^*montr/i ^UV

1.

(tr)
Prezenti, vidigi, elmeti al ies rigardo: montru al ili vian novan veston [1]; [mi] montris al li la ŝtofon ^FK ; li montris […] fotografaĵojn de tri personoj ^FK ; estis montrita nova aparato, […] el facila sed fortika materialo ^FK ; la vilaĝano tuj montris al li pugnon ^FK ; ne kuraĝu eĉ montri vin al miaj okuloj [2]; grandaj montoj de glacio […] en la plej mirindaj formoj […] sin montris kaj brilis kiel diamantoj ^FK ; sur ĉiuj balkonoj […] sin montris homoj ^DL ; montru moneron, ĉio fariĝos ^PrV . malkaŝi, vidigi

2.

(ntr)
Direkti ies rigardon per gesto ks: mi montris al la infano, kie kuŝas ĝia pupo [3]; montri la vojon (vd gvidi) [4]; ili montris sur la malplenan teksilon ^FK ; montrinte supren kaj malsupren, mi diris […], ke Dio estas en la ĉielo kaj sur la tero ^FK ; li montris al la librobreto, sur kiu kuŝis malnovaj libroj [5]; „en ĉi tiu loko ŝi loĝas […]“ diris la gardanta anĝelo kaj montris al unu angulo [6]; ĝia turo […] elstaras el la sablo kaj montras al la ĉielo [7]; ŝi montris en la direkto al malgranda griza birdo supre en la branĉoj [8].

Rim.: Ĉar unu sama prepozicio al servas en Esperanto por esprimi la funkciojn de du semantikaj kazoj: dativo kaj celkazo, kiuj ambaŭ povas roli ĉe la verbo montri, tial rekomendindas uzi por la senco montri² la derivaĵon almontri, kies objekto indikas la direkton, kaj la al-komplemento, la gvidaton. [S. Pokrovskij]

3.

(tr)
(pri mezurilo aŭ simila aranĝaĵo) Indiki, sciigi, vidigi koncernan datumon: la horloĝo montras la unuan horon [9]; la horloĝo montris, ke estas […] tempo por dormi [10]; la termometro montras dek sep gradojn super la nulo; la kompaso montras Nordon; ilo por montri kamparanecon estas suba parto de vestaĵo ^KFl ; GPS-ricevilo, montranta la vojon [11].

4.

(tr)
(econ aŭ emocion) Aperigi, evidentigi: malsaĝulo tuj montras sian koleron [12]; lia vizaĝo montris malgajan esprimon ^BdV ; amikan frunton montru al la reĝo ^Hamlet ; kiam oni devas montri grandan kuraĝon, oni ĉiam troas! ^IK ; [ili] montradis en sia agado grandegan nelertecon kaj senhelpecon ^EE ; se la estonteco eĉ montros, ke mi eraris […] mi ja povas ĝin fari ankaŭ poste ^DL ; se la lango estas kovrita, tio ĉi jam montras, ke la homo ne estas sana ^FK ; la eco de la diamantoj, montrita de Kunz, povas doni utilan pruvilon ĉe diferencigado de briliantoj veraj de malveraj ^FK ; tiu ĉi kreskaĵo, kiel montris la unuaj provoj, ne postulas penan edukadon ^FK ; ŝi montris la plej grandan zorgecon kaj amon ^FK ; por montri [sian] altan staton ^FK ; varmegan dankon al la publiko por la helpemo, kiun ĝi montris al mi ^DL ; la rezultatoj, kiuj sin montris ĝis hodiaŭ, ankoraŭ plifortigas mian kredon ^DL ; amikon montras malfeliĉo ^PrV . eksterigi, manifesti

5.

(tr)
(informon) Komuniki, sciigi, malkaŝi, revelacii, evidentigi: la montritajn (cititajn) naŭ vortojn ni konsilas bone ellerni [13]; mi montris en principo, kiamaniere la severa netuŝebleco de la Fundamento gardos ĉiam la unuecon de nia lingvo [14]; mi simple donis al la vorto signetojn de citado, por montri, ke la vorto estas ne normala [15]; sed la Eternulo montris al mi, ke li mortos [16]; „da“ post ia vorto montras, ke tiu ĉi havas signifon de mezuro [17]; montri, ke la kuirejo de vegetaranino estas esence pli simpla, ol la kuirejo vianda ^FK ; kelkaj provis montri al mi, ke mia projekto […] estas matematike ne ebla ^DL ; mi petis […], montri al mi ĉiujn erarojn, kiujn ili trovis ^DL ; montroj kaj konsiloj estas facilaj ^PrV . malvolvi, pruvi

Servanta por montri: la montra fingro de la maldekstra mano ^FK ; aldonante al la vortoj montraj la vorton „ĉi“, ni ricevas montron pli proksiman [18]. ĝi troviĝas tie, respondis la oficisto kun montra gesto malpacienca ^KPr ; [ili] pririgardis kelke da objektoj, elmetitaj sur tabulo por vendo […] okaze elrigardante trans la montran tabulon, Dingir subite ekkriis […] ^Iŝtar ; sensacio en la montra fenestro: vivanta salamandro! ^KKr ; montra pronomo; sur la paĝo 77, [PAG] deklinacias la montrajn pronomojn jene […] [19].

1.

Videbliĝi: aperas herbo, montriĝas verdaĵo [20]; la suno montriĝis, kaj […] sub ĝiaj radioj […] montriĝadis la bela figuro [21]; ĉirkaŭ la flamo de kandelo montriĝas ĉielarkaj koloroj ^FK ; [jen] montriĝis herba loko ĉirkaŭita de la arbaro ^FK ; grizeco […] montriĝis en liaj haroj ^FK ; sur la strato montriĝas rapide veturanta kaleŝo ^FK ; en la […] deka monato montriĝis la suproj de la montoj [22]; kiam la tavolo da roso forleviĝis, tiam montriĝis, ke sur la supraĵo de la dezerto kuŝas io delikata [23].

2.

Evidentiĝi: tiu ĉi antaŭdiro montriĝis ne tiel danĝera ^FK ; montriĝis, ke ĝemeloj estas en ŝia ventro [24]; vi montriĝis favora al mi [25]; kio en teorio ŝajnis afero tiel facila, en la praktiko montriĝas tre malfacila ^EE ; ekzistas nenia eblo antaŭvidi […] ĉu la finita laboro en la praktiko montriĝos tute taŭga ^FK ; vera opinio montriĝas en ebrio ^PrV .

3.

Sin montri: vi montriĝis malforta en tago de mizero [26]; de l' frua infaneco li montriĝis jam poeta ^VivZam ; iafoje ĉambristino enmontriĝas […] ridetas kaj skuas la kapon [27]; neniam montriĝu en mia bando [28]!

Objekto servanta por montri: la unua montrilo en la plej multaj malsanoj estas la lango ^FK ; [ĉe] la insulo Ferro komenciĝas dekliniĝo de la magneta montrilo ^FK ; [oni povus] vidi en tio […] montrilon de la Dia volo ^Iŝtar ; kelkaj montriloj ĉiam samaj sufiĉas por la verbaj tempoj ^VivZam ; la kosto, laŭ la montrilo, estis unu marko, sed ili donis al la veturigisto cent markojn ^KKl ; nigra horloĝo kun flavaj montriloj (vd hormontrilo) ^Metrop ; la reĝa akvomontrilo en Memfiso estis plenigita preskaŭ ĝis la alteco de du homoj, kaj Nilo kreskis ĉiutage [29]; en pli altnivelaj lingvoj, la uzo de montriloj estas forigita, favore al referencoj kaj dinamikaj tabeloj administritaj de la kompililo [30].

(tr)
Direkti ies rigardon por vidigi ion; montri²: „la ĉapeleton mi forgesis“, flustris la bufedisto almontrante sian kalvaĵon [31]; mi perdis mian cigaredingon, sed mi ĵus retrovis ĝin – [li] demonstris la retrovon per la almontro de la cigaredingo ^LGA ; la fondintoj de Google proponis kalkuli la trafecon de ĉiu paĝo sur la bazo de la nombro de hiperligoj kiuj almontras al ĝi [32].

(tr)

1.

Eksteren montri: malpacienculo elmontras malsaĝecon [33]; [ŝin] maltrankviligis la obstina silentado de la infano eble pli, ol la elmontrita doloro ^Marta ; mi povus elmontri en mi tiajn aferojn, ke estus pli bone, se mia patrino min ne naskus ^Hamlet ; li konsciis sian senkulpecon, [sed] ĉi tie ne povis ja elmontri sian pravecon [34]; ĉu tio estis la forto de la preĝo [kiu] ĉi tie sin elmontris [35]?

2.

Plene montri, ekspozicii: ili havas kelkajn elmontratajn skribmaŝinojn ^ChC ; [ili] lokis grandan elmontron de kuiriloj en la fenestro de magazeno ^KrM ; ili rapidas de elmontrejo al elmontrejo, de strato al strato ^Tor ; okazigo de la unua elmontro de la Universala Ekspozicio de Esperanto en Montevideo ^EeP .

Tiom eluzita, ke oni vidas unuopajn fadenojn: li kutime […] iris al la banejo en faden-montra negliĝo garnita per oraj drakoj [36]; la rigardo de la ĉefkelnero trafis lian fadenmontran pantalonon kaj la kadukajn ŝuojn, fortaj kaj viglaj manoj turnis lin reen [37].

Direkti fingron montre al: ili gapis al ni, fingromontris al ni, ridaĉis al ni [38]; Karlo flustras al Marko kaj neglekteme fingromontras al la ŝvebantaj flugfolioj, kiujn ambaŭ rigardas kun malkaŝita kontento [39]; mi scias bone, sen ilia fingromontro, pri la rasismo ĉe eŭropanoj [40].

Turniĝanta montrilo por indiki la horon ĉe horloĝo: jen la hormontra ombro […] malsupriĝis sur la suna hormontrilo de Aĥaz [41]; la hormontrilo estis proksimiĝanta al dek unu [42]; enskribu vortojn, laŭ la hormontrila direkto [43].

Muskursoro: movu la musmontrilon ene la fenestro [44].

Ŝatanta altiri la atenton; inklina paradi; vanta: Braun estis tre modesta kaj ne elmontriĝema [45]; mi stariĝas antaŭ la fenestro kaj montriĝeme rigardas eksteren [46]; la poŝtelefono […] fariĝis signo de socia bonfarto, multaj uzantoj transformiĝis en montriĝemulojn: […] piedirantoj vidigas siajn telefonojn enpoŝe aŭ ĉezone kaj en publikaj lokoj longe melodias telefonoj [47]. fanfaroni, glorama, malmodesta

Simpla meteologia instrumento meĥanika indikanta la direkton (kaj eventuale ankaŭ la rapidon) de vento, ekz-e en formo de metala flageto (aŭ koko, aŭ alia figuro) turniĝanta sur vertikala akso, aŭ en formo de teksaĵa maniko fiksita ĉe turnebla ringo sur masto: sed li sidis sur la ventmontrilo de la turo, ĝi konstante turniĝadis kun li, kaj tial li pensis, ke ĉiam blovas la sama vento [48]; kuriozaĵo estas sur la tegmento de la preĝejo: la ventomontrilo konsistas el du simboloj: koko kutima franca simbolo kaj porkokapo, alia simbolo, daŭra memoraĵo pri loka legendo [49].

Ĉevoja tabulo, kun indiko de la direktoj al atingeblaj lokoj: estas pli facile retrovi ion, kio situas je […] konataj vojoj, ol ion lokitan sur tereno, kie vojmontriloj mankas [50]. vojmontrilo kun ĉizita mano, kiu montris la direkton [51]; (figure) lia verko estas inda vojmontrilo (modelo) kaj fonto por ĉerpi taŭgan materialon en la ĉiutaga lingva praktikado [52].