*fos/i

*fosi  ↝ Vikipedio

(tr)
1.  ↝
Fari kavaĵon eltirante teron: ili fosis antaŭ mi foson [1]; ĝardeno [...], kie ŝi povis laŭ sia plaĉo kaj bontrovo fosi kaj planti [2]; ŝi ĵetiĝis sur la teron kaj fosis per siaj manoj tombon en la malmola tero [3]; la armeo plenŝutis lian kanalon, kiun li fosis en la dezerto dum dek jaroj [4]; li komencis fosi per ambaŭ manoj la teron [5]. VD:bori, kavigi, plugi
2.  ↝
(figure) Profunde esplori demandon: filozofie fosi en teorioj [6].
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 57:6
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Anneto
4. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro V
5. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Urbo de Imperiestroj
6. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Akcento ― Pri la reguloj de la akcento
angle:
dig
ĉeĥe:
hloubit (jámu), kopat, přehrabávat, šťourat se
france:
creuser, approfondir (examiner à fond), foncer (creuser), fouiller (creuser pour trouver qc), retourner (la terre)
germane:
graben
hispane:
excavar 1. cavar, excavar 2. profundizar (en el conocimiento)
hungare:
ás
nederlande:
graven
portugale:
esquadrinhar, escarafunchar, fuçar 1. cavar, escavar, fossar, minar, revolver
ruse:
копать, рыть
slovake:
kopať, ryť, rýľovať

fosado

Ago fosi: por la fosado ŝi povis uzi nur fortan branĉon de arbo kaj siajn manojn [7]; fosado de kanalo inter Ruĝa kaj Meza maro [8]; (figure) sen konstanta fosado (esplorado) de ĵurnalistoj la diversaj skandaloj eble ne tiel rapide, detale kaj komplete evidentiĝus Monato .
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
8. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XII
angle:
digging
ĉeĥe:
kopání
france:
creusage, creusement
germane:
Graben, Grabung
hispane:
excavación
hungare:
ásás
nederlande:
graafwerk
ruse:
рытьё
slovake:
kopanie

fosaĵo  ↝

Fosita, ordinare longa kavaĵo: se blindulo kondukos blindulon, ambaŭ falos en fosaĵon [9]; profunda akvofosaĵo (kanalo1) limas kun ĝardeno kaj najbara tereno nordflanke [10]; [burgo] ĉirkaŭita de tri fosaĵoj [11]. VD:galerio, minejo, puto, sulko, ŝakto, tombo, tranĉeo
9. La Nova Testamento, Mateo 15:14
10. Monato, DOMMASTRUMO: Ĝardenumi
11. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, Drako por Heroo Hinreko
angle:
ditch, hole, trench
france:
fosse, tranchée
germane:
Graben
hispane:
foso, hoyo, zanja
hungare:
árok
nederlande:
kuil, greppel
ruse:
яма, траншея

*fosilo Vikipedio

Ĉia ilo por fosi: per fosilo ni fosas [12]; en la unua vico staris la fosistoj kun pintohakiloj, en la dua kun pioĉoj, en la tria kun fosiloj [13]; fosileton vi devas havi ĉe vi sur rimeno; kaj kiam vi sidos ekstere, fosu per ĝi kaj reen kovru vian elirintaĵon (fekaĵon) [14].
12. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 34
13. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XXIV
14. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 23:13
angle:
digging implement, shovel, spade
ĉeĥe:
nástroj na obdělávání půdy
france:
pelle
germane:
Grabwerkzeug, Schaufel, Spaten
hispane:
pala
hungare:
ásó
nederlande:
schop, spade
ruse:
лопата
slovake:
nástroj na obrábanie pôdy

ĉirkaŭfosi

(tr)
Fosi ĉiuflanke: li ĉirkaŭfosis [sian ĝardenon], senŝtonigis ĝin, kaj plantis en ĝi plej bonspecajn vinberbranĉojn [15]; mi hastis antaŭen por vidi ĝin plaŭdi en la ĉirkaŭfosaĵon tuj antaŭ la fermita levponto [16].
15. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 5:2
16. Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉapitro 25
france:
creuser (de toutes parts), défoncer (creuser de toutes parts), retourner (la terre) ĉirkaŭ~aĵo: fossé (circulaire), douves (fossé)
germane:
umgraben, mit einem Graben umgeben
hispane:
excavar (por todas partes), voltear (la tierra)
hungare:
körbeás ĉirkaŭ~aĵo: körárok, várárok

disfosi

(tr)
Malferme fosi, difektante la surfacon: li kunkunŝovelis per la piedo velkintajn foliojn sur la disfositan teron [17]; duone disfosita pavimo el brikoj [18].
17. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Elfo de la rozo
18. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
ĉeĥe:
rozkopat, rozrýt
france:
défoncer (creuser profondément), éventrer (en creusant)
hispane:
abrir una excavación
hungare:
szétás
ruse:
раскопать, разрыть
slovake:
rozkopať, rozryť

enfosi

(tr)
Fosi por enterigi: Jakob enfosis [la ringojn] sub la kverko [19]; la skarabo tre oportune povis englitigi sin kaj sin enfosi en la freŝan sterkon [20].
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 35:4
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Sterkskarabo
angle:
bury
ĉeĥe:
hrabáním zakrýt, zahrabat, zakopat
france:
enfouir, ensevelir
germane:
eingraben
hispane:
enterrar
hungare:
beás, beleás
nederlande:
begraven
ruse:
вкопать, закопать, зарыть
slovake:
zakopať

elfosi

(tr)
Elterigi, eltiri per fosado: kanalo, elfosita en la sabloj [21]; ili elfosis en sia lando reton de kanaloj, kelkmilojn da mejloj longan [22]; putoj, rapide elfositaj [23]; ŝi elfosis kavon en la tero, tiel profunde, kiel ŝi povis, ŝi volis fari por ili tombon [24]; li elfosis al si longan trairejon tra la tero de sia loĝejo ĝis ŝia [25].
21. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro VI
22. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
23. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XXIV
24. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Elinjo-fingreto
angle:
dig out, dig up, excavate
ĉeĥe:
nakopat, vydobýt, vyhrabat, vykopat
france:
découvrir (qc d'enfoui), dégager (qc d'enfoui), exhumer, extraire (qc d'enfoui)
germane:
ausgraben
hispane:
desenterrar
hungare:
kiás
nederlande:
opgraven, uitgraven
ruse:
откопать, выкопать
slovake:
vykopať

elfosado

ARKE Elmeto de subteraĵoj trovitaj per foso: la grandskalaj elfosadoj postulas la kunlaboron de pluraj arkeologoj kaj aliaj fakuloj [26]; la ekonomio centriĝas krom la turismo, en la produktado de sukero kaj en la elfosado de baŭksito [27]; 1859, 25-a de aprilo: unua elfosado por la konstruo de la Sueza Kanalo [28].
26. Marinko Givoje: Interesa arkeologio, p. 10a
27. Vikipedio, Jamajko
28. Vikipedio, 1859
angle:
excavation
ĉeĥe:
exhumace
france:
exhumation
germane:
Ausgrabung, Abbau
hispane:
extracción
hungare:
kiásás, ásatás
ruse:
выкапывание, раскапывание, раскопки
slovake:
exhumácia

prifosado

ARKE Esplorado de la grundo por trovi subteraĵojn: ĝia deveno ne certas ĉar ĝi ne estis trovita dum arkeologia prifosado, sed en la merkatejo de antikvaĵoj [29]; prifosado evidentigis, ke soldatoj ankoraŭ tenis sian fusilon, kiam ili estis ĉi-tie terkovritaj [30].
29. Vikipedio, Steleo de la Morta Maro
30. Vikipedio, Batalo apud Verdun
ĉeĥe:
vykopávky (práce)
france:
fouille (d'un terrain)
germane:
archäologische Ausgrabung
hispane:
excavación (para explorar un terreno)
hungare:
megkutat (ásatással)
ruse:
раскопки
slovake:
vykopávky (práce)

subfosi  ↝

(tr)
1.  ↝
Fosi sube de io: akvo silenta subfosas la bordon Prv ; se iu trovos ŝtelanton ĉe subfosado kaj batos lin kaj tiu mortos, tiam oni ne juĝu lin pro la sango [31].
2.
(figure) Kaŝe prepari la ruinigon, la malsukceson de; perfide malutili al, nevideble iom post iom difekti: tia metio subfosas la sanon; la trolaboro, la ĉagreno subfosas lin; subfosi per kalumnioj la reputacion de iu; kelkaj personoj komencis subfosadi la aŭtoritaton de niaj kongresojZ ; tiaj komplotoj subfosis la potencon de la regno.
31. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 22:2
angle:
undermine
ĉeĥe:
podkopat, podkopávat, vymílat
france:
affouiller, miner (saper), saper
germane:
untergraben
hispane:
minar (socavar), socavar
hungare:
aláás
nederlande:
ondermijnen
ruse:
подкопать, подкапываться, делать подкоп
slovake:
podkopať, podryť

trafosi

(tr)
Bore fosi kaj esplori, truigante la materialon: ne provizu al vi trezorojn sur la tero, ... kie ŝtelistoj trafosas kaj ŝtelas [32]; se la domomastro scius, je kioma horo la ŝtelisto venos, li maldormus kaj ne lasus sian domon trafosiĝi [33]; mi trafosis la muron, kaj jen estas ia pordo [34].
32. La Nova Testamento, S. Mateo 6:19
33. La Nova Testamento, Luko 12:39
34. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 8:8
angle:
dig through
ĉeĥe:
prokopat
france:
percer en creusant
hispane:
perforar
hungare:
(ásással) átkutat
slovake:
prekopať

pikfosilo  ↝

Pioĉo: la homo de novŝtonepoko setliĝis, daŭrigis terkultivadon per pikfosilo, bredis bestojn [35].
35. Vikipedio, Rado
angle:
pick, pickaxe
ĉeĥe:
krumpáč
france:
pioche
germane:
Spitzhacke, zweizinkige Hacke, Kreuzhacke
hispane:
pico
hungare:
kapa
nederlande:
houweel
ruse:
кирка, мотыга, заступ
slovake:
krompáč, čakan

platfosilo  ↝

AGR=ŝpato
angle:
spade
beloruse:
рыдлёўка, лапата, жалязьняк
ĉeĥe:
rýč
france:
bêche
germane:
Spaten
greke:
σκαπάνι
hispane:
pala
hungare:
ásó
nederlande:
spade
portugale:
enxada
ruse:
лопата, заступ, сошник
slovake:
rýľ

serĉfosi

(tr)
1.  ↝
Fosi2: kelkaj strataj buboj kuŝiĝis ĉirkaŭ la defluilo kaj serĉfosis en ĝi, kie ili trovis malnovajn najlojn, kuprajn monerojn kaj alion [36].
2.
(figure) Serĉi ion kaŝitan: serĉfosi en sia poŝoZ .
36. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Flikilo
angle:
excavate
france:
fouiller (chercher qc)
hispane:
excavar
hungare:
túr, kutat, keresgél
nederlande:
wroeten (zoekend graven)
ruse:
копать, копаться, рыться

urĝa prifosado

ARKE Esplorado de grundo por trovi savindaĵojn, antaŭ ol oni detruos pro konstruado: de la 21a ĝis la 25a de decembro, 2002, ĉinaj arkeologoj faris urĝan prifosadon de tombaro Jiuliandun, Hubei-provinco [37].
37. Ĉina Radio Internacia: Brilaj arkeologiaj elterigaĵoj en provinco Hubei, 2005-01-19
angle:
excavate
france:
fouille de sauvetage
hispane:
excavar con rapidez
hungare:
leletmentő ásatás

administraj notoj

pri ĉirkaŭ~i: 
    La ekzemplo kun "cxirkaux~aĵo" suspektigas, ke "ĉirkaŭ~i"
    povus signifi ankaŭ "~i ĉe la ĉirkaŭo de". Indus serĉi
    ekzemplojn.
    [MB]
pri serĉ~i: 
    Precizigi la nuancojn inter ~i 2, sercx~i 1/2, pri~i ktp. Se
    oni sercxas ion kasxitan en cxambro, cxu eblas diri, ke oni
    sercx~as la cxambron / en la cxambro? [MB]
sub~i: Mankas verkindiko en fonto.
pik~ilo: Mankas dua fontindiko.
plat~ilo: Mankas fontindiko.
plat~ilo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
serĉ~i: Mankas verkindiko en fonto.
urĝa pri~ado: Mankas dua fontindiko.