fajr/o

^*fajro

1.: Fenomeno konsistanta en brulkonsumado de diversaj substancoj, kun produktado de lumo kaj varmo: fari (ekbruligi) fajron ^Marta; bloveksciti la fajron ^Marta; la ĉirkaŭaĵo […] dezertigita per fajro kaj glavo ^BdV; tro akra fajro estas sen daŭro ^PrV. flamo, ardo
2.: (figure) Entuziasmo, granda fervoro, ardeco: en la fajro de mia kolero [1]; diskuti kun fajro; nun, ‐ ekkriis li kun fajro, ‐ nun mi havas celon en la vivo ^FK; ŝi reblovas en li la fajron de l’ venĝemo ^Ifigenio. ardo, ekzalteco, entuziasmo, febro², fervoro, flamo², pasio, varmo, vervo, vigleco. inciti.

1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 38:19

afrikanse:: vuur
albane:: zjarri
amhare:: እሳት
angle:: 1. fire 2. ardor, enthusiasm, fervor
arabe:: النار
armene:: կրակ
azerbajĝane:: yanğın
beloruse:: агонь
bengale:: আগুন
birme:: မီး
bosne:: požara
bretone:: 1. tan 2. entan, birvidigezh, gred
bulgare:: огън
ĉeĥe:: oheň
ĉine:: 火 [huǒ]
dane:: brand
estone:: tulekahju
eŭske:: sua
filipine:: sunog
france:: feu
galege:: lume
germane:: Feuer
guĝarate:: આગ
haitie:: dife
haŭse:: wuta
hinde:: आग
hispane:: fuego
hungare:: tűz
igbe:: ọkụ
indonezie:: api
irlande:: dóiteáin
islande:: eldur
japane:: 1. 火 [ひ]
jave:: geni
jide:: פייַער
jorube:: ina
kanare:: ಬೆಂಕಿ
kartvele:: ცეცხლის
katalune:: foc 1. foc 2. entusiasme, passió, enardiment
kazaĥe:: от
kimre:: tân
kirgize:: от
kmere:: ភ្លើង
koree:: 화재
korsike:: lu focu
kose:: umlilo
kroate:: vatra
kurde:: agir
latine:: ignis
latve:: ugunsgrēks
laŭe:: ໄຟ
litove:: gaisro
makedone:: оган
malagase:: afo
malaje:: api
malajalame:: തീ
malte:: nar
maorie:: te ahi
marate:: आग
monge:: hluav taws
mongole:: гал түймэр
nederlande:: vuur
nepale:: आगो
njanĝe:: moto
okcidentfrise:: fjoer
panĝabe:: ਨੂੰ ਅੱਗ
paŝtue:: د اور
pole:: 1. ogień 2. ogień, zapał
portugale:: 1. fogo, lume 2. fogo, entusiasmo
ruande:: umuriro
ruse:: огонь
samoe:: afi
sinde:: باهه
sinhale:: ගිනි
skotgaele:: teine
slovake:: oheň
slovene:: požar
somale:: dab
ŝone:: moto
sote:: mollo
sunde:: seuneu
svahile:: moto
svede:: eld
taĝike:: оташ
taje:: ไฟไหม้
tamile:: தீ
tatare:: ут
telugue:: అగ్ని
tibete:: 1. མེ་
tokipone:: 1. seli
turke:: ateş
ukraine:: вогонь
urdue:: آگ
uzbeke:: yong’in
vjetname:: lửa
volapuke:: 1. fil
zulue:: umlilo

fajra

: De fajro, simila al fajro, havanta econ de fajro: fajra flamo [2]; antaŭ la trono brulis sep fajraj torĉoj [3]; (figure) fajra kolero [4]; (figure) fajraj kisoj [5]; (figure) ŝi ne rimarkis liajn fajrajn mallumajn okulojn [6]; (figure) nigraj fajraj ĉevaloj blekis en la stalo [7].

2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 15:17
3. La Nova Testamento, Apokalipso 4:5
4. La Nova Testamento, Hebreoj 10:27
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
6. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, La vento rakontas pri Valdemaro Doe kaj pri liaj filinoj

angle:: burning, fiery
beloruse:: вогненны, агністы, палымяны
bretone:: entanet
ĉeĥe:: ohnivý
france:: de feu, fougueux, igné, enflammé (passionné)
hispane:: fogoso
hungare:: tüzes
indonezie:: berapi
katalune:: igni, de foc, ardent, incandescent
nederlande:: vurig
pole:: ognisty
ruse:: огненный
slovake:: ohňový
turke:: ateşli

fajre

: En fajra maniero: fajre ruĝaj floroj ^IK; (figure) fajre ami, paroli; fajre brulis liaj ĉirkaŭprenoj / forte batis koro ĉe la koro [8].

8. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Tria

beloruse:: палымяна
bretone:: gant entan, gant birvidigezh, gant gred
ĉeĥe:: ohnivě
france:: avec feu, avec fougue, fougueusement, passionnément
germane:: feurig
hungare:: tüzesen
katalune:: apassionadament, ardentment
nederlande:: vurig
pole:: ogniście
ruse:: пламенно
slovake:: ohnivo
turke:: ateşle, tutkuyla

fajri

(ntr)

: Bruli kun aŭ kiel fajro: vespere, la 1-an de julio 1915, la ĉielo ruĝe fajris ĉirkaŭ Varsovio ^VivZam; (figure) kolero fajras en okuloj […] ^VivZam.

angle:: burn, flame
beloruse:: гарэць
bretone:: flammañ, flammenniñ, flamminañ
ĉeĥe:: fajrovat, hořet, plát
france:: flamber
hispane:: arder
hungare:: ég, tüzel (ég)
katalune:: cremar
nederlande:: aansteken, flamberen
pole:: płonąć, gorzeć (przest.), palić się
ruse:: гореть, пламенеть
slovake:: horieť
turke:: alev

^*fajrero

: Arda parteto elĵetita de brulanta korpo, produktata de du kunfrotaj malmolaj korpoj, aŭ eligata de elektrumita korpo: unu fajrero estas sufiĉa, por eksplodigi pulvon [9]. apenaŭ li ekbatis […] kaj la fajreroj ekflugis el la fajrilo [10]; la ŝtalo ekfrapis la fajroŝtonon tiel, ke fajreroj ekŝprucis [11]; la lumo de la suno estingiĝis kiel lasta fajrero de brulanta papero [12]; brilanta, fajreranta stelo [13]; (figure) fajrerantaj okuloj ^BdV; (figure) sur la fundo de lia timo vekiĝis fajrero de naiva espero [14]. sparkoelektra fajrero

9. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 41
10. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fluganta kofro
12. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
14. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro XIV

angle:: spark
beloruse:: іскра
bretone:: elf, fulenn (tan)
ĉeĥe:: jiskra z ohně
ĉine:: 火星 [huǒxīng], 火星儿, tr. 火星兒 [huǒxīngr], 星火 [xīnghuǒ], 火花 [huǒhuā]
france:: étincelle
germane:: Funke
hispane:: chispa
hungare:: szikra
japane:: 火花 [ひばな]
katalune:: espurna, guspira
nederlande:: vonk
pole:: iskra, skra
ruse:: искра
slovake:: iskra
turke:: kıvılcım

fajrigi

(tr)

: Ekbruligi: (figure) koncepto de unuetna ŝtato […] fajrigis Balkanion en la lastaj 200 jaroj [15]; (figure) certe ĉio, kion oni rakontis estis nur fabelo, kiu fajrigis la imagojn [16].

15. Monato, Hektor Alos i Font: Serioze revizii la historion, 2007
16. J. Modest: La ikono, Monato, 2001:12, p. 23a

beloruse:: запальваць
bretone:: tanañ, entanañ, c'hwezhañ (an tan)
ĉeĥe:: zapálit
france:: allumer (mettre le feu à), mettre le feu (à)
germane:: anzünden, entzünden, entflammen, entfachen
hispane:: darle fuego a
hungare:: lángra lobbant, meggyújt
katalune:: encendre, inflamar, calar foc, incendiar
nederlande:: aansteken
pole:: rozpalać, zapalać
portugale:: atear (fogo), acender (o fogo), tacar (fogo)
ruse:: зажигать, зажечь
slovake:: zapáliť
turke:: ateş yakmak

fajrilo

: Malgranda ilo por produkti fajrerojn per frotado de silikŝtono kaj ŝtalpeco, aŭ per alia procedo: troviĝas ankoraŭ peceto da meĉo en la fajrilo [17]; el sia poŝo prenis fajrilon 23-jaraĝa studento kaj ekbruligis la dokumenton [18]; li prenas la fajrilon kaj bruligas la cigaredon [19].

17. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
18. Monato, last/pg: Fajra afero, 2006
19. Monato, Lode Van de Velde: Splito, 2013

angle:: lighter
beloruse:: запальніца
bretone:: direnn
ĉeĥe:: křesadlo, zapalovač
france:: briquet
germane:: Feuerzeug
hispane:: encendedor
hungare:: tűzszerszám, öngyújtó
indonezie:: korek api
katalune:: encenedor, mistera
nederlande:: aansteker
pole:: krzesiwo
portugale:: isqueiro
ruse:: кресало, зажигалка
slovake:: zapaľovač
tibete:: མེ་སྤར་ཡག་

fajrobirdo

1.: Folklora birdo de fora lando, simila al pavo kun fajraj plumoj, la celo de la aventuroj en fabeloj; la plumoj de la fajrobirdo kaj la fajrobirdo mem posedas magian forton: Djagilev kaj komponisto Igor Stravinskij kombinis siajn talentojn por konduki rusan folkloron al vivo en „La Fajrobirdo“ kaj „Petruŝka“ [20]; Paleĥ estas la hejmlando de fabela fajrobirdo, kiu pavas sur la blazono kaj flago de la urbo, pentrita […] orkolore sur la nigra fono [21].
2.: fenikso¹

20. Historio de baleto Vikipedio
21. Ekskurso al Paleĥ

angle:: 1. Firebird
ĉeĥe:: plameňák
france:: 1. oiseau de feu
germane:: 1. Feuervogel
indonezie:: 2. funiks
katalune:: 1. ocell de foc 2. fènix
pole:: 1. żar-ptak
ruse:: 1. жар-птица
slovake:: plameniak

fajrostango

: Pikilo por eksciti fajron: mia edzino ekkoleras kaj batas min per fajrostango [22]; per la fajrostango li malfermis la glitpordeton kaj bruligis truon en la fundo [23].

22. Rakontoj pri Afanti
23. La profitulo - Nescio

angle:: poker
beloruse:: качарга
ĉeĥe:: pohrabáč
france:: tisonnier
germane:: Schürhaken
hungare:: piszkafa, piszkavas
katalune:: atiador
nederlande:: pook
pole:: pogrzebacz
ruse:: кочерга
slovake:: kutáč

fajroprenilo

: Dubraka ilo por preni brulantan materion: la fajroŝovelilo kaj la fajroprenilo [24]; la mastrino kriis kaj penis frapi ĝin per la fajroprenilo [25].

24. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido

angle:: fire tongs
ĉeĥe:: kleště na žhavé dřevo v krbu
france:: pince à feu
germane:: Feuerzange
hungare:: tűzfogó
katalune:: molls, tenalles
nederlande:: vuurtang
pole:: szczypce do węgli
ruse:: щипцы для углей
slovake:: pahrebový štipec
turke:: maşa

fajrejo

: Loko, en kiu fajro brulas: oni povis flarsenti, kiaj manĝaĵoj estas pretigitaj sur ĉiu fajrejo en la urbo [26]; [ili] staris plej proksime de la fajrejo [27]; ŝi sidis senmove kontraŭ la estingiĝanta fajrejo kaj meditis ^Marta.

26. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
27. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj

angle:: fireplace, hearth
beloruse:: ачаг, гарно
bretone:: oaled
ĉeĥe:: místo kde se topí, ohniště
france:: cheminée (foyer), foyer (cheminée)
germane:: Feuerstelle
hungare:: tűzhely
katalune:: fogar, llar, xemeneia
nederlande:: haard
pole:: palenisko
ruse:: очаг
slovake:: ohnisko
svede:: eldstad
tibete:: མེ་གཏོང་ས་
turke:: şömine

fajrujo

: Parto de forno aŭ kameno destinita por enteni la fajron: la brulofero restu sur la fajrujo sur la altaro dum tuta nokto [28]; preni fajron de la fajrujo [29]; vespere ĉe la fajrujo oni rakontis fabelojn [30]; ŝi ne havis liton, sed devis kuŝiĝi apud la fajrujo en la cindro [31].

28. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 6:9
29. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 30:14
30. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Fabelo pri iu, kiu migris por ekkoni timon
31. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Cindrulino

angle:: firebox, brazier, grate
beloruse:: ачаг, гарно
bretone:: oaled
ĉeĥe:: kovář.výheň, ohniště
france:: foyer (âtre), âtre
germane:: Feuermulde, Ofenloch
hungare:: tűztér
katalune:: fogar
pole:: palenisko
ruse:: очаг
slovake:: kozub, krb

fajraĵo

: Arta fajro, konsistanta el raketoj kaj petardoj, kiujn oni ekbruligas en festoj: li aĉetis raketojn, krakpizojn kaj plej diversajn fajraĵojn [32]; [iliaj] floraĵoj brilis en la klara sunlumo kvazaŭ vera multkolora fajraĵo [33]; fajraĵisto; (figure) la norda brilo flamis super la glacimontoj de la nordo, tio estis fajraĵo, kiun neniu povus imiti [34]. artfajraĵo, piroteknikaĵo

32. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fluganta kofro
33. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Folio el la ĉielo
34. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ĝardeno de la paradizo

angle:: fireworks
beloruse:: фаервэрк ~aĵisto: піратэхнік
bretone:: tan-arvest
france:: feu d'artifice ~aĵisto: artificier (pyrotechnicien)
germane:: Feuerwerk ~aĵisto: Feuerwerker
hispane:: fuegos artificiales
hungare:: tűzijáték ~aĵisto: tűzszerész
indonezie:: kembang api
japane:: 花火 [はなび]
katalune:: focs d'artifici ~aĵisto: pirotècnic
nederlande:: vuurwerk ~aĵisto: vuurwerkmaker
pole:: fajerwerk, sztuczne ognie
ruse:: фейерверк ~aĵisto: пиротехник
turke:: havai fişek

artfajraĵo

: Fajraĵo: de sur la apuda monto oni pafu raketojn kaj aliajn artfajraĵojn por ne damaĝi en la riveron [35]; en majo kaj junio okazas artfajraĵa konkurso [36].

35. Monato, Karlo Juhász: Ŝtormo post ŝtormo, 2006
36. Monato, Miroslav Hruška: Brno, 2013

angle:: fireworks
beloruse:: фаервэрк
bretone:: tan-arvest
france:: feu d'artifice
germane:: Feuerwerk
hebree:: זיקוקין
hispane:: fuegos artificiales
hungare:: tűzijáték
indonezie:: kembang api
katalune:: focs d'artifici
nederlande:: vuurwerk
pole:: fajerwerk, sztuczne ognie
ruse:: фейерверк

bengala fajro

: Fajraĵo en formo de bastoneto, kiu forbrulas kun tre hela, ofte kolora lumo kaj fumo: en la spacego eksplodus belega bengala fajro ^FK; poste per bengala fajro / ludis li en dom' el pajlo [37]; bengalfajraĵo ĵetita apud la itala golulo [38].

37. R. Rossetti: Infanrimaĵoj, La Nica Literatura Revuo, 1955-09 ĝis 10 (1/1), p. 19a
38. Monato, Roberto Pigro: Futbalejo aŭ ĉu batalejo?, 2011

france:: feu de bengale
germane:: Bengalisches Feuer
hebree:: זיקוקים

lignofajro

: Fajro farita el ardantaj ŝtipoj, lignopecoj, branĉoj kaj similaj: gardistoj, sidantaj la tutan tagon ĉe la lignofajro [39]; ili vidis sub si multajn lignofajrojn [40].

39. Monato, Lena Karpunina: Tiu tago, 2004
40. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Vidanta Mano

ĉeĥe:: hranice, oheň, táborák
germane:: Holzfeuer
hispane:: hoguera, fogata
indonezie:: api unggun
katalune:: foguera
slovake:: hranica, oheň, táborák

^*fajr/o