^*gramatik/o ^UV

1.

Sufiĉe kompleta aro da reguloj de lingvo¹ homa aŭ de lingvo⁴ formala: lingvo konsistas ne sole el gramatiko, sed ankaŭ el vortaro [1]; mi simpligis ĝis nekredebleco la gramatikon[2]; la tutan gramatikon de mia lingvo oni povas bonege ellerni en la daŭro de unu horo[3]. kazo, prepozicio, modalo, litero, predikativo, apozicio, nominacio, artikolo, verbo, substantivo, adjektivo, konjunkcio, adverbo, tabelvorto, pronomo, participo, numeralo, ortografio, akcento, vortfarado, afikso, pseŭdosufikso, interpunkcio, interjekcio

2.

Prigramatika verko aŭ lernilo, prezentanta tiajn lingvajn regulojn: la sekvantaj tri verkoj estas rigardataj kiel fundamento de Esperanto: la 16-regula gramatiko, la Universala Vortaro, la Ekzercaro [4]; aĉeti latinan gramatikon.
La Fundamento de Esperanto
Plena Manlibro de Esperanta Gramatiko

Rilata al lingvaj reguloj, al la aranĝo de vortoj en parolo: oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t. e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo [5]; grandegaj gramatikaj tabeloj kiujn oni devas ellerni kaj konservadi en la memoro [6]; fari en [...]  gramatikan aŭ ortografian eraron [7]; en Volapuk [...] vokaloj en la komenco aŭ fino de vorto ne povas esti uzataj ĉar ili estas signoj gramatikaj [8].

Vorto precipe helpanta en la rilatigo de aliaj vortoj, en la konstruo de frazoj, ekzemple prepozicio, konjunkcio: fantaziaj gramatikiloj, kiel „aŭtem“, „dos“ aŭ „ud“ [9].

Spertulo en gramatika scienco: la klasika formo de Sanskrito estis normigita de la fama gramatikisto Pāṇini kelkcent jarojn antaŭ nia erao [10].

Gramatika modelo kiu prezentas la strukturojn de frazoj per dependorilatoj inter vortoj: Lucien Tesnière […] estas precipe konata kiel iu el la iniciatintoj de dependogramatikoj [11].

Gramatika modelo kies reguloj, provizitaj per vortaro, povas generi ĉiujn validajn frazojn de difinita lingvo aŭ sublingvo: en 2003 la nuntempe plej fama lingvisto Noam Chomsky respondis al demando ĉu Esperanto havas generan gramatikon, dirante interalie ke „Esperanto ne estas lingvo“ [12].

Scienco pri la reguloj komunaj al ĉiuj lingvoj.

Scienco pri la samecoj kaj malsamecoj de pluraj lingvoj, devenintaj el unu sama, kiujn oni komparas kaj klarigas unu per alia.

Scienco studanta la historion de la ŝanĝoj en lingvaj reguloj.

Ne konforma al la normala funkciado de la koncerna lingvo: mi ja rekomendas uzi „mialande“ prefere al „milande“, ne ĉar tiu lasta estus kontraŭgramatika […] sed ĉar la alia estas sankciita de la uzado [13]. laŭgramatika

Lingve bona, konforma al la gramatikaj reguloj de la koncerna lingvo: ekzistas du laŭgramatikaj pronomoj por indiki la necertecon pri la sekso de unu individuo […] „li“ […] „ĝi“ [14]. kontraŭgramatika

Kontraŭgramatika vorto aŭ frazo en verko: serĉi preserarojn kaj misgramatikaĵojn en ia Esperanta teksto [15].

Gramatika teorio kiu gravigas la distingon inter ĝusta kaj erara uzo de lingvo: normon starigas la t.n. preskriba gramatiko, kies ĉefa celo estas instruo de la ĝusta lingvaĵo [16]; gramatika gramatiko estiĝis en Anglio nur longe post la Ŝekspira periodo, en la 18a jarcento [17].

Scienco priskribanta nur la momentan staton de lingvaj reguloj.

Gramatika modelo kiu rigardas frazojn kiel rezultojn de transformadoj de baza strukturo tra forigoj, enmetoj, ŝanĝoj en sonoj, en vortordo...: „Mi trovis la libron bona“ […] oni povas konsideri […] laŭ la transforma gramatiko kiel aliformiĝon de „Mi trovis, ke la libro estas bona“ [18].

Gramatika modelo kiu prezentas la strukturojn de frazoj per hierarkia grupigo de vortoj: vortgrupaj gramatikoj estas la tipa klasika modelo de la generisma skolo de lingvoscienco [19].