*konstru/i PV

*konstrui

(tr)
1.
KON Starigi sur la tero masonaĵon aŭ ĉarpentaĵon: konstrui domon [1] [2] [3], ponton [4], turon [5] FK [6], altaron [7] [8]; konstrui kastelojn en la aero (priparoli aferojn belajn sed neeblajn) ; kiu ĉe l' vojo konstruas, tiun ĉiu instruasPrV ; (figure) konstrui neston [9] [10] [11], vojon [12], ŝipon [13] [14]; konstrui kanalon [15].
2.
Aranĝi erojn de tuto laŭ ia ordo: konstrui ideojn, konstrui libron, verkon, poemon; bone konstruita homo BdV [16]; bestoj konstruitaj kiel la homo EE ; bonege konstruitaj organoj de voĉo Marta ; ĉiu lingvo natura konstruiĝis blinde per la vojo de amasiĝado de la plej diversaj kaj pure okazaj cirkonstancoj EE . VD:komponi 1
3.
(figure) Organizi ion abstraktan laŭ difinita formo: konstrui sian fizikan ekzistadon sur io Marta ; tiu tutmonda amo, kiu ĉion konstruas, konservas kaj feliĉigas [17]; oni provas konstrui la eŭropan unuecon kaj la pacon de l' mondo; nia ligo ne povis esti konstruita sur tiuj samaj principoj, kiel aliaj societojZ .
4.
GRA Regule kunmeti vorton kun alia vorto aŭ speciala formo de vorto: oni konstruas ĉiujn esperantajn verbojn kun la helpa verbo „esti“; tiu prepozicio latine konstruiĝas kun la akuzativo.
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 3:3
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Zeĥarja 5:11
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
4. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvina
5. La Nova Testamento, Luko 14:28
6. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro X
7. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 22:23
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 24:21
9. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
10. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj
11. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Neĝa reĝino
12. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
13. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 20:36
14. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, La vento rakontas pri Valdemaro Doe kaj pri liaj filinoj
15. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro VI
16. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro III
17. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado en la Guildhall (Londono) en la 21a de aŭgusto 1907
afrikanse:
bou
albane:
ndërtuar
amhare:
መገንባት
angle:
1. build, construct, erect, make, put up, set up 2. establish, organize 3. construct, craft
arabe:
بناء
armene:
կառուցել
azerbajĝane:
qurmaq
beloruse:
будаваць, пабудаваць
bengale:
নির্মাণ
birme:
တည်ဆောက်
bulgare:
строя, построявам, изграждам
ĉeĥe:
budovat, konstruovat, sestrojit, stavět, stavět
dane:
bygge
estone:
ehitada
eŭske:
eraikitzeko
filipine:
magtayo
france:
construire ~i kastelojn en la aero: bâtir des châteaux en espagne 1. bâtir, édifier 2. former, organiser 3. former, organiser 4. former (un mot, une phrase)
galege:
construír
germane:
1. errichten, aufbauen, konstruieren 2. bilden, konstruieren 3. bilden 4. bilden, formen
guĝarate:
બિલ્ડ
haŭse:
gina
hinde:
बनाना
hispane:
construir
hungare:
képez, alakít ~i kastelojn en la aero: légvárakat épít kiu ĉe l' vojo ~as, tiun ĉiu instruas: ki az úton épít, sok bírálóra talál 1. épít 2. szerkeszt, összeállít 3. épít, alakít
ide:
konstruktar
indonezie:
membangun, mendirikan
irlande:
a thógáil
islande:
byggja
itale:
costruire
japane:
ビルド
jave:
mbangun
jide:
בויען
jorube:
kọ
kanare:
ನಿರ್ಮಿಸಲು
kartvele:
ავაშენოთ
katalune:
1. construir
kazaĥe:
салу
kimre:
adeiladu
kirgize:
куруу
kmere:
កសាង
koree:
구축
korsike:
custruisce
kose:
ukwakha
kroate:
graditi
kurde:
avakirin
latine:
ædificabis
latve:
būvēt
laŭe:
ການກໍ່ສ້າງ
litove:
statyti
makedone:
изградба
malagase:
hanorina
malaje:
membina
malajalame:
പണിയുക
malte:
jibnu
maorie:
hanga
marate:
तयार
mongole:
барих
nederlande:
bouwen
nepale:
निर्माण
okcidentfrise:
bouwe
okcitane:
1. bastir
panĝabe:
ਨੂੰ ਬਣਾਉਣ
paŝtue:
د جوړولو
pole:
konstruować, budować 1. konstruować, budować
portugale:
construir, edificar, erigir, arquitetar, fabricar
ruande:
kubaka
rumane:
construi 1. construi
ruse:
строить, построить
samoe:
fau
sinde:
کپن
sinhale:
ඉදි
skotgaele:
togail
slovake:
budovať, konštruovať, stavať, zostrojiť
slovene:
graditi
somale:
dhiso
ŝone:
kuvaka
sote:
haha
sunde:
ngawangun
svahile:
kujenga
taĝike:
сохтан
taje:
สร้าง
tamile:
கட்ட
tatare:
төзү
telugue:
నిర్మించడానికి
tibete:
རྩིག བརྩིགས བརྩིག རྩིགས་
ukraine:
будувати
urdue:
تعمیر
uzbeke:
qurish
vjetname:
xây dựng
zulue:
ukwakha

konstruo

1.
Ago konstrui: la konstruo daŭris tri jarojn; nenia konstruo povas esti sen bruoPrV .
2.
Maniero, laŭ kiu io estas konstruita: regna konstruo FK ; tio venas de la konstruo de liaj organoj de parolo FK ; konstruo de la korpo [18], de la koro FK , de lingvo FK ; vi ne scias la konstruon de tiu verbo.
3.
Konstruaĵo ni ekvidis altan konstruon; en la granda blanka konstruo [19]; ĉiu povas alporti sian ŝtonon por la kreskanta konstruo EE ; ruinige renversi la tutan konstruon de la morala mondoZ .
18. La Nova Testamento, Al la Efesanoj 4:12
19. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
angle:
1. construction 2. construction
beloruse:
1. будоўля, будаваньне 2. канструкцыя, будова, пабудова, структура 3. будынак, збудаваньне
bulgare:
1. строене, изграждане 2. конструкция 3. сграда, постройка
ĉeĥe:
konstrukce, stavba, výstavba
france:
construction 1. édification 2. bâti, structure 3. bâtiment, édifice
germane:
1. Errichtung, Konstruieren 2. Bau, Aufbau 3. Gebäude, Konstruktion
hispane:
3. edificio
hungare:
nenia ~o povas esti sen bruo: az építés zajjal jár 1. építés 2. konstrukció, felépítés, szerkezet 3. épület
ide:
2. konstrukto
indonezie:
1. pembangunan 2. konstruksi 3. bangunan
itale:
costruzione
katalune:
2. edifici
nederlande:
1. constructie 2. constructie 3. gebouw
okcitane:
2. bastiment
pole:
2. konstrukcja, budowa 3. konstrukcja, budowla
rumane:
2. structură 3. construcție
ruse:
1. строительство 2. конструкция, построение 3. здание, постройка
slovake:
stavba, výstavba

konstruaĵo

ARKI Io konstruita, ekzemple domo, stalo, hangaro, budo... : nia konstruaĵo neniam disfalu [20]; lia konstruaĵo supervivas milojn da ĝiaj loĝantoj Hamlet ; en la plej supra pinto de alta urba konstruaĵo staris kvar muroj malvastaj Marta ; en la centro de la korto staris la templo: ortangula konstruaĵo, kvardek kvincent paŝojn longa kaj kvincent larĝa [21].
20. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 1. La Fundamento
21. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, ĉapitro 8a
beloruse:
будынак, збудаваньне, канструкцыя
bulgare:
сграда, постройка
france:
bâtiment, construction (bâtiment), édifice
germane:
Gebäude, Konstruktion
hungare:
épület
ide:
konstrukturo
indonezie:
bangunan
itale:
costruzione (edile)
nederlande:
gebouw
pole:
budynek, budowla, konstrukcja
rumane:
clădire, construcţie
ruse:
здание, постройка, конструкция (металлическая и т.п.)
tibete:
ཁང་པ་
tokipone:
tomo

konstruejo

KON Loko, en kiu oni estas konstruanta domojn, grandajn maŝinojn...: kiam onklino Ŝi informiĝis ke Hiukin, ŝia bofilino registris sin por labori sur la konstruejo, ŝi estis tiel konsternita, ke dum la tuta posttagmezo ŝi portante la 18-monatan nepeton en la brakoj, jen eksidis, jen ekstaris sen momenta kvieto [22].
22. Saŭ J.: La nomo de la nepeto, El popola Ĉinio, 1960-05, p. 207a-211a
beloruse:
будаўнічая пляцоўка
bulgare:
строеж
ĉeĥe:
staveniště
france:
chantier
germane:
Baustelle
itale:
cantiere
pole:
budowa, plac budowy
rumane:
construcții
slovake:
stavenisko

konstruisto

KON Homo, kiu planas kaj efektivigas konstruadon: li tamen volis lasi mortigi la konstruiston, kiu konstruis por li lian kastelon kun la turo kaj la dikaj muroj [23].
23. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
beloruse:
будаўнік, канструктар
bulgare:
строител
ĉeĥe:
stavař, stavbař
france:
bâtisseur (subst.), constructeur (subst.)
germane:
Erbauer, Bauarbeiter, Konstrukteur, Maurer
indonezie:
pembangun
itale:
impresario (edile), costruttore (sost.)
pole:
budowniczy, konstruktor
rumane:
arhitect
slovake:
stavbár, staviteľ

alkonstrui

(tr)
ARKI Konstrui ĉe jam staranta konstruaĵo: En la 19-a jarcento oni ... al iom pli grandaj murfragmentoj alkonstruis domojn [24].
24. Pola Radio: Koszalin, 2009-02-07
beloruse:
прыбудаваць
bulgare:
пристроявам
ĉeĥe:
přistavět
france:
adjoindre à une construction
germane:
anbauen
pole:
dobudować
rumane:
construi
slovake:
pristaviť

malkonstrui

(tr)
KON Disfaligi konstruaĵon: ilian domon […] oni laŭ ordono de la magistrato malkonstruis, ĉar ĝi estis tro kaduka [25]; la dometo ne plu staras tie, antaŭ jaroj oni malkonstruis ĝin brikon post briko kaj sendis ĝin al Aŭstralio, kie ĝi ankoraŭ videblas [26]; kronika malsano, kiu dum la lastaj jaroj iom post iom malkonstruis liajn iam grandajn spiritajn fortojn [27].
25. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Malnova tomba ŝtono
26. Monato, Jack Warren: James Cook estis anglo
27. Monato, Cyreen Knockaert: Nomenklaturo: ĉu kroma esperanta finvenko?
angle:
demolish, take to pieces
beloruse:
разбураць, руйнаваць
bulgare:
разрушавам
ĉeĥe:
bourat
france:
abattre, démolir, détruire
germane:
niederreißen, abbauen (ein Gebäude)
hungare:
lebont
indonezie:
menghancurkan (bangunan dsj.), merobohkan (bangunan dsj.), meruntuhkan (bangunan dsj.)
itale:
demolire, smantellare
nederlande:
afbreken
pole:
rozbierać, burzyć, demontować
rumane:
dezasamblați, demolați, detonatori, desface
ruse:
разрушить, разобрать
slovake:
búrať

prikonstrui

(tr)
Garni per konstruaĵoj: prikonstrui monton [28].
28. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 16:24
beloruse:
аббудоўваць, забудоўваць
bulgare:
застроявам
france:
bâtir (un terrain), construire (un terrain)
germane:
bebauen
hungare:
beépít
itale:
edificare (un terreno)
nederlande:
bebouwen
pole:
obudować, zabudować
rumane:
zidi, clădi
ruse:
застроить

rekonstrui

Restarigi konstruaĵon tute aŭ parte detruitan: mi povas detrui la sanktejon de Dio, kaj rekonstrui ĝin en la daŭro de tri tagoj [29]; la ruinoj estos rekonstruitaj [30]; mi rekonstruis la muregon kaj ke ne restis en ĝi difektoj [31].
29. La Nova Testamento, S. Mateo 26:61
30. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 36:33
31. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Neĥemja 6:1
beloruse:
адбудоўваць, рэканструяваць, рэстаўраваць, аднаўляць (будынак)
france:
rebâtir, restaurer
germane:
restaurieren, wiederherstellen, wieder aufbauen
ide:
rikonstruktar
pole:
rekonstruować, odbudować
rumane:
reconstrui

trakonstrui

(tr)
Renovigi per riparo aŭ ŝanĝo de la strukturo, de la materialoj aŭ de funkciaĵoj: ŝtata mono pagis grandan trakonstruon de la biblioteko, kiu estis finita en 2009 [32].
32. K. Kniivilä: Homoj de Putin, 2016
beloruse:
перабудоўваць, рэканструяваць
france:
rénover
pole:
odnawiać
rumane:
renova

alikonstrui

Ŝanĝi la aranĝon de konstruita afero: oni tute alikonstruos la frazon enkondukante subpropoziciojn [33]; konkurantoj rapide alikonstruis la ŝipon „Sirius“, kiu estis konstruita nur por la bordotrafiko [34].
33. S. Pokrovskij: lingva sondeto, sce, 2007-11-30
34. C. Melzer, [trad. H.-G. Kaiser]: La Blua Rubando..., retmagazino Karapaco - Panoramo, 2013-05-25
beloruse:
перабудоўваць
bulgare:
преустройвам
ĉeĥe:
přebudovat, zadaptovat
france:
réaménager, transformer (réaménager)
germane:
umbauen
indonezie:
membarui (bangunan dsj.), memperbarui (bangunan dsj.)
pole:
przebudować
rumane:
remodela, restabili
slovake:
prebudovať

antaŭkonstruaĵo

ARKI Konstruaĵo, antaŭanta la ĉefan konstruaĵon: ili atingis pordegon kaj antaŭkonstruaĵon, dediĉitajn al Iŝtar, kiuj formis alirejon al vasta korto, en kiu staris la granda templo de Merodaĥ [35].
Rim.: En la vortaro Minnaja (ItaEsp), ĉi tiu vorto indikas „doman prilaboraĵon“. [A. Codazzi]
35. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap. 11a
beloruse:
прыбудова
germane:
Vorbau, Vorderhaus
hungare:
előépület
pole:
przybudówka
rumane:
anexă
ruse:
пристройка

domkonstruejo

KON Loko, en kiu oni estas konstruanta domojn.
beloruse:
будаўнічая пляцоўка (жытла)
itale:
cantiere edile
pole:
plac budowy
rumane:
construcții

ŝipkonstruejo

MAR Loko por konstrui ŝipojn: la franca kompanio Atlantika Ŝipkonstruejo anoncis projekton por konstrui novan naftokolektan ŝipon [36]; du novaj mendoj de pasaĝerŝipoj, unu al la finna ŝipkonstruejo Kvaerner Masa kaj la alia al la germana Meyerwerft, esperigas pli favoran estonton [37]; malnovaj gruoj de la ŝipkonstruejo estis renovigitaj [38].
36. Monato, Christian Bertin: Ĉu revo iam fariĝos realo?
37. Monato, Christian Bertin: Reĝino de la maroj
38. Monato, Lucette Échappé: Vizito al Nanto
angle:
shipyard
beloruse:
верф
france:
chantier naval
germane:
Werft
hispane:
astillero
hungare:
hajógyár
indonezie:
galangan (kapal)
itale:
cantiere navale
pole:
stocznia
portugale:
estaleiro
ruse:
верфь

subkonstruaĵo

ARKI Bazo, subtera, fundamenta aŭ subporta parto de konstruaĵo: turo kun neloĝata ŝtona subkonstruaĵo, kiu portis loĝeblan surkonstruaĵon ofte lignan [39].
39. Vikipedio, Turo
angle:
foundation
beloruse:
падмурак, база, падстава
bulgare:
основа
france:
fondation (d'un édifice), substructure
germane:
Unterbau, Fundament
hungare:
alépítmény, alap(ozás)
indonezie:
fondasi
itale:
platea (edil.), basamento
nederlande:
fundament
pole:
fundament
rumane:
fundament
ruse:
база, фундамент, основание

administraj notoj

pri ~i 1.: 
      La difino ŝajnas tro strikta: ~i kanalon, maŝinon k.s.
      [WD]
~i: Mankas verkindiko en fonto.
~o: Mankas verkindiko en fonto.
dom~ejo: Mankas dua fontindiko.
dom~ejo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.