^*romp/i

(tr)

1.

Difekti objekton disigante ĝin perforte en du aŭ plurajn pecojn, ĉu per bato, ĉu per puŝo, ĉu per tiro, ĉu per premo: rompi vazon [1] [2] ^PrV ; rompi la spegulon ^FK ; rompi la glacion [3]; li kuŝis kaj ĝemis, ĉar unu lia piedo estis rompita [4]; pli ol unu osto estis rompita [5]; virino ĵetis muelŝtonon sur la kapon de Abimeleĥ kaj rompis al li la kranion [6]; [li] senĉese riskante rompi al si la kolon, grimpis […] alten ĝis la supro [7]; rompi la murojn inter la popoloj [8]; (figure) verkistoj daŭrigas rompi al si la kapon per la koncepto „libero” [9] (peni por trovi ideon, rimedon, vd cerbumi); (figure) neniu rompos al si la cerbon por eltrovi kaŝitan nomon [10]; rompita arkaĵo (ogivo); (figure) rompita de la malsano [11]; (figure) rompi (malobservi) sian vorton [12], sian sanktan promeson ^Hamlet ; se ni [la Fundamenton] rompos sen ia tre grava bezono […] tiam la tuta lingvo ruiniĝos [13]; (figure) fari enrompon en la urbon [14] [15]; (figure) penetri trarompe (perforte) en la tendaron [16].

2.

(figure) Interrompi¹: rompi la silenton ^BdV [17] [li] rompis la kvieton: ankoraŭ ion mi volas demandi vin [18]; rompi la ekvilibron, la pacon; rompi la kontinuecon [19] [20]; la emocio rompis lian voĉon [21]; unusola kontraŭa voto rompis la unuanimecon de la baloto; rompi la diplomatiajn rilatojn kun iu regno; kiam ili volis fariĝi monaĥoj tie ĉi, ili devis rompi ĉiun rilaton kun sia lando kaj sia familio [22]; (ŝiri, fendi, tranĉi. ); kun la tradicio […] rompi subite per unu fojo estus iom danĝere [23]; ne rompi subite kun la kutimoj de aliaj lingvoj [24]; la faktoj elokvente rompis tiun opinion; verdaj parkoj rompas la unutonecon; por fari rompon en tiu alkutimiĝo mi ne vidas ian gravan neceson [25].

3.

(figure) Cedigi, venki: rompi la kontraŭstaron, indiferentecon; rompi la ĝisnunan rekordon [26] [27]; la malfacilaĵoj de la entrepreno rompis lian kuraĝon; ĉiuj ekprovoj de liberiĝo estis rompitaj; malgraŭ ĉiuj persekutoj la amo de la popolo por sendependeco restis nerompita; mi rompos vian fieran obstinecon [28]; rompi la monopolon de la enlandaj entreprenoj [29].

detrui, faligi, frakasi

Kion oni povas pli aŭ malpli facile rompi: la regno estos parte fortika, parte rompebla [30]; mizeraj, facile rompeblaj ŝipoj ^FK ; vitro estas rompebla kaj travidebla [31]; rompebla kaj tuŝotima porcelano [32]; (figure) inter ili ekzistas nerompebla ligo [33].

Facile rompiĝanta; malfortika, fragila: kolektadi […] rompiĝemajn vitrosonoriletojn [34]; paco estas same rompiĝema kiel ovo [35].

Ŝiriĝi kaj disiĝi al pluraj partoj: kie maldike, tie rompiĝas ^PrV ; la arboj preskaŭ rompiĝas sub la multego da fruktoj; (figure) ŝia tuŝiteco elrompiĝis (subite montriĝis, kvazaŭ rompante ion, eksplodis) per laŭta plorado ^BdV ; liaj tremantaj manoj ne povis teni la pladeton, ĝi falis teren kaj rompiĝis [36].

Peco de io rompita; disrompaĵo: rompitaĵoj de ŝipoj [37]; tie kuŝis rompitaĵoj de teleroj, rompitaj gipsaj figuroj, ĉifonoj [38]; [li] frakasos ĝin […], tiel ke en ĝiaj rompopecoj ne troviĝos vazopeco [39]; mi ĵetos viajn kadavrojn sur la rompitaĵojn de viaj idoloj [40]; la spegulo kaj la rompopecetoj [41]; tiuj rubaĵoj inkluzivas ŝipojn, fiŝretojn, disrompitaĵojn de fabrikoj kaj domoj, aŭtoj kaj ĉiaspecaj aĵoj [42].

(tr)

Preni rompante: kelkaj el la branĉoj derompiĝis [43]; ŝi enŝteliĝis en la ĝardenon, derompis floron de la bedoj [44]; se la arbo falis, ĉiu branĉon derompas (oni ne plu respektas falinton) ^PrV ; vi derompos vian panon por malsatulo [45]; unu el tiuj vitropecetoj, kiuj derompiĝis de la spegulo [46].

(tr)

Tute dispecigi, frakasi: li disrompis ĉiujn orajn vazojn [47]; li disrompis miajn dentojn [48]; la tero estis kovrita per disrompaĵoj; (figure) tiu artikolo disrompis la indiferentecon de la publiko; (figure) liaj bonaj intencoj disrompiĝis kontraŭ lia malfido; (figure) la malgaja rakonto de mia disrompita vivo ^FK .

Disiĝi en multajn erojn, frakasiĝi: la ovoj […] baldaŭ disrompiĝis [49]; lia starado lia regno disrompiĝos kaj dividiĝos [50]; disrompiĝis kutimaj homaj rilatoj, malaperis emo helpi unu la alian [51].

(figure) Subita kaj perturba apero: oni faris enrompon en la urbon kaj ĉiuj militistoj forkuris en la nokto [52]; la enrompo de Adela en la familian ĉiutagecon donis al ĉi tiu novajn nuancojn [53]; la foliumilo Microsoft Internet Explorer perdas merkatkvotojn al siaj konkurantoj […] unuavice kaŭzita de la multaj sekurectruoj kaj la kun ili ligitaj virus- kaj enromp-atakoj [54]; enrompistoj [55].

(tr)

1.

Ĉesigi la kontinuecon de io; rompi²: ili ne interrompis sian ludadon [56]; iu ekludis kelke da akordoj sur la fortepiano kaj tuj interrompis ^IK ; la silenton interrompis ekkrio ^IK ; ni revenu al nia interrompita analizado ^EE .

2.

Mem ekparolante, ĉesigi la parolon al iu: ho ne! interrompis ŝin Klaro ^IK ; ĉio estas mensogo! interrompis duonvoĉe unu el la adjutantoj [57].

Sukcese transpasi baraĵon: oni trarompos en la muro aperturon, por elkonduki lin [58]; la unua radio de la suno trarompis la nubon [59]; ni havus nur malgajnantojn – alta prezo por trarompi la diablan cirklon [60]; unu atentindan trarompon Esperanto jam atingis: ĝi fariĝis transgeneracia vivanta lingvo [61]; konstrui tian ligilon signifos grandan teknikan trarompon [62].

Cerbostreĉa: kiel kaprompaj estas la devoj de urbestro! [63] tre granda estas la malfacileco ellerni la 33 kaprompantajn ŝlosilojn ^FK .

[64](pri korpa lertaĵo)

Tre danĝera, tre riska: la perditoj ne kredis, ke tiom kolrompa entrepreno povus sukcesi [65]; ŝi stumblas, maltrafas la lastan ŝtupon, kaj post kolrompa cirklosalto ŝi retroviĝas kuŝanta sur la planko de la halo [66]; multminute li improvizis komence per kolrompa virtuozeco [67].

Diro kun multaj malfacilaĵoj por elparolo, uzata kiel lingva ludo aŭ ekzerco, ekzemple „ĉu ŝi ĵus ruĝiĝis?“: la nomoj de internaciaj organizoj estas kelkfoje malfacile elparoleblaj, veraj langrompiloj [68]; Strč prst skrz krk estas ĉeĥa kaj slovaka langorompilo kun signifo „ŝovu fingron tra la kolo“ [69].

Aparato por enbati muron, pordon, havanta ordinare grandan trabon kiel ĉefpecon: ni ne havas murrompilojn por rompi la pordojn [70]; la homoj de Judas alvokis la grandan Sinjoron de la universo, kiu en la tempo de Josuo neniigis Jeriĥon sen murrompiloj aŭ milit-maŝinoj [71].

Kiu aperas aŭ daŭras unuece, sen rompoj: en […] senrompa vico [72]; la senrompa vojo de neologismoj kaj arĥaismoj [73]; senrompa disvolviĝo ^VivZam . glata, kontinua, senintermita

Ŝippereo, ŝipdetruo: unu sola malĝusta ordono antaŭ la rifoj, unu sola hezito, kaj ili havus ŝiprompiĝon [74]; sur la insulo Malto […] Paŭlo alteriĝis post ŝiprompiĝo survoje al Romo [75]; mi foje spertis ŝiprompiĝon sur glacipecego [76].

Tiu, kiu spertis ŝiprompiĝon: la du ŝiprompuloj, disbatitaj de emocioj kaj laciĝo, estis ripozintaj tiel trankvile kiel se ili enlitiĝis en la plej komforta ĉambro en la hotelo de la strato Montgomerio [77].