^*moment/o

Tre mallonga nedifinita daŭro de tempo; tempero: atendu unu momenton ^FK ! antaŭ momento subiris la suno ^FK ; en tiu sama momento, kiam ĉiu retenis la spiron en atendado, oni ekaŭdis la bruon de vesto ^FK ; oni aplaŭdadis al ŝi, kaj por unu momento ŝi sentis ĝojon en la koro ^FK ; mi metis la ringon sur la fingron, kaj de tiu ĉi momento ĉio estas freneza ^FK ; ĉiun momenton la sorĉistino metis novajn objektojn en la kaldronon ^FK ; momenton post la eliro de Stella Fanny eniris ^FK ; nun mi venis al la plej terura momento de mia vivo ^FK ! kaŝu vin por mallonga momento, ĝis pasos la kolero [1]; de la momento de sia naskiĝo la malvirtuloj devojiĝis [2]; Mi ekstermos ilin en momento [3]; li mortis en la momento de la malleviĝo de la suno [4]; la ombro eniris […] rekte en tiu momento, en kiu la alilandulo eniris en sian ĉambron kaj mallevis post si la longan kurtenon ^DL ; aperas prudento, kiam pasis la momento (ĝusta tempo) ^PrV ; vort' en ĝusta momento faras pli ol arĝento ^PrV .

Rim.: Neĝusta kaj evitinda estas la uzo de momento en alia senco (motivo, punkto) ol la supre difinita: la plimulto de ni ne ĝisvivos tiun momenton, kiam montriĝos la fruktoj de nia agado ^FK ; la kuracado devas antaŭ ĉio turni atenton al la kaŭza momento, per konforma reguligo de la komunaj kondiĉoj de la vivo ^FK ;

1.

Daŭranta nelonge, sendaŭra, trapasa, provizora: post la silento momenta ^FK ; post momenta ŝanceliĝo ŝi donis al li la libron ^IK ; post momenta konsidero Hiram komencis […] [5]; el la momenta embaraso savis ilin Istubar, ĝis nun silenta [6]; la ĝojo de hipokritulo estas nur momenta [7]; malpeza kaj momenta sufero [8]; lia momenta malespero ŝajnis al li nun ridinda [9].

2.

Fariĝanta dum mallonga tempo: edziĝo tro momenta (spontanea) estas longapenta ^PrV . arbitra, kaprica

3.

Kies teno estas sendaŭra kaj ne povas esti daŭrigata: plosivoj estas momentaj sonoj. daŭra²

1.

En unu momento; subite: momente ili mortas […] kaj malaperas [10]; kiel momente ili ruiniĝis [11]! Marta per eĉ momente ne fermiĝantaj okuloj rigardis en la mallumon ^Marta ; la sinjorino ektimigita rapidas plenumi la ordonon kaj momente sidiĝas ^FK ; la muziko silentiĝis momente, la pordokurteno ekĵetiĝis flanken, kaj sur la sojlo de la pordo sin montris alta, gracia virina figuro ^FK .

2.

Nun, en la nuna momento, ĉi-momente: pro ŝia nova funebro, ŝi rifuzas momente ĉian interparoladon kun iu ajn ^KPr ; mi opinias, ke momente kaj por tiu sola cirkonstanco taŭgus, se ni ambaŭ reprenus nian iaman personecon ^ChL ; en tiu ĉi regimento estas momente ĉirkaŭ mil junuloj ^Tor ; momente supozante, tamen, ke[…] [12]; la alveno de la […] vino momente interrompis nian konversacion [13].

En la nuna momento: jes, certe, ĉi-momente tio estis ĝusta ^Metrop ; ŝi povis ĉi-momente savi sin per forkuro ^QuV ; Usona konsulo, eĉ se ĉimomente ankoraŭ ne la Unua, mi efektive estas ^MortulŜip ; ĝuste ĉimomente li estis ekrompiĝonta ^KKr ; ĉi-momente en la mondo suferas 300 milionoj da homoj pro akvomanko [14]. nune, pase

1.

En ĉiu ajn momento: ĉiumomente minacis lin la danĝero fali en la akvon [15]; pretigante sin ĉiumomente saltegi kontraŭ la atakanton ^Iŝtar ; ĉiumomente mi povas lin renkonti ^QuV .

2.

(hiperbole) Ripete post nur mallongaj intertempoj: li nur pene paŝis kaj ĉiumomente haltis [16]; ĉiumomente el la pli malproksimaj salonoj alkuris iu pastro aŭ oficisto, komunikante detalojn pri la diservo [17]; ĉiumomente iu ŝipeto tuŝegis aŭ renversis alian kaj iu falis en la akvon [18]; li sidiĝis sur la benko […] kaj ĉiumomente levis la okulojn, rigardante la najbaran ĝardenon ^IK . daŭre, intermite, senĉese, senhalte

En la taŭga, konvena aŭ planita momento: la sorto […] alvenigas en la ĝusta momento la juĝantojn, kiujn mi bezonis [19]; vort' en ĝusta momento faras pli ol arĝento ^PrV ; venas prudento post la ĝusta momento ^PrV ; ili eĉ proponis sin, kiam venos ĝusta momento, por ribeligi Aziajn gentojn, kio donos al ni pretekston transpaŝi la limojn [20]; ĝis tiam silenta piano ĝustamomente respondas al la ĵus soninta violonĉelo [21]. akurate¹, ĝustatempe

En iu momento: iumomente mi aŭdis strangan bruon, kiu venis de sub la sofo [22]; la dekstra okulo fiksu unu strion, dum la maldekstra fiksu tiun apudan, iumomente la cerbo kombinas la striojn, naskante elstaran bildon [23]; la necesa distingo […] certamomente mankis en tiu ĉi rezolucio [24].

En la lasta ebla momento (por eviti ion): li lastmomente subpremis tiun inklinon por eviti, ke ŝi […] ekrifuzu paroli ^ChR ; kiam ni atingis la kulminon de la ceremonio, li komencis eligi orelŝirajn kriojn de teruro kaj provis lastmomente fuĝi tra la homamaso [25]; lastmomente feliĉa hazardo ilin savis [26]. ĵus, apenaŭ³

En unu sama momento kiel alia okazaĵo: li trovis ŝin tiel bela, ke li sammomente enamiĝis en ŝin [27]; [ili] sammomente ekparolis ^VaK ; la nomoj eliĝis sammomente kaj laŭ maniero, kiu ambaŭflanke esprimis ne nur grandan surprizon, sed ankaŭ grandan ĝojon ^Iŝtar ; Vinicius konfuziĝis, sed Petronius sammomente rapidis lin helpi ^QuV ; Johano tuj eligis kelkajn fortajn vortojn, kaj preskaŭ sammomente li ekpensis, ke li ne devas fari tion ^InfanTorent2 . koincide kun, tuj¹

(frazaĵo)

Subite: de momento al momento la ĉielo mallumiĝis de nuboj kaj vento, kaj fariĝis granda pluvo [28]; ŝia pozicio fariĝis de momento al momento pli turmenta ^Iŝtar ; ŝia beleco aliiĝas kaj renaskiĝas de momento al momento ^LGA . iom post iom, paŝon post paŝo