^*si^PV

Resenda pronomo de la tria persono, uzata kiam ĝi rilatas al la subjekto de la propozicio atentante tamen, ke, en dependaj partoj de propozicio ne havantaj gramatikan subjekton, oni devas konsideri kiel subjekton ne la gramatikan subjekton de la dependiga propozicio, sed la logikan subjekton de la dependa parto: la refleksivaj pronomoj (serio “si/sia”) rilatas nur la 3-an personon kaj resendas al la plej proksima subjekto, aŭ singulara aŭ plurala^AdE ; li ne sufiĉe zorgas pri si mem; ŝi lavas sin ^Z ; li sentas sin malfeliĉa; kvinope ili sin ĵetis sur min^Z ; li ordonis al la servisto rapide vesti sin (la serviston); mi konas kelkajn homojn nur por si malavarajn; ŝi proponis al li la sidlokon apud si; singarda

Rim. 1: La akuzativa sin estas ofte uzata kiel prefikso samsignifa kiel mem: sindefendo, sinregado, singarda, sindona, sintrotakseco^Z . La sin-kunmetoj (sinmortiga, sinfida) pli kaj pli ekradikis anstataŭ la originaj mem-kunmetoj (memmortiga, memfida). Nome, oni sentis la bezonon distingi inter la aktiva kaj pasiva formoj de "mem". La ĝusta formo estus propre "si" (*simortigo*, *sifido*); sed sendube la sin-formo estas pli belsona en kunmetoj kaj ankaŭ pli klara. Cetere, "sin" en tiu ĉi funkcio tute perdis sian originan sencon kaj akiris la sencon de aktiva "mem". En tia okazo sin perdas ĉian ligitecon kun la tria persono: (mia sinfido, via sindonemo estas senfina^Z ).

mem-

1.

Poseda adjektivo resendanta al la gramatika subjekto de la propozicio aŭ al la logika subjekto de la dependa propoziciparto en samaj okazoj kaj laŭ samaj reguloj, kiel la pronomo si: timulo timas eĉ sian propran ombron [2]; la patro amas siajn infanojn; ĉia besto zorgas pri sia nesto^Z ; el ĉiuj siaj fratoj li estas la malplej saĝa^Z ; li kaj lia fratino ne povis kaŝi sian ĝojon; ludi per sia violono estas lia plej alta plezuro; tiuj konsideroj igis lin eldoni sian pazigrafian provon^Z ; ili donadis al li okazon montri siajn novajn vestojn^Z ; li vidis sian fratinon ludantan per sia (de la fratino) pupo; li ekvidis anĝelon starantan sur la vojo kun glavo en sia mano^Z ; ni ne hezitos nomi lin la plej bona el siaj gefratoj; rigardadi Esperanton nur de ĝia flanko praktika kaj uzadi ĝin nur por sia utilo^Z .

2.

Kvalifika adjektivo samsignifa kiel propra: al ĉiu la sia; sia estas pli kara ol la najbara^Z ; ĉio sia estas plej ĉarma (vosto, nesto) ^PrV ; la amo al sia patrino estas natura; metu ĉion en sian lokon; por ĉiu afero estas sia tempo kaj maniero^Z .

Rim. 1: Pri la uzado de si kaj sia, vd la raporton oficialan de W. Lippmann al la Edinburga kongreso (1926).

Rim. 2: En la esprimo siatempe, la pronomo sia, preskaŭ tute perdinte sian originan signifon, ricevas jen la sencon de konvena, ĝusta, taŭga: tiam mi donos al via lando pluvon siatempe^Z ; siatempe estas dirate al Izrael, kion faras Dio^Z ; jen simple la sencon de antaŭa, pasinta, tiu (Ev.): la grandan miron, kun kiu mi rigardis siatempe (tiutempe, tiam) tiujn heroojn^Z ; mi volis siatempe (tiam) proponi komunan regulon^Z ; per poŝta karto mi siatempe (tiam) respondis al vi je via letero^Z . La regulaj sia-kunmetoj koncernas nur la trian personon (miaflanke, viaflanke, siaflanke).

(malofte)

Familiano, gentano, proksimulo, kontraste al fremdulo: li pledis por la vivo de siauloj [3].

Iuj kun aliaj, reciproke: tiujn malsamajn objektojn miksi inter si (reciproke) oni neniel devas^Z ; rimedo por interkomunikigi inter si niajn amikojn^Z ; ili malpacas inter si.

Proprakulpe, proprakaŭze, propraefike, propraforte, propramove: Volapük ne estis venkita de Esperanto, ĝi pereis per si mem^Z tiu aranĝo per si mem ne ŝanĝos la iradon de la afero^Z ; tion li certe ne iniciatis per si mem.