^*en ^UV

I.

^*en

1.

Prepozicio; uzate kun nominativo, indikas fizikan aŭ abstraktan lokon, staton aŭ cirkonstancon, kie io estas:

a)

(kun nominativo:) Indikas la lokon, interne de kiu io aŭ iu estas, kie io okazas: [ili] loĝas en la valo [1], en tendoj [2]; Amalek loĝas en la suda parto de la lando [3]; sent[i s]in tute sana […] kiel fiŝo en akvo [4]; mia koro tremas en mi [5]; ili troviĝis en malproksimeco de apenaŭ kelke da paŝoj ^Marta ; la suno rebrilas en la klara akvo [6]; (figure) konservi dekjaran pacon […] tio estas en la limoj de via povo [7]; (figure) en la Esperanta gramatiko oni preskaŭ nenion povas ŝanĝi [8]; (figure) en tiu propono kuŝas la solvo de la problemo. staras la morto jam en la korto ^PrV . interne de

b)

(kun nominativo:) Indikas la tempon, kiam okazas (aŭ okazis, aŭ okazos) la ago: mi parolos al vi en tempo pli oportuna [9]; en la venonta jaro mi veturigos mian fileton al la ĉefurbo [10]; ankoraŭ hodiaŭ mi estas tiel forta, kiel en la tago, kiam Moseo min sendis [11]. ĉe, je, dum

c)

(kun nominativo:) Indikas kiom da tempo daŭris aŭ daŭros la ago ĝis sia plena plenumiĝo: Mi povas detrui la sanktejon de Dio, kaj rekonstrui ĝin en la daŭro de tri tagoj [12]; en unu vespero, mi ĉion verkis [13]; en la daŭro de unu monato aŭ du mi trovus la vojojn en Labirinto [14].

d)

(kun nominativo:) Indikas la staton de objekto: danĝere estas lasi lin plu en tia libereco ^Hamlet ; la forto grandiĝas en premateco [15]; li mortis […] en granda mizero ^Kandid ; ili estis en granda nombro [16] (grandnombre); oni ne povas lernigi al vi la manieron, en kiu oni devas vivi inter personoj de bona deveno ^GDn ; mi en tiu ĉi rilato estas trankvila [17]; post kelkmonata brua vivo fali en tian silenton […] kaj izoleco[n…] [18]; en granda kolero li […] forpelis la filon [19]; ĝi estis en konsento kun liaj propraj pensoj [20]; en longaj girlandoj pendis mirindaj kreskaĵoj [21]; ŝiaj nigraj haroj estis kunvolvitaj en pezaj plektoj super la kapo [22]; puntoj kaj bantrozetoj […] kuniĝis en mirinda bonordigita senordeco ^FK .

e)

(kun nominativo:) Indikas cirkonstancon karakterizantan la agon: kelkaj leonoj […] rondkuris en (per) frenezaj saltoj tra la areno [23]; en (ĉe) la ŝvito de via vizaĝo vi manĝados panon [24]; postulu paroladon en la lingvo de lia popolo [25]; [kiam] vi mem havos infanon, tiam vi parolos en alia maniero ^InfanTorent2 ; fremdan lokon li vizitas nur en akompano [26]; mia pulso en takto batas [27]; ilia tuta kulpo konsistis nur en tio, ke [ili] alpaŝadis al la prijuĝado kun antaŭe jam preta konvinko [28]; mi estos en liaj okuloj (laŭ lia juĝmaniero, opinio) kiel trompanto [29]; la homo efektive mortis en turmentoj [30]; oni parolas al la homoj en (laŭ) instruita formo kaj en (je) la nomo de leĝoj sciencaj [31]. ĉe, je, laŭ, per

2.

Prepozicio; uzate kun akuzativo, indikas direkton per finpunkto, t.e. fizikan aŭ abstraktan lokon, situacion aŭ staton, internen de kiu io aŭ iu moviĝas, celas, strebas, evoluas:

a)

(kun akuzativo:) Indikas lokon, en^1.a kiu situas la celo aŭ finpunkto: la birdo flugas en la ĉambron (= ĝi estas ekster la ĉambro kaj flugas nun en ĝin) [32]; vi povas iri […] en teatron [33]; „Vi devas nepre veturi en banlokon!“ diris la ombro [34]; la pastroj eniris en la internon de la domo [35]; morgaŭ mi veturos Parizon (aŭ en Parizon) [36]; anseroj diskuradis en ĉiujn direktojn [37]; sablero enfalis en mian okulon [38]; tiufoje [ŝi] ne forgesis meti la ŝlosilon en sian poŝon [39]; [ŝi] enigis la manon en sian ledan sakon [40]; Samuel […] skribis tion en libron [41]; mi malfermas la pordon en la dormoĉambron (t.e. la pordon kiu kondukas en la dormoĉambron, per kiu oni transiras en la dormoĉambron) ^Metrop ; eĉ plej ruza vulpo en kaptilon falas ^PrV . al

b)

(kun akuzativo:) Indikas la finan staton, situacion ktp de evoluo, aliiĝo, ŝanĝo: la idolojn li disbatis en pecetojn [42]; montrante per unu mano la infanon kaj la duan manon kunpreminte en pugnon [43]; traduki el unu en alian lingvon [44]; la dek naŭ provincoj, en kiujn Ĥinujo estas dividita [45]; la malharmonio aliformiĝas en harmonion [46]; nia aristokrataro falis en mizeron [47]; [lia] malkaŝemeco […] aliformiĝis en arogantecon [48]; ŝiru vin en du partojn, la mondo trian postulos ^PrV . al, el²

1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 14:25
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 4:20
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 13:29
4. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
5. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 55:4
6. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 42
7. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XX
8. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, VII
9. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
10. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvina
11. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 14:11
12. La Nova Testamento, S. Mateo 26:61
13. N.V. Gogol, tr. Zamenhof: La revizoro, 3:6
14. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉap. 13
15. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
16. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 5:23
17. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto unua
18. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro I
19. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Tablo , la orazeno kaj bastono el sako
20. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Sub la saliko
21. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ĝardeno de la paradizo
22. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
23. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro LVI
24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 3:19
25. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ester 1:22
26. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sonorilo
27. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
28. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, I
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 27:12
30. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIX
31. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Dua Parto – Gramatiko
32. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §26.
33. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
34. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La ombro
35. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 29:16
36. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §28.
37. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XI
38. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
39. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
40. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XIX
41. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 10:25
42. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 34:7
43. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
44. Don Miguel de Cervantes Saavedra: Don Kiĥoto de la Manĉo en Barcelono (5 ĉapitroj), Ĉapitro LXII
45. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
46. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Dorna vojo de la honoro
47. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV
48. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua

afrikanse:

in

albane:

në

amhare:

ውስጥ

angle:

1. in 2. into

arabe:

في

armene:

– ին

azerbajĝane:

da

beloruse:

у, ва

bengale:

মধ্যে

birme:

တွင်

bosne:

u

ĉeĥe:

do, na, v, ve

dane:

i

estone:

aastal

filipine:

sa

galege:

en

germane:

1. in, im

guĝarate:

માં

haitie:

nan

haŭse:

a

hebree:

1.a בתוך 1. ב- 2.a לתוך 2.b ל-

hinde:

में

hispane:

1. en

igbe:

na

irlande:

i

islande:

í

japane:

で

jave:

ing

jide:

אין

jorube:

ni

kanare:

ರಲ್ಲಿ

kartvele:

წლის

katalune:

1. a

kazaĥe:

жылы

kimre:

yn

kirgize:

боюнча

kmere:

នៅក្នុង

koree:

에

korsike:

in

kose:

e

kroate:

u

kurde:

li

laŭe:

ໃນ

litove:

matyti

makedone:

во

malagase:

amin’ny

malaje:

dalam

malajalame:

ലെ

malte:

fil

maorie:

i roto i te

marate:

मध्ये

monge:

nyob rau hauv

mongole:

нь

nepale:

मा

njanĝe:

mu

okcidentfrise:

wy

okcitane:

1. a

panĝabe:

ਵਿੱਚ

paŝtue:

په

pole:

1. w 2. w

portugale:

1. em, dentro de

ruse:

в 1.c за

samoe:

i

signune:

1. n@40 2. n@40~

sinde:

۾

sinhale:

දී

skotgaele:

ann an

slovake:

na, vo, za 1. v 2. do

slovene:

1. v

ŝone:

mu

sote:

a

sunde:

dina

svahile:

katika

taĝike:

дар

taje:

ใน

tamile:

உள்ள

tatare:

.әр сүзнең

telugue:

లో

tibete:

ནང་ལ་

ukraine:

в

urdue:

میں

uzbeke:

ichida

vjetname:

trong

al en

(malofte)

Direkte al la interno de io.

Rim.: Pri la prepoziciaj kunaĵoj kun al, vidu rimarkon sub al ĉe.

angle:

into

beloruse:

у (куды, унутр)

france:

dans, en, à

hispane:

a dentro

pole:

w, do wewnątrz

II.

Memstara vortero kun la senco de en:

ena

Interna: sur la ena plasta ujo troviĝis fingropremaĵoj nur de la junulo ^ChC ; ŝi bone konis la signojn de psika ena lukto, kaj tiujn ŝi legis el lia vizaĝo ^CKv ; li sciis en sia plej ena interno, ke [tio] neniam plu timigos lin ^VRA ; la kunagado de enaj ŝanĝofortoj kaj de la neceso adaptiĝi al ekstera evoluo estigas malsamajn lingvoformojn [49]; la enan militon […] en Kolombio oni povas spuri ĝis la Sendependiga Milito ^Kon11 ; la konkaj jarringoj mem ne nur indikas la aĝon de la ena besto, sed ja enhavas multe da informoj pri klimato en la pasinteco [50].

49. Claude Piron: La bona lingvo, 6. Ies Malfido, Fido Mia
50. Monato, Oliver Kim: Rekorda konkulo, 2014

angle:

inside (inner), inner

beloruse:

унутраны, нутраны

ĉeĥe:

vnitřní

ĉine:

在裡面 [zàilǐmiàn]

france:

(de) dedans (interne), intérieur (interne), interne

germane:

innen, darinnen, drinnen

hebree:

פנימי

hispane:

interior, interno

japane:

内部の [ないぶの], 中の [ちゅうの]

pole:

w, wewnątrz

ruse:

внутренний

slovake:

vnútorný

tokipone:

insa

ukraine:

внутрішній

ene

Interne: la ŝrankopordoj skuiĝis kvazaŭ ene eksplodus grenado ^ChB ; li apenaŭ troviĝis ene, kiam envenis du fiuloj [51]; pastaĵo kun farĉo ene ^Kon11 ; miaj aĵoj estis tute malordigitaj ene kaj ekster la valizoj ^Kon11 .

51. Johán Valano: Ĉu rakonti novele?, La fantoma bovino

angle:

inside (adv.)

beloruse:

унутры

ĉeĥe:

uvnitř

france:

dedans, à l'intérieur

germane:

innen, innerhalb

hebree:

בפנים

hispane:

hacia dentro (adv.)

japane:

内部で [ないぶで], なかで

pole:

w środku, wewnątrz

ruse:

внутри

slovake:

vnútri

tibete:

ནང་ལ་

ukraine:

усередині

eno

Interno: ili trapasis la enon de la templego [52]; neeltenebla dolorego ekplenigas ŝian tutan enon [53]; Potifar ekhavas en la libro fian eksteraĵon kaj eĉ pli abomenindan enon [54].

eno (monuuo)

52. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Eĉ se ĉiuj devenis el diversaj landoj...
53. Monato, Julia Sigmond kaj Sen Rodin: La malĵaluzo de Klorinda, 2010
54. La Ondo de Esperanto, 2004, № 2 (112)

angle:

interior

beloruse:

нутраная частка, нутро, інтэр’ер

france:

intérieur

germane:

Inneres

pole:

wnętrze

enigi

(tr)

1.

Penetrigi: ŝi […] enigis la manojn en siajn densajn harojn ^Marta ; ekstremdekstruloj en la aŭstria registaro enigis Eŭropan Union […] en maloportunan situacion [55]; terorista organizaĵo siatempe elpelita […] Libano kaj enigita en la teritoriojn [56]; (figure) la verkinto enigas vin eĉ en la cerbon de la farmbestoj [57].

2.

Transmeti datumon en komputilon: enigu la pasvorton!

55. Evgeni Georgiev: Ĉu veneno en Vieno?, Monato, 2000/03, p. 6
56. Monato, Aleksandro Gofen: Misinforma komento, 2003
57. Stefan MacGill: "Knaba maturiĝo, Monato, 2000/10, p. 31

angle:

2. enter (on a keyboard), type in

beloruse:

устаўляць, уводзіць, укладаць

ĉeĥe:

dát dovnitř, vetknout, vložit, vnést, vpravit, vstrčit, vsunout, zavést

ĉine:

2. 籥 [yuè], 鑰 [yuè], 戒烟糖 [jièyāntáng], 鑰 [yào], 鍵入 [jiànrù], 献出 [xiànchū], 股票下跌 [gǔpiàoxiàdié]

france:

faire entrer, entrer (quelque chose), introduire, mettre dedans

germane:

1. hineintun, hineinschieben, reintun 2. eingeben

hebree:

1. להחדיר

hispane:

hacer entrar, entrar (algo), introducir, meter dentro

japane:

入れる [いれる], 入れこむ [いれこむ], 入力する [にゅうりょくする]

pole:

1. wkładać, wsadzać, wtykać, pogrążać 2. wprowadzać, wsadzać (pot.)

ruse:

ввести

slovake:

vniesť, votknúť, zastrčiť

ukraine:

вносити, вводити, вкладати

enigaĵo

Enigata datumo. donitaĵo

angle:

input data (n.)

beloruse:

зьвесткі ўваходныя

ĉine:

輸入端 [shūrùduān]

france:

entrées (info.), inputs (info.)

germane:

Eingabe

hebree:

קלט

hispane:

entradas (info.), insumos, aportes

pole:

dane wsadowe, wsad (pot.)

ruse:

входные данные

enigo

1.

Penetrigo: procedo de enigo de iu objekto en la liston de Unesko pri la Monda Heredaĵo [58]; redukti la laboristaron […] per enigo de pli alta teknologio [59].

2.

Enigado aŭ enigaĵo: post enigo de tiuj informoj aperas detalaj klarigoj [60]; [laŭ] ĉi tiu enigmetodo mi tajpas la esperantajn literojn per antaŭa punktokomo [61].

58. Monato, Anna kaj Mati Pentus: Lingvo, Interreto kaj ... alio, 2008
59. Bardhyl Selimi: Vojaĝimpresoj, somero 2000, Monato, 2001/01, p. 26
60. Monato, Roland Rotsaert: Transnacie bonfari, 2005
61. E. Grimley Evans: Interreto: uniksulo ekspertas Unikodon, Monato, 2000/02, p. 20

angle:

1. introduction, insertion 2. input (act of entering data)

beloruse:

увод, унясеньне, укладаньне

ĉeĥe:

vnesení, vsunutí, založení, zařazení

france:

2. saisie (info.), introduction (action d'introduire)

germane:

1. Einführung 2. Eingeben

hebree:

2. קליטה

hispane:

2. introducción (acto de introducir datos)

pole:

1. wprowadzenie 2. wejście

ruse:

2. ввод

slovake:

vsunutie

ukraine:

ввід

enigilo

Aparato por enigi datumojn: klavaro kaj skanilo estas enigiloj; grafika enigilo, funkcianta per tuŝoj kaj strekoj [62]. aparataro

62. La Ondo de Esperanto, 2002, № 10

angle:

input device

beloruse:

прылада ўводу

ĉeĥe:

vstupní zařízení

ĉine:

輸入設備 [shūrùshèbèi], 入口通道 [rùkǒutōngdào]

france:

périphérique d'entrée

germane:

Eingabegerät

hebree:

התקן קלט, יחידת קלט

hispane:

periférico de entrada

japane:

入力装置 [にゅうりょくそうち]

pole:

wejście, urządzenie wejściowe

ruse:

вводное устройство

slovake:

vstupné zariadenie

ukraine:

пристрій вводу

eniĝi

Penetri, enprofundiĝi: kiam fratoj batalas, fremdulo ne eniĝu (interveni, sin miksi, ŝovi la nazon.) ^PrV ; la gazetoj ne trovas necesa eniĝi en tion, pri kio ili skribas ^EE .

beloruse:

уваходзіць, уступаць

france:

entrer, pénétrer, s'introduire

germane:

hineingehen, eindringen

hebree:

לחדור

hispane:

meterse, introducirse

japane:

中に入る [ちゅうにはいる], 入りこむ [はいりこむ]

pole:

wchodzić, wtykać się, wtrącać się, pogrążać się

ruse:

войти, встрять

ene de

(prepoziciaĵo)

1.

En^1.a, en la interno de, sine de: ene de la arbaro ŝi renkontas tiun kiun ŝi pli amas ol iu ajn estaĵo [63].

2.

Dum tiu daŭro, post ĝia komenco kaj antaŭ ĝia fino: la invado konkeris Irakon ene de unu monato ^Kon11 ; kontraŭ disciplinaj decidoj de la akademia senato la koncernatoj povas protesti ene de 90 tagoj [64].

63. M. de France, trad. R. Rius: La Lajo pri la Lonicero, 2003
64. AIS San-Marino: Statuto, 1986

angle:

1. within (space) 2. within (time)

beloruse:

1. у, унутры 2. падчас, за пэрыяд

ĉeĥe:

uvnitř

france:

1. à l'intérieur de 2. dans un délai de

germane:

1. im Inneren von 2. innerhalb von

hispane:

1. en el interior de 2. en un plazo

japane:

～の内部で [のないぶで]

pole:

1. wewnątrz 2. w czasie (czegoś), podczas (czegoś)

slovake:

vnútri

III.

en-

Prefikso kun iu el la sencoj de en:

1.a:

la libro enhavas 30 ĉapitrojn; la ĉambro entenis 40 personojn.

2:

engluti, enskribi, enblovi, enbrakigi, envicigi, enkasigi, enterigi, enloĝiĝi, enŝipiĝi, endormiĝi.

beloruse:

у-

france:

2:  en- (préfixe), in- (préfixe), intro- (préfixe)

germane:

1.a:  ein-, ent-, in-, bein-

hispane:

2:  en- (prefijo), in- (prefijo), intro- (prefijo)

pole:

2:  w-

ruse:

2:  в-, во-