko“ aŭ „kerno“ estus pli klaraj tiusence. [Sergio Pokrovskij]
6.
(figure) POL Politika alianco, aŭ simpla interkonsento pri certa punkto: la Akso (Germanio kaj ĝiaj aliancanoj dum la 2-a mondmilito); la akso Parizo-Berlino (ekz-e en eŭropaj aferoj).
1. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 33
2. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 30
3. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 31
angle:
1. axle 2. axis 3. axis 6. Axis, alliance abscisa ~o: axis of abscissae, x-axis x-~o: axis of abscissae, x-axis ordinata ~o: axis of ordinates, y-axis y-~o: axis of ordinates, y-axis z-~o: applicate axis, z-axis
beloruse:
вось, вал abscisa ~o: вось абсцысаў, x-вось x-~o: вось абсцысаў, x-вось ordinata ~o: вось ардынатаў, y-вось y-~o: вось ардынатаў, y-вось
bretone:
ahel abscisa ~o: ahel an absisennoù x-~o: ahel an x-où ordinata ~o: ahel an urzhiennoù y-~o: ahel ar y-où z-~o: ahel ar z-où
ĉeĥe:
polární osa abscisa ~o: osa úseček, x-ová osa x-~o: osa úseček, x-ová osa ordinata ~o: osa pořadnic, y-ová osa y-~o: osa pořadnic, y-ová osa z-~o: osa souřadnic, z-ová osa
france:
axe, essieu 3. axe abscisa ~o: axe des abscisses, axe des x x-~o: axe des abscisses, axe des x ordinata ~o: axe des ordonnées, axe des y y-~o: axe des ordonnées, axe des y z-~o: axe des cotes, axe des z
germane:
1. Achse [nemoviga (pasiva) stango], Welle [moviga stango] 2. Achse 3. Achse 4. Mittellinie 5. tragende Säule abscisa ~o: Abszissenachse, Abszisse, x-Achse x-~o: Abszissenachse, Abszisse, x-Achse ordinata ~o: Ordinatenachse, Ordinate, y-Achse y-~o: Ordinatenachse, Ordinate, y-Achse z-~o: Applikatenachse, z-Achse
hebree:
צִיר
hispane:
eje
hungare:
tengely abscisa ~o: abszcisszatengely x-~o: x-tengely ordinata ~o: ordinátatengely y-~o: y-tengely z-~o: z-tengely
nederlande:
as 4. middellijn
perse:
محور abscisa ~o: محور طول x-~o: محور طول ordinata ~o: محور عرض y-~o: محور عرض z-~o: محور ارتفاع
pole:
oś 1. oś 2. oś 3. oś 6. oś abscisa ~o: oś odciętych, oś x x-~o: oś odciętych, oś x ordinata ~o: oś rzędnych, oś y y-~o: oś rzędnych, oś y z-~o: oś z
portugale:
eixo
rumane:
axă 1. axă 2. axă abscisa ~o: axă x ordinata ~o: axă de ordonate z-~o: axă z
ruse:
ось 3. ось 4. средняя линия, осевая линия 5. стержень abscisa ~o: ось абсцисс, x-ось x-~o: ось абсцисс, x-ось ordinata ~o: ось ординат, y-ось y-~o: ось ординат, y-ось z-~o: ось аппликат, z-ось
slovake:
os polárna os
svede:
axel
turke:
6. mihver

aksa  ↝

Rilata al akso: MAT aksa simetrio MatVort .
angle:
axial
beloruse:
восевы
bretone:
ahelel, -ahel
ĉeĥe:
axiální, osní, osový
france:
axial
germane:
Achsen-, Axial-
hebree:
צִירי
hungare:
tengely-, tengelyes, axiális
perse:
محوری
pole:
osiowy
portugale:
axial
rumane:
axial
ruse:
осевой
slovake:
osový

aksingo  ↝

TEK
Muntopeco entenanta aksan aperturon por alia muntopeco: iliaj aksoj kaj aksingoj kaj radradioj kaj radrondoj, ĉio estis fandita [4]. VD:nabo, pivoto.
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 7:33
angle:
socket
beloruse:
утулка
bretone:
bendell, moell
ĉeĥe:
ložisko osy, náboj kola
france:
moyeu
germane:
Fassung, Nabe
hungare:
agy, tengelycsapágy
perse:
توپی چرخ
pole:
piasta
portugale:
cubo (de roda)
rumane:
butuc
ruse:
втулка, ступица
slovake:
ložisko, ložisko (osi)

rotacia akso  ↝

MATMatVort
=akso 3.b.
angle:
axis of rotation
bretone:
ahel troiadur
ĉeĥe:
osa otáčení
france:
axe de rotation
germane:
Drehachse
hispane:
eje de rotación
hungare:
forgástengely
perse:
محور دوران
pole:
oś obrotu
rumane:
axă de rotație
ruse:
ось вращения
slovake:
os otáčania

simetriakso  ↝

MATMatVort
1.  ↝
Rekto, kiu difinas aksan simetrion.
2.  ↝
(de geometria figuro) Rekto, rilate al kiu la figuro estas simetria.
angle:
axis of symmetry
beloruse:
вось сымэтрыі
bretone:
ahel simetriezh
france:
axe de symétrie
germane:
Symmetrieachse
hispane:
eje de simetría
hungare:
szimmetriatengely
perse:
محور تقارن
pole:
oś symetrii
portugale:
eixo de simetria
rumane:
axă de simetrie
ruse:
ось симметрии
slovake:
os súmernosti

granda duonakso  ↝

MATMatVort
(de elipso) Ĉiu el la du strekoj de ĝia fokusa akso, kunligantaj la centron al la elipso; longo de tia streko: la kvadratoj de periodo de rivoluo de du planedoj rilatas inter si, kiel la kuboj de iliaj grandaj duonaksoj (tria keplera leĝo).
angle:
semi-major axis
ĉeĥe:
velká poloosa
france:
demi-axe focal, demi grand axe
germane:
große Halbachse
hispane:
semieje mayor
hungare:
fél nagytengely
itale:
semiasse maggiore
perse:
نیمقطر اطول
pole:
półoś wielka
portugale:
semi-eixo maior
rumane:
semi-mare axă
ruse:
большая полуось
slovake:
veľká poloos

malgranda duonakso  ↝

MATMatVort
(de elipso) Ĉiu el la du strekoj de ĝia nefokusa akso, kunligantaj la centron al la elipso; longo de tia streko.
angle:
semi-minor axis
ĉeĥe:
vedlejší poloosa
france:
demi-axe non focal, demi petit axe
germane:
kleine Halbachse
hispane:
semieje menor
hungare:
fél kistengely
perse:
نیمقطر اقصر
pole:
półoś mała
portugale:
semi-eixo menor
rumane:
arbore semi-mic
ruse:
малая полуось
slovake:
malá poloos, vedľajšia poloos

koordinata aksoPIV1 , koordinatakso[5]  ↝

MAT
=akso 3.c.
5. Olav Reiersøl: Matematika kaj Stokastika Terminaro Esperanta, p. 24
angle:
coordinate axis
bretone:
ahel daveennoù, ahel kenurzhiennoù
france:
axe de coordonnées
germane:
Koordinatenachse
hispane:
eje de coordenadas
hungare:
koordinátatengely
perse:
محور مختصات
pole:
oś układu współrzędnych
portugale:
eixo de coordenadas
rumane:
axă coordonată
ruse:
координатная ось
slovake:
súradnicová os

polusa akso  ↝

MATMatVort
=akso 3.d.
angle:
polar axis
ĉeĥe:
polární osa
france:
axe polaire
germane:
Polarachse
hungare:
polártengely
perse:
محور قطبی
pole:
oś biegunowa
portugale:
eixo polar
rumane:
axă polare
ruse:
полярная ось
slovake:
polárna os

administraj notoj

pri ~o: 
    PIV1 citas plurajn aliajn sencojn el la fakoj: BOT, ANA, OPTiko.
    Ekzistas aliaj figuraj sencoj en la franca, kiuj eble troviĝas
    ankaŭ en E-o:
    (a) longa, grava parto de io : cerbospina "~o";
    (b) grava trafikvojo : fervoja "~o";
    (c) gravaj linioj de projekto, politiko : la ĉefa "~o" de nia
    agado koncernos senlaborecon.
    [MB]
    ****************
    La senco (a) ŝajnas esti "aks.0o.mezo". La sencoj (b,c) estas
    kaprompaj ŝaradoj por ruso. Mi vidas nenian avantaĝon en
    konfuzigo de sufiĉe klara nocio. Kaj por mi akso nepre estas
    rekta. Mi povas akcepti ke nerektan "mezan linion" oni nomu "aksa
    linio", sed certe mi neniam nomus ĝin "akso".
    [Sergio Pokrovskij]
~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~a: Mankas dua fontindiko.
~a: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~ingo: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas dua fontindiko.
rotacia ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
simetri~o: Mankas dua fontindiko.
simetri~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
granda duon~o: Mankas dua fontindiko.
granda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
malgranda duon~o: Mankas dua fontindiko.
malgranda duon~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
koordinata ~o, koordinat~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
polusa ~o: Mankas dua fontindiko.
polusa ~o: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.