^*pur/a ^PV

1.

Karakterizas ion, kies naturo estas miksita je neniu fremda elemento: pano el pura tritiko; pura vino (senakva); via koro ne hipokritas, ĝi estas pura kaj perfekta kiel pura oro [1]; oni prenas ordinare la purajn radikojn (sen gramatika finaĵo) [2]; pura profito (neta); li estas homo en plej pura senco de l' vorto; ĉiu vorto, kiun mi diras al vi, estas la pura vero [3]; tiuj respondoj havis karakteron pure (nur, ekskluzive¹) privatan [4]; la vorto „neniu“ havas sencon pure pronoman [5]; demandoj […] pure akademiaj [6]; pure kondiĉa rimedo de interkomunikiĝado [7]. esenca, ĝusta, kerna, senmiksa

2.

Karakterizas ion, kies naturo estas difektita de neniu malbona elemento: spiri puran aeron; pura (sennuba) ĉielo fulmon ne timas ^PrV ; akvo kura, akvo pura ^PrV ; (figure) pura besto, manĝaĵo (permesita de la religio); la edzo estos pura de kulpo [8]; animo pura ruzon ne bezonas [9]; pura konscienco ^Marta ; la pura ĉasta ĝojo de fratino^Z ; diri la puran veron ^PrV ; pli bona pura konscienco, ol malpura potenco ^PrV ; vesto eluzita, sed pureco spirita ^PrV . ĉasta, sankta, sendifekta, senmakula, senpeka, virga

3.

Ne makulita de naŭza substanco (polvo, graso, koto, ktp): la mano de Johano estas pura [10]; (figure) tro forta ĵuro, la afero ne pura ^PrV .

Kutime zorganta pri pureco: li estas tre purema, kaj eĉ unu polveron vi ne trovos sur lia vesto [11]; porkoj estas puremaj bestoj kaj ne joton malpli puremaj ol ĉevaloj [12]; malpuraj fulgokovritaj kaj grasmakulitaj supujoj el kuirejo de malpurema kuiristino ^Metrop .

(tr)
Igi pura:

1.

refandi kaj purigi arĝenton [14]; nepurigita arĝento, kiu kovras argilaĵon [15].

2.

purigi ies koron^Z .

3.

mi prenis broson kaj purigis la veston [16]; purigi la nazon de infano.

Loko aranĝita aŭ taŭga por sinpurigo: tiu ĉambro […] estis ankaŭ puriĝejo, tra kiu pasadis homaj animoj, enirante el ĝi en la ĉielon de akirita laboro, aŭ en la inferon de kontraŭvola senlaboreco ^Marta . purgatorio

Zorgado pri lingva pureco, pli vole prenanta vortojn kaj esprimojn el ĝia provizo, ol depruntanta de aliaj lingvoj: eliminado de internaciaj vortoj el kiu ajn lingvo estas esprimo de mallarĝanima lingva purismo [17].

Rim.: PIV trudas al tiu vorto malaproban nuancon: „Troa zorgado ...“. Tamen tio neniel sekvas el la strukturo de la vorto, kaj estas ekzemplo de fremdlingva misinfluo, kiun vera puristo (kiel mi mem) malakceptas. [Sergio Pokrovskij]

Tiu, kiu volas konservi lingvon pura, sen enmikso de fremdaj influoj: nefleksebla puristo [18]; ne, – rebatas la puristo, – diru pli ĝuste: […] [19]; laŭ lingvaj puristoj, vi ne estas bona latvo, se vi skribas komputer anstataŭ dators [20]; la du citaĵoj ĉisupraj donas al vi specimenon de la gusto de la rakontostilo, ĝi eble ne plene kontentigos puristojn kiuj preferas sian mitologion senornama [21].

^HejmVort

(pri infano) Kiu ne plu bezonas vindaĵojn.

Ne pura, enmiksita de fremda, naŭza elemento: ĉiu, kiu ektuŝos ilian kadavron, estos malpura ĝis la vespero [22]; kriadis kaj sin batadis kvin malpuraj infanaĉoj ^Marta ; la ondoj de la alfluo kraĉis salan, malpuran ŝaŭmon [23]; malpuraj hoteloj [24]; la malpura atmosfero de grandaj urboj [25]; malpurulo ^PrV ; ne elverŝu la malpuran, antaŭ ol vi havas la puran ^PrV ; tolaĵon malpuran lavu en la domo (ne montru al fremduloj familiajn disputojn) ^PrV ; mi ludas solon, kun sufiĉe malpura (neharmonia, neĝusta tonalto) kaj neregata sono, ĉar mi volis krei senton de perdo de memrego [26]. ekskrementa, kota, makulita, ŝlima

Aĵo, elemento malpura: la karnon de la bovido kaj ĝian felon kaj ĝian malpuraĵon forbruligu per fajro ekster la tendaro, ĝi estas pekofero [27]; lia vizaĝo estis tiel kovrita de malpuraĵo, ke se oni semus tie kreson, ĝi donus riĉan rikolton [28]; rigardu […] la malpuraĵon de muŝoj tie ĉi en la angulo [29]; ŝi estis virino purema […], neniam lasis malpuraĵojn amasiĝi en anguloj [30].

(tr)

Enmeti, enmiksi fremdan, misan aŭ naŭzan substancon: mi tute ne volas malpurigi miajn manojn, kaj [ŝi] foriris [31]; ruĝa makulo, pli kaj pli disvastiĝanta, malpurigis lian ĉemizon, en la loko de la koro [32]; (figure) tiu naŭziga kraĉaĵo, kiu ŝprucis sur ŝiajn sentojn kaj malpurigis ŝiajn memorojn [33]; (figure) [ĉu] estu via filino, kiu unua malpurigu sian blazonon per perfido kaj per felonio [34]? kiu ludas kun koto, malpurigas la manojn ^PrV . makuli

(ntr)

Difektiĝi pro almeto de io fremda, malboniga: en la kota vetero mia vesto forte malpuriĝis [35]; ha, kiel ŝi malpuriĝis en la bierfarejo [36]; (figure) en via buŝo la sankta vorto amo malpuriĝas [37]; la riveroj malpuriĝis je signifa kvanto da kupro kaj plumbo [38],

Instalaĵo, kie oni purigas akvon de malpuraĵoj kaj ekskrementoj: la unua akvopurigejo en Eŭropo ekfunkciis en 1882 en Frankfurto ĉe Majno [39].

Pro pureco reluma, brila: [la] cervo […] havis ĉirkaŭ la kolo brilpuran kupran ringon [40]; la brilpuraj rikoltiloj de la rikoltistoj brilis sur la grenkampoj [41]; ĉio estis nova, brilpura kaj bela [42]!

(tr)

Purigi forigante supran malpuron per frotado: lia ora krono kaj la sceptro estis frotpurigitaj tiel, ke ĉio aspektis belege [43]; frotpurigita kaj brilpura la lanterno staris en angulo, kie ĝi tuj faladis en la okulojn [44]; mi same levadis la litojn, la akvo-sitelojn, portis malpurajn vestaĵojn al la lavejo, frotpurigis, gladis [45]; frotpurigita pargeta planko [46]. skrapi, viŝi

Purigi per trablovo (de nazo ks); senmukigi: [li] blovpurigas la nazon kaj volas denove preni la glason, kiam li sentas, ke li devas terni denove [47]; Elvira prenis paperan poŝtukon, brue nazpurigis en ĝin, kaj ploris [48]. mungi

(tr)

Purigi per ripozigo, precipe likvaĵon, kies malpuraĵoj tiel alfundiĝas: mi ripozpurigos iliajn akvojn [49]. dekanti, precipiti

(tr)

(pri tolaĵoj) Purigi per ĥemia, senakva procedo.

Loko aŭ butiko al kiu oni portas tolaĵojn por ilia sekpurigo: kiam Lidia estis en Lima unu el la lokaj bahaanoj, Glen Sealts, kiu posedis sekpurigejon, ofertis senpage sekpurigi ŝiajn vestaĵojn [50].

(tr)

Purigi per viŝado: ni demetis la bluzojn kaj per ili viŝpurigis la plankon [51].

(frazaĵo)

Ĝuste dirite, sen troigo aŭ maltroigo: mi min demandas ĉu tiu afero pri la albana krimmetodo ne estas pure kaj nure antaŭjuĝo, kliŝo [52]; se ni sen antaŭjuĝo konsideras la ĉi-supran frazon, ni konstatas, ke ĝi pure kaj simple esprimas unu pasintan okazaĵon [53].

Forigo de ĉiuj anoj de iu nacio el teritorio: tiu milito de etna purigado pere de perforto amarigas mian vivon [54]. genocido, masakro