baz/o

bazo

1.

Malsupra subportanta parto de objekto: bazo de turo, de vazo, de statuo, de monto, de vegetaĵo; deklivo, ĉe kies bazo brue fluis torento [1]; ili stariĝis antaŭ la bazo de la monto [2]; ĉiuj kolonoj [havu] bazojn el kupro [3]; arĝentajn bazojn li faris sub la dudek tabuloj [4]; ĉe la bazo de la altaĵo, sub la ŝirmo de altaj arboj, staris malgranda domo [5]; el malnova bazo plantidoj novaj ĉarme kreskis supren ^Ifigenio. VD:

fondo, fundo, fundamento, grundo, piedo³ SUB:

piedestalo, soklo

2.

(figure) Spirita fundamento de io; io, sur kiu estas konstruita verko, argumentado, organizo ktp: justeco estu la bazo de socio; Carl Jung […] uzis la filozofion de Kantio kiel bazon por Analiza Psikologio ^Rsp; ne ekzistas […] fakto sen bazo ^PrV; tiu parto […] en la dirita verko estas prenita kiel bazo ^PrV; rakontitaj faktoj – oni scias neniam, kion oni aldonis kaj deprenis – ne prezentas sufiĉan bazon por seneraraj konkludoj ^IKr; homoj ĉiugentaj frate kunvivantaj sur neŭtrala bazo ^VivZam; konstanta komunikiĝado ilin edukos sur la bazo de neŭtrala lingvo, neŭtralaj moroj kaj principoj religiaj ^VivZam; „unueco inter la esperantistoj“ […] ŝajnas al mi ebla nur sur la bazo de la Bulonja Deklaracio [6]; virino povas tiome perdi la moralan bazon, ke ŝi preferu la korpajn instinktojn al la animaj celoj ^VaK; mi ne povas kompreni ĝis hodiaŭ, sur kiu bazo ili tamen povas diskuti pri ĝi dum tagoj ^VaK. SIN:

esenco, fundo, kerno, kvintesenco

3.

Fortikigita loko uzata kiel operacia centro en iu regiono: tie […] la usonaj trupoj havas sian bazon ^MortulŜip; ne multaj ĉukĉoj loĝis en la bazo mem aŭ apude, sed ili ofte venis tien jen al la bazmalsanulejo, jen por ion aĉeti ^Ĉukĉoj. VD:

fortikaĵo

4.

Kombinaĵo, kiu naskas salon per kombiniĝado kun acido: molekuloj po unu de ribozo, de organika bazo kaj de fosfata acido kombiniĝas kemie por fari tiel nomatan nukleotidon [7]; ekzistas kvin nitrogenaj bazoj: adenino, guanino, timino, citozino kaj uracilo [8].

5.

a): ^PIV1 (de pozicia nombrosistemo) Nombro de eblaj valoroj por ĉiu cifero, uzata en prezentado de nombro: la bazo de nia kutima nombrosistemo estas 10 (la ciferoj alprenas unu el la dek valoroj de 0 ĝis 9); la komputikistoj uzas la nombrosistemojn kun la bazoj 2, 8, 16 (duuman, okuman kaj deksesuman nombrosistemojn). -um.
b): ^PIV1 (de logaritmo aŭ eksponencialo) La nombro, kies logaritmo egalas 1, aŭ la bildo de 1 per eksponencialo: la nombro `e`, bazo de naturaj logaritmoj ^MatVort. -um.
c): [9] (de geometria figuro) Konvencie elektita latero aŭ faco, kiu limas la figuron; la longo de tia latero aŭ la areo de tia faco: ĉi tiu triangulo, nomata Delta de Nilo, havas kiel bazon la bordon de Mediteraneo [10]; bazo de triangulo, piramido, cilindro, konuso; bazoj de prismo (ĉiu el ĝiaj du paralelaj kaj samareaj facoj); areo de paralelogramo egalas al la produto de unu ĝia bazo per la responda alto.
d): [11] (de modulo aŭ vektora spaco) Libera subaro, kiu naskas la tutan spacon: se vektora spaco havas finian bazon, ĉiuj ĝiaj bazoj havas samtiom da elementoj; se naskanta subaro `bb N` de vektora spaco inkluzivas liberan subaron `bb L`, ekzistas bazo inkluzivanta `bb L` kaj inkluzivata de `bb N`; bazvektoro (ĉiu elemento de la bazo).
Rim.: Kelkaj aŭtoroj preferas difini bazon kiel familion. Tio fontas el la fakto, ke por kelkaj aplikoj estas oportune uzi indican skribaĵon de la tipo `sum alpha_i*e_i` kaj tio ebligas ordigi la bazvektorojn.
dimensio, orta, ununorma.
e): (de topologio `bb T`) Tia subaro de `bb T`, ke ĉiu elemento de `bb T` estas kunaĵo de elementoj el la bazo: en metrika spaco, la aro da ĉiuj malfermitaj globoj estas bazo.

1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Sovaĝaj cignoj
2. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 19:17
3. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 27:17
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 36:24
5. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ib kaj malgranda kristino
6. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 3. Lingvaj Institucioj
7. Steĉjo Norvell: Riboj, Monato, 2000/11, p. 16-17
8. Vikipedio, Nitrogena bazo
9. Raoul Bricard: Matematika Terminaro kaj Krestomatio, p. 7, p.p. triangulo
10. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Antaŭparolo
11. R. Hilgers: Yashovardhan: k.a.: EK-Vortaro de matematikaj terminoj, §45

afrikanse:: basis
albane:: bazë
amhare:: መሠረት
angle:: base 5.a radix 5.b base (of logarithm) ~o de naturaj logaritmoj: base of natural logarithms. 5.c base (of a polygon) 5.d basis ~vektoro: base vector, basis vector. 5.e basis
arabe:: قاعدة
armene:: բազա
azerbajĝane:: baza
beloruse:: база, базыс, падстава, аснова
bengale:: ঘাঁটি
birme:: အခြေစိုက်စခန်း
bosne:: baza
ĉeĥe:: báze, opěrný bod, panel, základna
dane:: basen
estone:: alus
france:: base 5.a base (de numération) 5.b base (d'un logarithme) ~o de naturaj logaritmoj: base des logarithmes naturels. 5.c base (d'un polygone) 5.d base ~vektoro: vecteur de base. 5.e base
germane:: 1. Fuß, Basis 2. Grundlage, Basis 3. Stützpunkt 4. Base 5.a Basis 5.b Basis ~o de naturaj logaritmoj: Basis der natürlichen Logarithmen. 5.c Basis (von einem Vieleck) 5.d Basis ~vektoro: Basisvektor. 5.e Basis
guĝarate:: આધાર
haitie:: baz
haŭse:: tushe
hebree:: בסיס
hinde:: आधार
hispane:: base
hungare:: 1. alap, tő, bázis, talp 2. alap 4. bázis, lúg 5.a alapszám 5.b alap (logaritmusé) ~o de naturaj logaritmoj: természetes logaritmus alapja. 5.c alap (sokszögé) ~vektoro: alapvektor.
igbe:: isi
irlande:: bonn
islande:: stöð
japane:: ベース
jave:: dasar
jide:: באַזע
jorube:: mimọ
kanare:: ಮೂಲ
kartvele:: ბაზა
kazaĥe:: база
kimre:: sylfaen
kirgize:: база
kmere:: មូលដ្ឋាន
koree:: 기본
korsike:: suttastratu
kose:: isiseko
kroate:: baza
kurde:: bingeh
latine:: basi
latve:: bᗑze
laŭe:: ຖານ
litove:: bazė
makedone:: база
malagase:: fototra
malaje:: asas
malajalame:: അടിത്തറ
malte:: bażi
maorie:: turanga
marate:: बेस
monge:: paus
mongole:: үндсэн
nepale:: आधार
njanĝe:: m’munsi
okcidentfrise:: basis
panĝabe:: ਅਧਾਰ
paŝtue:: اډه
pole:: 1. baza, podstawa 2. podstawa 4. zasada 5.a podstawa (systemu liczbowego) 5.b podstawa (logarytmu lub potęgi) ~o de naturaj logaritmoj: podstawa logarytmu naturalnego. 5.c podstawa (wielokąta) 5.d baza (przestrzeni wektorowej) ~vektoro: wektor bazowy. 5.e baza (topologii)
ruande:: shingiro
rumane:: 1. bază 2. bază 5.a bază
ruse:: 1. основание, основа, подножие, база 2. основа 4. основание (хим.) 5.a основание (системы счисления) 5.b основание (логарифма) ~o de naturaj logaritmoj: основание натуральных логарифмов. 5.c основание (многоугольника) 5.d базис (линейный) ~vektoro: базисный вектор. 5.e база
samoe:: muli
sinde:: بنيادي طور
sinhale:: පදනම
skotgaele:: bunait
slovake:: podklad, základ
slovene:: baza
somale:: saldhig
ŝone:: hwaro
sote:: botlaaseng
sunde:: dasar
svahile:: msingi
taĝike:: база
taje:: ฐาน
tamile:: அடிப்படை
tatare:: нигез
telugue:: బేస్
tibete:: རྨང་གཞི་
ukraine:: база
urdue:: بنیاد
uzbeke:: asos
vjetname:: cơ sở
zulue:: isiza

baza

1.: Rilata al bazo: la baza tavolo de epidermo [12]; en la baza komunmanĝejo ili staradis kontraŭ ni kaj fikse rigardante niajn buŝojn ^Ĉukĉoj. funda¹, fundamenta¹, malsupra
2.: Kiu konsistigas bazon, unuan ŝtupon, kiu estas elementa: la bazaj principoj de la lingvo [13]; la gramatiko konsistas el 16 mallongaj bazaj reguloj ^EeP; bazaj motivoj ^LGA; lia baza tezo sonis jene […] ^VaK; la animo estas la baza kaŭzo de la senĉesa rabado kaj batalo ^VaK. esenca, fundamenta², kerna, origina, radika²

12. Vikipedio: Efelido
13. Ivo Lapenna: Por pli efika informado

afrikanse:: basiese
albane:: themelore
amhare:: መሰረታዊ
angle:: 2. basic
arabe:: الأساسية
armene:: հիմնական
azerbajĝane:: əsas
beloruse:: базавы, асноўны, ключовы
bengale:: মৌলিক
birme:: အခြေခံပညာ
bosne:: osnovni
ĉeĥe:: bazální, bázový, elementární, klíčový, kmenový, základní
dane:: grundlæggende
estone:: põhi
eŭske:: oinarrizko
filipine:: pangunahing
france:: de base 1. basal 2. basique
galege:: básico
germane:: 1. Basis- 2. grundlegend
guĝarate:: મૂળભૂત
haitie:: debaz
haŭse:: na asali
hebree:: בסיסי
hinde:: बुनियादी
igbe:: isi
irlande:: bunúsach
islande:: undirstöðu
japane:: 基本 [きほん]
jave:: dhasar
jide:: יקערדיק
jorube:: ipilẹ
kanare:: ಮೂಲ
kartvele:: ძირითადი
kazaĥe:: негізгі
kimre:: sylfaenol
kirgize:: негизги
kmere:: មូលដ្ឋាន
koree:: 기본
korsike:: funnamintali
kose:: ezisisiseko
kroate:: osnovna
kurde:: bingehîn
latine:: prima
latve:: bᗑzes
laŭe:: ຂັ້ນພື້ນຖານ
litove:: pagrindinis
makedone:: основните
malagase:: fototra
malaje:: asas
malajalame:: അടിസ്ഥാനപരമായ
malte:: bażiku
maorie:: taketake
marate:: मूलभूत
monge:: yooj yim
mongole:: үндсэн
nepale:: आधारभूत
njanĝe:: zoyambirira
panĝabe:: ਬੁਨਿਆਦੀ
paŝtue:: د اساسي
pole:: bazowy, elementarny, kluczowy
ruande:: shingiro
rumane:: cheie
samoe:: faavae
sinde:: بنيادي
sinhale:: මූලික
skotgaele:: bunaiteach
slovake:: kľúčový, základný
slovene:: osnovni
somale:: aasaasiga ah
ŝone:: zvinokosha
sote:: tsa motheo tsa
sunde:: dasar
svahile:: msingi
taĝike:: асосӣ
taje:: ขั้นพื้นฐาน
tamile:: அடிப்படை
tatare:: төп
telugue:: ప్రాథమిక
ukraine:: основний
urdue:: بنیادی
uzbeke:: asosiy
vjetname:: cơ bản
zulue:: eziyisisekelo

bazi, surbazigi

(tr)

: Apogi sur, fundamenti sur, doni kiel bazon al io: ŝi ekvidis grandegan, sur dika nuko bazitan kapon ^QuV; grekaj astronomoj ne sukcesis interakordigi lun-bazitan kaj sun-bazitan kalendarojn ^Rsp; mia scio estas bazita sur mia propra pensado [14]; la tuta esenco de lingvo estas bazita antaŭ ĉio sur interkonsento [15]; religia ŝovinismo […] bazita sur malvero [16]; la religioj sin bazas sur fabeloj porinfanaj ^Lanti; la mondo bazas sin sur trompo, kaj la vivo estas iluzio ^QuV; ili ne konas la ordon, do mi bazis sur tio miajn kalkulojn, kaj mi ne eraris ^VaK; por ili la tuta vivo estas bazita sur la mona profito [17]. fondi, starigi³

14. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj
15. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, 2. Vortuzo
16. L. L. Zamenhof: Homaranismo, Homaranismo
17. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 18

angle:: base
beloruse:: асноўваць, базаваць, грунтаваць
ĉeĥe:: nechat založit, podložit, podstavit
france:: baser
germane:: gründen (auf), basieren (auf)
hebree:: לבסס
hungare:: alapoz
japane:: 基礎をおく [きそをおく]
pole:: bazować (na czymś), opierać (coś na czymś), brać (za podstawę)
rumane:: baza
ruse:: основать, основывать, базировать
slovake:: nechať založiť, postaviť, založiť
ukraine:: засновувати, базувати

baziĝi

(ntr)

: Havi kiel bazon: viaj suspektoj baziĝas sur la diraĵoj de viro kun malpreciza memoro ^CKv; la germana eldono el la jaro 1926 baziĝas sur tiu teksto ^MortulŜip; Leibniz ankaŭ atentigis, ke la prilingvaj esploroj kaj teoriaj konkludoj devus baziĝi sur la faktoj ^Ret; la rusa lingvo baziĝas sur la dialekto de Moskvo ^Ret; tia akompano baziĝas ne nur sur simpatio, multe pli sur atendeblaj karameloj […] en la butiko ^KKr. la ŝogrena alfabeto baziĝis sur la cirila, sed enhavis plurajn specialajn simbolojn [18]. apogiĝi

18. Monato, Vjaĉeslav (Slavik) Ivanov: La oseta lingvo, 2003

angle:: be based (upon)
beloruse:: асноўвацца, базавацца, грунтавацца
france:: se baser
germane:: sich gründen (auf)
hebree:: להתבסס
hungare:: alapul
japane:: もとづく
pole:: bazować (na czymś), opierać się (coś na czymś)
ruse:: основаться, основываться, базироваться
slovake:: zakladať sa
ukraine:: ґрунтуватися на..., базуватися на..

senbaza

: Al kiu mankas bazo, fundamento, pravigo: li sentis, ke lia opinio estis antaŭjuĝo kaj ke lia malamikeco estis senbaza [19]; piramido de kulpigoj […] senbazaj [20]; vi ne plu havos senbazajn viziojn kaj ne faros antaŭdirojn [21]; sub influo de senbazaj kredoj ^Lanti. aera, nepravigita, neserioza, senfonda, senkaŭza

19. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XXIV
20. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XV
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 13:23

angle:: baseless
beloruse:: беспадстаўны
ĉeĥe:: bez podkladu (být), bezdůvodný, neopodstatněný, planý
france:: en l'air, infondé, injustifié, immotivé
germane:: grundlos, unbegründet, ohne Grund
hungare:: alaptalan
japane:: 根拠のない [こんきょのない]
pole:: bezpodstawny
ruse:: безосновательный
slovake:: neopodstatnený, nepodložený
ukraine:: безпідставний, необґрунтований, голослівний

surbaze de, baze de

(prepoziciaĵo)

: Laŭ⁴, uzante kiel bazon, kiel modelon: vi havas etan terpecon kaj vi volas havi prunton baze de tiu, vi deziras hipotekon ^KKr; surbaze de tiu ĉi dokumento, oni povus […] elverki specifajn planojn [22]; la meritplena lingvisto faris multajn vere sciencajn konkludojn surbaze de objektive esploritaj faktoj ^Ret; certe troviĝis, baze de tiu reago, ia geedza konflikto ^BonaLingvo. funde de

22. Strategia Plano de Universala Esperanto-Asocio, Esperanto, 1988:10 (994), p. 168a

beloruse:: на базе, на аснове
ĉeĥe:: na základě (čeho)
france:: à partir de (en prenant pour base), sur la base de
germane:: auf der Basis von, auf Grundlage von
japane:: ～を基礎に [～をきそに], ～を根拠に [～をこんきょに]
slovake:: na základe
ukraine:: на базі, на підставі, згідно з

duala bazo

: (de bazo `(e_i)` de vektora spaco E) Tia bazo ^5.d `(e^i)` de la dualo de `bb E`, ke `bb e^i(bb e_j)` egalas al 1, se `i=j`, kaj al 0 aliokaze.

angle:: dual basis
beloruse:: базыс дуальны
france:: base duale
germane:: duale Basis
pole:: baza dualna
ruse:: дуальный базис, двойственный базис, сопряжённый [взаимный] базис

kanona bazo

: (de vektora spaco `bb K^n`) Bazo konsistanta el la opoj, kies ĉiuj termoj egalas al la nulo de `bb K`, krom unu, kiu egalas al ĝia unuo: la `p`-a komponanto de vektoro laŭ la kanona bazo egalas al ĝia `p`-a termo.

angle:: canonical basis
beloruse:: базыс кананічны
france:: base canonique
germane:: kanonische Basis
pole:: baza naturalna, baza kanoniczna
ruse:: канонический базис

¹baz/o ^PV

bazo

baza

bazi, surbazigi

baziĝi

senbaza

surbaze de, baze de

duala bazo

kanona bazo

administraj notoj

1baz/o PV

bazo

baza

bazi, surbazigi

baziĝi

senbaza

surbaze de, baze de

duala bazo

kanona bazo

administraj notoj

¹baz/o ^PV