*person/o

*persono

1.  ↝
Homa individuo konsiderata kiel konscia, respondeca kaj havanta devojn kaj rajtojn: ĉiu amas ordinare personon, kiu estas simila al li [1]; oni vivas ne kun mono sed kun persono PrV ; konsideri personojn ĉe juĝado estas ne bone [2]; ne batas bastono sen persono PrV ; en la domo estas tro malmulte da personoj por tuta ŝafido [3]; kiam ŝi venos, ŝi prezentos sin kiel alian personon [4]; vi prave parolas kaj instruas, kaj ne akceptas ies personon (personecon), sed instruas laŭ vero [5]; li estis persono tre prudenta [6]; la gardisto plene transiris en la personon kaj pensmanieron de la leŭtenanto [7]; altrangaj personoj [8]; se ili volis miksi mian personon en tiel malpuran aferon […], ili estas friponoj, de kiuj mi devas min gardi [9]; la personoj, kiuj ne komprenas la uzadon de la artikolo […] [10]. historiaj personoj
Rim.: Kontraste al „homo“, „persono“ akcentas la identecon, individuan karakteron, rolon kaj rangon en la socio. Alivorte, persono estas la bildo, kiun havas la ekstera socio pri iu homo.
2.  ↝
Imagita rolanto de rakonto, romano, teatraĵo, filmo aŭ alia verko fikcia: personoj: Anton Antonoviĉ Skvoznik-Dmuĥanonskij, urbestro, Anna Andrejevna, lia edzino […] Revizoro ; mia unua heroo estis Brunĉjo Urso, ĉefpersono de ilustrita felietono por infanoj, kiu aperas ĉiuvespere en la gazeto [11]; romanpersono. VD:figuro1
3.  ↝
KRI Hipostazo: unu sola Dio en tri personoj; en Kristo kunekzistas du personoj distingitaj, unu homa alia dia [12]; la Sankta Triunuo ja estas unu dio, kvankam tri personoj apartenas al ĝi [13].
4.  ↝
GRA Konjugacia aŭ pronoma formo servanta por distingi la personon, kiu parolas, tiun, al kiu oni parolas, kaj tiun, pri kiu oni parolas: „mi“ estas la pronomo de la unua persono; „ci“ signifas la duan personon de l’ ununombro [14].
1. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 13
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 24:23
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 12:4
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 14:5
5. La Nova Testamento, Luko 20:21
6. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Elinjo-fingreto
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
8. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La najtingalo
9. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XII
10. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 27
11. W. F. Hermans: La elektrilo de Wimshurst
12. Vikipedio, Hipostazo (filozofio)
13. Vikipedio, Dio
14. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 8. Personaj pronomoj
angle:
person 2. character
beloruse:
1. пэрсона, асоба 4. асоба
ĉeĥe:
osoba, osobnost, persona, postava
france:
personne
germane:
1. Person 2. fiktive Person 4. Person
hispane:
persona
hungare:
személy
malnovgreke:
3. πρόσωπον
nederlande:
persoon
perse:
شخص
pole:
osoba 1. osoba ĉef~o: osoba, bohater (np. książki) 3. hipostaza
portugale:
pessoa 1. pessoa ĉef~o: personagem 3. hipóstase 4. hipóstase
rumane:
persoana 1. persoana ĉef~o: persoana
ruse:
1. лицо(особа), особа, персона ĉef~o: главный герой 2. персонаж 3. лицо (Св. Троицы) 4. лицо (глагола)
slovake:
osobnosť, zjav
tokipone:
jan
turke:
kişi

*persona [15]

1.  ↝
Propra al persono; rilata al difinita persono kaj ne al aliaj: persona opinio, aludo; ĉion rigardi tra sia persona vitro PrV ; estante nun tre okupita por iom rebonigi mian personan situacion Z ; ĝi donas al la afero kvazaŭ personan karakteron [16]; kelkaj […] rigardas ĝin de punkto de vidado pure persona [17]; la obeado al la personaj gustoj en tiel komuna afero, kiel la nia, estas tre malutila [18]; pri la situacio en tiuj landoj mi nenion povas diri pro manko de persona sperto [19]; li prezentas personan perspektivon pri la situacio en sia krizoplena lando [20]. VD:individua, propra.
Rim.: Individua kontrastas kun kolektiva. Persona kontrastas kun anonima, neoriginala, ĉiesa.
2.  ↝
GRA Rilata al persono4: pronomoj personaj: mi, vi, li, ŝi, ĝi (pri objekto aŭ besto), si, ni, vi, ili, oni FK .
15. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, person'a
16. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Oka Kongreso Esperantista en Krakow en la 11a de aŭgusto 1912
17. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 3. Etimologio
18. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 3. Etimologio
19. Monato, Donald Broadribb: Malvarma milito kaj la orienta bloko
20. Monato, Useni Kalumbi: Paco revenu ...
angle:
1. personal
beloruse:
1. пэрсанальны, асабісты, асабовы
france:
personnel (adj.)
germane:
1. persönlich 2. Personalpronomen
hispane:
1. personal
hungare:
1. személyi, személyes, peszonál- 2. személyes névmás
nederlande:
1. persoonlijk (bn.) 2. persoonlijk voornaamwoord
perse:
1. شخصی
pole:
1. osobisty
rumane:
1. personale
ruse:
1. личный, персональный
tokipone:
1. jan
turke:
1. şahsi, kişisel, özel

persone  ↝

Per sia propra persono: persone viziti iun; mi konas lin persone; vi persone iru meze de ili [21]; la studento eniris tra la malantaŭa pordo, por persone aĉeti por si sian kandelon kaj fromaĝon, li havis neniun por sendi, kaj tial li iris mem [22]; mi devis trovi la posedanton, persone paroli kun li IK ; mia lingvo mi nomas tiun lingvon, kiun mi persone plej bone scias kaj plej volonte uzas [23]; la gratuloj apartenas kompreneble ne al mi persone, sed al la tuta batalantaro Esperantista, kaj mi estas nur la centra punkto [24]. SIN:mem
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 17:11
22. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Koboldo ĉe la butikisto
23. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Kion Zamenhof ne povis diri en Ĝenevo.
24. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Tria Kongreso Esperantista en Cambridge en la 12a de aŭgusto 1907
angle:
personally
beloruse:
пэрсанальна, асабіста, асабова
ĉeĥe:
osobně
france:
personnellement
germane:
persönlich
hungare:
személyesen
nederlande:
persoonlijk (bw.)
perse:
شخصاً
pole:
osobiście
rumane:
persoana
ruse:
лично
slovake:
osobne
turke:
şahsen, şahsi olarak

Persone

Sveda muzika triopo, fondita 1986 por la unua Kultura Esperanto-Festivalo: li pensigas pri neniu alia ol ... „Persone“ [25]; Bertilo estis membro de la iamaj Esperantlingvaj rokbandoj Amplifiki kaj Persone [26].
25. Jorge Camacho: Monato, Bona leĝera rokmuziko
26. Vikipedio, Bertilo Wennergren
germane:
persönlich, höchstselbst

personaĵo

1.
Individua trajto, apartaĵo kiu povas servi por rekoni aŭ karakterizi iun ― en legitimilo, serĉa ordono, en biografia priskribo ktp: la polico diskonigis la personaĵojn de la bandito: alta, blonda, proksimume 30-jara, kun cikatro sur la dekstra vango; „mi postulas restituon de miaj normalaj personaĵoj“, subite stertoris kaj ekgruntis la eksporko [27].
2.  ↝
(evitinde) Persono2; animita objekto kun trajtoj de persono: la plej juna filino de la islama profeto Mohamedo, respektata personaĵo en islamo [28]; la Maskita Kukumo estas bildstria personaĵo kreita de Mandryka [29].
27. Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, ĉap. 21a
28. Vikipedio, Kairo
29. Vikipedio, Maskita Kukumo
angle:
~aĵoj: signalement 1. personal trait
france:
~aĵoj: caractéristique personnelle, signe distinctif
germane:
~aĵoj: Personenbeschreibung 1. Merkmal
pole:
~aĵoj: dane osobowe 1. cechy osobiste
rumane:
~aĵoj: datele personale 1. caracteristicile personale
ruse:
~aĵoj: особые приметы, личные данные 1. особая примета, характерная черта

personaro  ↝

Aro de personoj: [Volapuko] devis konstante dependi de la decidoj de unu persono aŭ de facile inter si malpaconta personaro [30].
a)
EKONPIV1 Tuto de la personoj servantaj aŭ oficantaj en iu entrepreno: fuĝis el la restoracio ĉiuj klientoj kaj la tuta personaro [31]; danki al la tuta personaro, kiu vivigas la magazinon, danki al la abonantoj kaj legantoj, kiuj ebligas al ĝi daŭri [32]; pluraj ŝtatoj promesis apogi ĝin per mono kaj materialo – ne tiom per personaro aŭ tekniko [33]; ĝenas la atestoj de la homhelpa personaro de kiu oni atendis ke ili estu, kiel la tri simietoj, blindaj, surdaj kaj mutaj [34].
b)
KINTEAPIV1 Tuto de la personoj ludantaj en iu teatraĵo, filmo: mi estas feliĉa direktoro, mia personaro ne rezonas, la publiko ankaŭ ne [35].
VD:dungitaro, etato 2
30. L. L. Zamenhof: Paroloj, Malferma parolado de la 7-a UK en Antwerpen (1911-08-21)
31. Mihail Bulgakov, trad. Sergio Pokrovskij: La majstro kaj Margarita, Epilogo
32. Monato, Claude Piron: Funkcio kreas organon
33. Monato, Garvan Makaj: Vojaĝo unudirekta
34. M. Lemoine, trad. V. Lutermano: Centrameriko, 1980-aj jaroj, le Monde diplomatique, 2008-09
35. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Pupludisto
ĉeĥe:
osobní zájmeno
france:
groupe de personnes homhelpa ~aro: personnel humanitaire 1.a personnel (ensemble des employés), effectif (ensemble des employés) 1.b casting, distribution (ensembles des interprètes)
germane:
Personal
nederlande:
groep personen
pole:
kadra, obsada, personel homhelpa ~aro: wolontariat 1.b obsada
rumane:
dotare
slovake:
osadenstvo, personál

personeco  ↝

PSI Tio, kio konsistigas la personon; propra kaj memstara ecaro: tiu lernanto havas jam karakterizan personecon; la memoro estas nepra kondiĉo de la personeco; impresanta estis lia personeco, modesta pri si mem, sed obstina pri la celo VivZam ; estas tre dezirinde, ke la senpersoneco kaj memstareco de nia afero ĉiam pli kaj pli fortiĝu [36]; edukado celu plenan disvolvon de la homa personeco [37]; la ĉefa merito de granda romanisto estas la potenco krei personecojn, kaj Becky Sharp, la protagonistino de la romano, estas inter la plej superaj kreaĵoj de la angla literaturo [38].
36. L.L. Zamenhof: Lingvo Internacia
37. Monato, Ipfelkofer Jomo: Per edukado por edukado
38. Monato, W. H. Simcock: Esti homa kaj literaturema
angle:
personality
beloruse:
асоба, асабістасьць, асабовасьць
ĉeĥe:
osobitost
france:
personnalité
germane:
Persönlichkeit
hispane:
personalidad
hungare:
személyiség
nederlande:
persoonlijkheid
perse:
شخصیت
pole:
osobowość
rumane:
personalitate
ruse:
личность
slovake:
osobnosť
turke:
kişilik, şahsiyet

personigo

1.  ↝
LIN Speco de tropo, stilfiguro prezentanta abstraktan nocion aŭ senvivan fenomenon kiel vivan estaĵon, aŭ atribuanta al ili ecojn aŭ konduton de vivulo: kutime odorigas la frazon […] personigo de objektoj ([…] lampo palpebrumis sur la tablo, la motoro singultis ktp.) [39]; la dioj estis […] personigoj, metaforoj de homaj kvalitoj, kaj pozitivaj kaj negativaj, pri kiuj la respekto, la adoro ŝuldata laŭas la gravecon de tiuj kvalitoj en la homa vivo: milito, fekundo, lojalo, sekuro, sano, gastamo kaj cetere [40]; en la komenco ekzistis du uloj, la (laŭsupoze) personigo de Bono, nomita Ormuzdo, kiu loĝas sur la luno, kaj la (laŭsupoze) personigo de Malbono, nomita Arimano [41]; A. Tolstoj […] neordinare uzas personigon: „La historio estis spronita, la historio ekgalopis, kaj sub ĝiaj oraj hufoj ektintis la kranioj de la stultuloj“ [42]. VD:alegorioSIN:prozopopeo
2.
Adaptado de io al la personaj apartaĵoj de individuo, persono: personigo de reklamaj trudleteroj; KOMP personigo de la agordoj en retumilo.
39. M. Malovec: Gramatiko de Esperanto, Ĉap. 9a
40. Monato, David Kelso: Kompreno en kunteksto ...
41. Monato, Donald Broadribb: Socipolitika satiro
42. J. Muraŝkovskij kaj I. Muraŝkovska: Kien fluas roj' Castalie?, Literatura Skatolo/Survoje
angle:
1. personification 2. personalization
ĉeĥe:
personifikace
france:
1. prosopopée, personnification
germane:
Personifizierung 1. Prosopopöie
hungare:
1. megszemélyesítés
nederlande:
1. prosopopeia, personificatie
perse:
1. شخص‌نمایی، انسان‌نمایی، تشخیص (استعاره)
pole:
1. uosobienie, personifikacja 2. personalizacja
portugale:
1. prosopopéia
rumane:
1. întruchiparea 2. personalizare
ruse:
1. прозопопея, олицетворение, персонификация 2. индивидуализация
slovake:
personifikácia

fizika personoPIV2  ↝

JUR=natura persono
ĉeĥe:
fyzická osoba
slovake:
fyzická osoba

jura persono  ↝

JUR En civila juro: organizaĵo, entrepreno aŭ alia homgrupo posedanta civiljurajn rajtojn kaj devojn, simile al natura persono: LEJL havas rajtojn de jura persono, sian bilancon, sigelon, ĉek- kaj ŝparkonton en banko [43]; JEI (Japana Esperanto-Instituto) akiris al si la kvalifikon de fondusa jura persono [44]; en 1945 Unuiĝintaj Nacioj estis fondataj, kies fonda akto sin apogas sur la nacio kiel jura persono kaj ne rekonas la diversecon de popoloj ene de unu nacio [45]; kontribuanta membro aŭ jura persono (= organizo, institucio) ne havas devon lerni Esperanton kaj povas loĝi ekster Ĉeĥa Respubliko [46].
43. Statuto de la Litova esperantista junulara ligo, Art. 4.1
44. Hejmpaĝo de JEI
45. K. Smidéliusz: Ĉu Esperanta retaĵo inter indiĝenaj popoloj?, Kajeroj el la Sudo, numero 46
46. Pri ĈEA
angle:
juridical person
beloruse:
юрыдычная асоба
ĉeĥe:
právnická osoba
france:
personne civile, personne morale
germane:
juristische Person
hungare:
jogi személy
perse:
شخص حقوقی
pole:
osoba prawna
rumane:
persoană juridică
ruse:
юридическое лицо
slovake:
právnická osoba

natura persono  ↝

JUR En civila juro: homo, individuo kiun oni rigardas kiel subjekton de juro posedantan devojn kaj rajtojn: membroj de la Asocio povas esti: (a) Esperanto-organizaĵoj; (b) Individuaj membroj, konsistantaj el naturaj personoj kaj juraj personoj [47].
Rim.: Fakte „natura persono“ estas sinonimo de persono1; la epiteto „natura“ servas por neprigi ĉi tiun propran, naturan sencon kontraste al alia kategorio de la juraj subjektoj, jura persono ― termino heredita el la Romia tradicio, kiu emis redukti ĉiujn civilajn rilatojn al la rilatoj inter personoj (kaj kiam temis pri organizaĵoj ― prezenti tiujn organizaĵojn kiel kvazaŭajn personojn, per jura fikcio). [Sergio Pokrovskij]
47. Statuto de UEA
angle:
natural person
ĉeĥe:
fyzická osoba
france:
personne physique
germane:
natürliche Person
perse:
شخص حقیقی
pole:
osoba fizyczna
rumane:
persoană fizică
ruse:
физическое лицо
slovake:
fyzická osoba

administraj notoj

pri ~aro : 
      La distingo inter sencoj a) kaj  b) ŝajnas al mi iom arbitra eble influita de nacia lingvo.
      Ambaŭfoje temas pri dungitoj de entrepreno, ĉu komerca aŭ arta.
      [WD]
~a : Mankas verkindiko en fonto.
fizika ~o: Mankas dua fontindiko.
fizika ~o: Mankas verkindiko en fonto.
jura ~o: Mankas verkindiko en fonto.
natura ~o: Mankas dua fontindiko.