*varm/a UV

*varma

1.
Kaŭzante sur la haŭto agrablan senton kiel radiado de suno aŭ fajro, nek tro (ne varmega), tamen ja sufiĉe (ne malvarma): varma forno, plado, supo, suno, vetero; oni plantis ilin (abiojn) meze de la varma ĉambro kaj ornamis ilin per plej belaj objektoj, per oritaj pomoj, mielkukoj, ludiloj kaj tre multe da kandeloj! [1]; neniam antaŭe li pasigis nokton ekstere, li ĉiam en la nokto dolĉe dormadis en la varmaj folioj de la rozo [2]; la pastro konsekre aspergis la sklavojn per varma ĉevala sango [3]; en la nokto la servutuloj dormadis en la varma cindro, trempadis la fingrojn en la grasa fulgo kaj lekadis ilin [4]; estis bela stelluma nokto, la aero ankoraŭ varma kaj milda, ĉar tiam estis ankoraŭ septembro [5]; la animaloj kun varma sango;
Rim.: Probable influite de la franca lingvo, PV kaj PIV perdis la nuancon, kiun la esperantistoj rusaj kaj germanaj plu konservas (Bokarev, Krause): „varma“ estas sufiĉa kaj modera temperaturo, ne varmega: tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [6]; aŭ jen el la matura periodo: en eleganta kameneto, ĉirkaŭita de fera, arte aranĝita kradaĵo, ardis karboj en tia kvanto, ke, ne tedante per tro granda varmego, ili povu nur eligi ĉirkaŭen agrablan varmon Marta . [Sergio Pokrovskij]
2.
Konservanta varman senton, ŝirmante kontraŭ ekstera vetero: varma lano, vesto, kovrilo, ĉambro; Z ‐ Zibelo: Tre kara best' estas zibelo || Pro sia bela varma felo [7].
3.
Ne malvarma; kie oni ne suferas pro malvarmeco: varma klimato; post la granda ekzercado ni flugos al la varmaj landoj, malproksimen de ĉi tie, trans montojn kaj arbarojn [8].
4.
(figure) Naskanta impreson de varmeco, varmiganta la animon; afabla, amika, karesa, milda: lia manpremo estis varma kaj kora Marta ; ni konservas varman rememoron pri tiu homo; homo kun mola kaj varma koro BdV ; la varmaj tonoj de la Ticianaj pentraĵoj [9] (proksimaj al la fajrokoloroj: ruĝa, oranĝa, flava, bruna); varma tono de violonĉelo; Mi, el malluma misa pado, Per varma vorto de persvado, Vin savis el demona sin' [10]; varma sento, konsolvorto; nun li denove fariĝis tre varma amiko de nia lingvo en ĝia nuna formo LR ; varma akcepto, gratulo, danko.
Rim.: PV kaj PIV ne distingas gradojn en la metafora varmo same kiel ili malatentas tiun nuancon en la rekta senco: „Metanta fervoron, pasion en siaj agoj“ ‐ t.e. varmega2. Por mi la PIV-ekzemplo varma batalo aspektas kiel groteska ŝerco (= afabla, milda batalo). [Sergio Pokrovskij]
VD:kora.
afrikanse:
warm
albane:
ngrohtë
amhare:
ሞቃት
angle:
*warm
arabe:
الحارة
armene:
ջերմ
azerbajĝane:
isti
beloruse:
цёплы
bengale:
উষ্ণ
birme:
ပူနွေးသော
bosne:
toplo
bretone:
tomm
bulgare:
топъл
ĉeĥe:
teplý
dane:
varm
estone:
soe
eŭske:
epela
filipine:
mainit-init
france:
chaud, chaleureux, fervent
galege:
quente
germane:
*warm
greke:
ζεστός
guĝarate:
ગરમ
haitie:
cho
haŭse:
dumi
hebree:
לℷייס
hinde:
गर्म
hispane:
caliente
hungare:
meleg animaloj kun ~a sango: melegvérű állatok. ~aj tonoj: meleg árnyalatok.
ide:
varma
igbe:
na-ekpo ọkụ
indonezie:
panas
interlingvae:
calide
irlande:
te
islande:
heitt
japane:
暖かい [あたたかい]
jave:
anget
jide:
וואַרעם
jorube:
gbona
kanare:
ಬೆಚ್ಚಗಿನ
kartvele:
თბილი
katalune:
calent
kazaĥe:
жылы
kimre:
gynnes
kirgize:
жылуу
kmere:
ក្តៅ
koree:
따뜻한
korsike:
callu
kose:
efudumeleyo
kroate:
toplo
kurde:
germ
latine:
calidum
latve:
silts
laŭe:
ອົບອຸ່ນ
litove:
šiltas
loĵbane:
kufygla, mligla
makedone:
топла
malagase:
mafana
malaje:
panas
malajalame:
ഊഷ്മള
malte:
sħun
maorie:
mahana
marate:
उबदार
monge:
sov
mongole:
дулаан
nederlande:
warm
nepale:
न्यानो
njanĝe:
ofunda
okcidentfrise:
waarm
okcitane:
caud
panĝabe:
ਨਿੱਘਾ
paŝtue:
تاوده
pole:
*ciepły
portugale:
1. quente 2. quente 4. caloroso
ruande:
gishyushye
ruse:
*тёплый animaloj kun ~a sango: теплокровные животные. ~aj tonoj: тёплые тона.
samoe:
mᗑfanafana
sinde:
گرم
sinhale:
උණුසුම්
skotgaele:
blàth
slovake:
teplý
slovene:
toplo
somale:
diiran
ŝone:
kwoushamwari
sote:
mofuthu
sunde:
haneut
svahile:
joto
svede:
varm
taĝike:
гарм
taje:
อบอุ่น
tamile:
சூடான
tatare:
җылы
telugue:
వెచ్చని
tibete:
དྲོ་པོ་
tokipone:
seli
turke:
sıcak
ukraine:
теплий
urdue:
گرم
uzbeke:
iliq
vjetname:
ấm áp
volapuke:
vamik
zulue:
afudumele

*varme

1.
En varma maniero aŭ cirkonstancoj: la poeto sidis varme kaj komforte ĉe sia kahela forno [11]; se du kuŝiĝas, estas al ili varme [12]; ĉie estas varme, sed hejme plej ĉarme PrV .
2.
Kaŭzante varman senton: la suno tiel varme brilis sur nin [13]; ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme [14]? kiam fariĝis varme kaj la kuloj dancis en la varma aero kaj la nuboj ruĝe ardis […] [15].
angle:
warmly, warm, hot
beloruse:
цёпла
france:
1. chaudement 2. il fait chaud
germane:
warm
hispane:
cálidamente
indonezie:
dengan panas
japane:
暖かく [あたたかく], 熱心に [ねっしんに]
ukraine:
тепло

varmo

1.
Milda sentumaĵo, kian kaŭzas, interalie, elmeto al sunradioj, restado ĉe fajro ktp: abunda fajro brulis sur la kameno, plenigante la ĉambron per vigliga varmo Marta ; dum du horoj ili sidis babilante en la agrabla varmo de la fajro InfanTorent2 ; la animala varmo (produktata en vivantaj korpoj per interna brulado).
Rim.: Pli intensa, malagrabla aŭ eĉ brulvunda sentumaĵo similkaŭza estas varmego.
2.
FIZ Energiformo rilata al la kineta energio de molekuloj en substanco, rilata al ĝia entropio: la varmo estas ondforma, laŭlonga vibrado de la molekuloj de korpoB .
Rim.: La vorto komunlingva respondas al la objektivaj temperaturo kaj (mal)sekeco; la termino fizika malpli rekte rilatas al la temperaturo: la oceano entenas multege da varmo2 en la akvo kies temperaturo estas 4°C ‐ kio tute ne estas varma laŭ la senco komunlingva. La fizikan varmon oni esprimas ne per temperaturaj gradoj, sed per energiaj kalorioj. [Sergio Pokrovskij]
afrikanse:
hitte
albane:
ngrohjes
amhare:
ሙቀት
angle:
1. heat 1. warmth
arabe:
حرارة
armene:
շոգ
azerbajĝane:
istilik
beloruse:
1. цяпло, цеплыня 2. цеплата
bengale:
তাপ
birme:
အပူ
bosne:
toplota
bretone:
tommder
ĉeĥe:
horko, teplo
dane:
varme
estone:
soojus
eŭske:
bero
filipine:
init
france:
chaleur
galege:
calor
germane:
Wärme
greke:
ζέστη
guĝarate:
ગરમી
haitie:
chalè
haŭse:
zafi
hebree:
חום
hinde:
गर्मी
hispane:
calor 1. calor 2. energía térmica
hungare:
1. meleg 2. 
igbe:
okpomọkụ
indonezie:
1. panas 2. kalor
irlande:
teas
islande:
hita
japane:
[ねち]
jave:
panas
jide:
היץ
jorube:
ooru
kanare:
ಶಾಖ
kartvele:
სითბოს
kazaĥe:
ыстық
kimre:
gwres
kirgize:
ысык
kmere:
កំដៅ
koree:
korsike:
u caldu
kose:
ubushushu
kroate:
topline
kurde:
germa
latine:
calor
latve:
siltums
laŭe:
ຄວາມຮ້ອນ
litove:
šilumos
makedone:
топлина
malagase:
hafanana
malaje:
haba
malajalame:
ചൂട്
malte:
sħana
maorie:
wera
marate:
उष्णता
monge:
tshav kub kub
mongole:
дулаан
nederlande:
warmte
njanĝe:
kutentha
okcidentfrise:
hjitte
panĝabe:
ਗਰਮੀ ਦੇ
paŝtue:
تودوخه
portugale:
calor
ruande:
ubushyuhe
ruse:
1. тепло, теплота 2. теплота
samoe:
vevela
sinde:
گرمي
sinhale:
තාපය
skotgaele:
teas
slovake:
teplo
slovene:
toplota
somale:
kulaylka
ŝone:
kupisa
sote:
mocheso
sunde:
panas
svahile:
joto
svede:
1. värme 2. värme
taĝike:
гармӣ
taje:
ความร้อน
tamile:
வெப்ப
tatare:
җылылык
telugue:
వేడి
tibete:
ཚ་བ་
tokipone:
seli
turke:
sıcaklık
ukraine:
тепло
urdue:
گرمی
uzbeke:
issiqlik
vjetname:
nhiệt
zulue:
ukushisa

*varmega [16]

1.
Kiu havas altan temperaturon, malagrable tro altan aŭ eĉ brulvundan: la fera bastono, kiu kuŝis en la forno, nun estas brule varmega [17]; tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [18]; ah! kiun brogis varmega lakto, tiu blovas sur la malvarman [19]; trinkante oni tenas la subtason sed ne la tason kun varmega teo [20]; tie dum vizito al kafejo por varmega teo ni decidis ke tempo por ni ege mankas [21]; SIN:alttemperatura, arda
2.
(figure) Tre pasia, fervora, arda: varmega amo; tiu ĉi patrino varmege amis sian pli maljunan filinon [22]; levante la okulojn, en kiuj oni povis vidi varmegan dankecon, ŝi etendis ambaŭ manojn al la bona virino Marta ; la dolĉaj kisoj de la infana buŝo bruligis ŝin, kvazaŭ inferaj serpentoj rampus sur ŝia korpo, la varmega amo de tiu malgranda estaĵo […] ŝiris al ŝi la koron Marta ; li falis sur la vizaĝon kaj varmege preĝis, petante kompaton kaj pardonon [23]. VD:arda, flama, vigla.
afrikanse:
warm
albane:
nxehtë
amhare:
ሞቃት
angle:
*hot
arabe:
حار
armene:
տաք
azerbajĝane:
isti
beloruse:
гарачы
bengale:
গরম
birme:
ပူသော
bosne:
hot
bretone:
brout, gor (ag.), tomm-berv
ĉeĥe:
horký, parný, vřelý (i citově)
dane:
varmt
estone:
kuum
eŭske:
hot
filipine:
mainit
france:
brulant (très chaud), fervent, torride
galege:
quente
germane:
*heiß
guĝarate:
ગરમ
haitie:
cho
haŭse:
zafi
hebree:
לוהט
hinde:
गरम
hispane:
abrasador, tórrido, ferviente
hungare:
forró
ide:
varmega
igbe:
na-ekpo ọkụ
indonezie:
1. sangat panas 2. bersemangat
irlande:
te
islande:
heitt
japane:
ホット
jave:
panas
jide:
וואַרעם
jorube:
gbona
kanare:
ಬಿಸಿ
kartvele:
ცხელი
kazaĥe:
ыстық
kimre:
poeth
kirgize:
ысык
kmere:
ក្តៅ
koree:
뜨거운
korsike:
cavura
kose:
shushu
kroate:
vruće
kurde:
germ
latine:
calidum
latve:
karsts
laŭe:
ຮ້ອນ
litove:
karštas
makedone:
топла
malagase:
mafana
malaje:
panas
malajalame:
ചൂടുള്ള
malte:
sħun
maorie:
wera
marate:
गरम
monge:
kub
mongole:
халуун
nederlande:
heet
nepale:
तातो
njanĝe:
wotentha
okcidentfrise:
hyt
panĝabe:
ਗਰਮ
paŝtue:
ګرم
pole:
*gorący
ruande:
ashyushye
ruse:
*горячий
samoe:
vevela
sinde:
گرم
sinhale:
උණුසුම්
skotgaele:
teth
slovake:
horúci, vrelý
somale:
kulul
ŝone:
Hot
sote:
chesang
sunde:
panas
svahile:
moto
svede:
het
taĝike:
гарм
taje:
ร้อน
tamile:
சூடான
tatare:
кайнар
telugue:
వేడి
tibete:
ཚ་པོ་
tokipone:
seli mute
turke:
yakıcı
ukraine:
гаряча
urdue:
گرم، شہوت انگیز
uzbeke:
issiq
vjetname:
nóng
zulue:
ashisayo

varmego

1.
Tro alta temperaturo.
a)
MET Pri vetero: li sidis ĉe la pordo de la tendo dum la varmego de la tago [24]; dum la tago min konsumis la varmego, kaj dum la nokto la malvarmo [25]; ĉirkaŭ la tagmezo, dum la plej granda varmego aperis la asiria sekvantaro [26].
b)
MED Pri malnormale alta, malsaneca temperaturo de organismo: sur la vangoj de la infano troviĝis ruĝaj makuloj de varmego Marta ; febra varmego de la korpo Marta .
2.
(figure) ardo, entuziasmo, fajro2, fervoro, flamo2, pasio: montri varmegon en disputo. VD:ekzalteco, febro, vervo, vigleco
angle:
heat, hotness
beloruse:
1.a гарачыня 1.b гарачка 2. запал, заўзятасьць
bretone:
1.a gor (ak.) 2. birvidigezh
ĉeĥe:
horko, parno, vedro, žár
france:
1.a canicule 2. ardeur
germane:
Hitze
hebree:
2. להט
hispane:
1.a canícula 2. ardor
hungare:
1.a hőség 1.b forróság 2. hév, hevesség
indonezie:
1.a (gelombang) panas
japane:
高熱 [こうねつ], 高温 [こうおん], 酷暑 [こくしょ]
nederlande:
1.a hitte 1.b koorts 2. hitte
nepale:
गर्मी
ruse:
1.a жара 1.b жар 2. пыл
slovake:
dusno, horúčava, horúčosť, sparno
svede:
2. hetta
tokipone:
seli mute
ukraine:
жара, спека, спекота, духота

varmegigi

Fari ion varmega: „Antaŭe ni bakos panon,“ diris la maljunulino, „mi jam varmegigis la fornon kaj knedis la paston“ [27]; „Belaj piedoj,“ pensis ŝi, malrapide kaj facile surirante la ŝtonajn ŝtupojn de la teraso, varmegigitajn de la suno [28]; (figure) ve al tiuj, kiuj sidas malfrue nokte por varmegigi sin per vino [29].
angle:
heat
beloruse:
награваць
ĉeĥe:
rozpálit
germane:
erhitzen
hungare:
felforrósít, felhevít
indonezie:
memanaskan
ruse:
нагреть, раскалить, разгорячить
slovake:
rozpáliť
tokipone:
seli e ijo, seli mute e ijo

*varmeta

Neŭtrale varma, kiu nek varmigas, nek malvarmigas: lavi vundon per varmeta akvoB ; tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [30]; mi scias viajn farojn, ke vi estas nek malvarma, nek varmega; mi volus, ke vi estu aŭ malvarma aŭ varmega. Tial, ĉar vi estas varmeta, kaj nek malvarma nek varmega, mi elsputos vin el mia buŝo [31].
30. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 38.
31. La Nova Testamento, Apokalipso 3:15–16.
angle:
lukewarm, tepid, lukewarm, tepid
beloruse:
летні (пра тэмпературу), цеплаваты
bretone:
klouar
ĉeĥe:
vlahý, vlažný
france:
tiède
germane:
lauwarm, lau, handwarm
greke:
χλιαρός
hebree:
פושר, חמים
hispane:
templado
hungare:
langyos
ide:
varmeta
indonezie:
hangat, suam
japane:
ぬるい, ほの暖かい [ほのあたたかい], なまぬるい
nederlande:
lauw
okcidentfrise:
lij
portugale:
morno
ruse:
тепловатый
slovake:
vlažný
svede:
ljum
tokipone:
seli lili
turke:
ılık
ukraine:
теплуватий, тепленький

varmigi

(tr)
1.
Fari varma; komuniki varmon: varmigi al si la piedojn frapante la teron; la fajro brulis tiel bele kaj varmigis tiel agrable! [32]; ekfroti alumeton kaj varmigi al si sur ĝi la fingrojn [33]; la limako ricevis la permeson sidi sur la muro […] kaj varmigi sin en la suno [34]; varmigi akvon (ekz-e por bano; kp „boligi akvon“ por infuzi teon);
2.
Konservi varmon, impresi kiel varma: eniris malriĉa maljuna homo, kiu estis envolvita en granda ĉevalkovrilo, ĉar tio varmigas, kaj varmon li bezonis, ĉar ekstere regis malvarma vintro [35]; ĉu li ne estis varmigata per la lano de miaj ŝafoj? [36].
angle:
heat, warm
beloruse:
награваць, саграваць, грэць
bretone:
tommañ
ĉeĥe:
hřát, ohřát, zahřát
france:
1. chauffer 2. réchauffer, tenir chaud
germane:
wärmen 1. aufwärmen 2. warm halten
hebree:
לחמם
hispane:
1. calentar 2. recalentar, mantener caliente
hungare:
1. megmelegít 2. melegít, melegen tart
ide:
varmigar
indonezie:
memanaskan
japane:
暖める [あたためる], 活気づける [かっきづける]
katalune:
escalfar
nederlande:
verwarmen
okcitane:
calfar
portugale:
1. aquecer
ruse:
1. нагреть, согреть ~igi sin: греться. 2. греть, согревать
slovake:
zohriať
tokipone:
seli e ijo
turke:
1. ısıtmak 2. sıcak tutmak
ukraine:
гріти, нагрівати, зігрівати

*malvarma

1.
Produktanta sur la palporganojn la karakterizan sentumon, kiun kaŭzas glacio: malvarma marmoro, ĉambrego, lando; en la malvarma matena horo [37]; estis terure malvarme [38].
2.
Senvarma, nevarmigita, ne produktanta aŭ ne entenanta varmon, havanta tro malaltan temperaturon: tuj post la hejto la forno estis varmega, post unu horo ĝi estis jam nur varma, post du horoj ĝi estis nur iom varmeta, kaj post tri horoj ĝi estis jam tute malvarma [39]; la rano ektuŝis lin per sia malvarma malseka mano [40] la malvarma radio de la suno (de la aŭtuna suno, kiu ne varmigas) [41] malvarma frunto; malvarmiĝi pro tro longa atendo en la strato.
3.
(figure) Senemocia, senpasia, senpartia: kiel malvarma tiu vorto, kiam ĝi rilatas al tia beleco! malvarma rezonado, diskutado[42], prudento, stilo; malvarma oratoro;
4.
(figure) Ne montranta fervoron, favoron al iu aŭ io: malvarma protektanto, akcepto; lia amo malvarmiĝis. VD:indiferenta, neafabla, malarda.
37. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Knabineto kun alumetoj
38. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Io
39. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 38.
40. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Filino de la marĉa reĝo
41. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Bildo el kastelremparo
42. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Dua Kongreso Esperantista en Genève en la 28a de aŭgusto 1906
afrikanse:
koud
albane:
ftohtë
amhare:
ቀዝቃዛ
angle:
cold, chilly, cold
arabe:
بارد
armene:
ցուրտ
azerbajĝane:
soyuq
beloruse:
халодны
bengale:
ঠান্ডা
birme:
အအေး
bosne:
hladno
bretone:
yen 3. difrom mal~iĝi: yenaat (v.g.).
bulgare:
студен
ĉeĥe:
chladný, studený
dane:
kold
estone:
külm
eŭske:
hotza
filipine:
malamig
france:
froid, distant (froid) mal~iĝi: refroidir (intr.), se refroidir.
galege:
frío
germane:
kalte
greke:
κρύος
guĝarate:
ઠંડા
haitie:
frèt
haŭse:
sanyi
hebree:
קר
hinde:
ठंड
hispane:
frío mal~iĝi: enfriarse (ponerse frío).
hungare:
hideg mal~iĝi: kihül (átv).
ide:
kolda
igbe:
oyi
indonezie:
dingin
interlingvae:
frigide
irlande:
fuar
islande:
kalt
japane:
寒い [さむい]
jave:
kadhemen
jide:
קאַלט
jorube:
tutu
kanare:
ಶೀತ
kartvele:
ცივი
kazaĥe:
суық
kimre:
oer
kirgize:
суук
kmere:
ជំងឺផ្តាសាយ
koree:
감기
korsike:
imbernu
kose:
ingqele
kroate:
hladnoće
kurde:
sarma
latine:
frigus
latve:
auksts
laŭe:
ເຢັນ
litove:
šaltas
loĵbane:
tolkuflenku, lenku
makedone:
ладна
malagase:
mangatsiaka
malaje:
sejuk
malajalame:
തണുത്ത
malte:
kiesaħ
maorie:
matao
marate:
थंड
monge:
txias
mongole:
хүйтэн
nederlande:
koud, koel mal~iĝi: afkoelen.
nepale:
चिसो
njanĝe:
ozizira
okcidentfrise:
kâld
panĝabe:
ਠੰਡੇ
paŝtue:
سوړ
pole:
zimny
portugale:
frio
ruande:
imbeho
ruse:
холодный
samoe:
mᗑlᘻlᘻ
sinde:
ڀڌ
sinhale:
සීතල
skotgaele:
fuar
slovake:
chladný, studený
slovene:
hladno
somale:
qabow
ŝone:
chando
sote:
batang
sunde:
tiis
svahile:
baridi
svede:
kall
taĝike:
хунук
taje:
เย็น
tamile:
குளிர்
tatare:
салкын
telugue:
చల్లని
tibete:
གྲང་མོ་
tokipone:
lete mal~iĝi: kama lete.
turke:
soğuk
ukraine:
холодно
urdue:
سرد
uzbeke:
sovuq
vjetname:
lạnh
volapuke:
koldik
zulue:
ezibandayo

*malvarme

1.
En malvarma maniero aŭ cirkonstanco: malvarme kaj trafe juĝi aferon; li tamen sidis tute silente, rigide kaj malvarme [43].
2.
Kaŭzante malvarman senton: ĉu hodiaŭ estas varme aŭ malvarme? [44]; glacie malvarme [45]; se neĝas sur la monto, estas malvarme en la valo PrV .
angle:
coldly, cold
beloruse:
халодна, зімна
france:
1. froidement 2. il fait froid
germane:
kalt
hispane:
1. fríamente 2. (hacer) frío
indonezie:
dengan dingin
japane:
冷たく [つめたく], 寒く [さむく], 冷静に [れいせいに], 冷淡に [れいたんに], 冷ややかに [ひややかに]
ukraine:
холодно

malvarmo

1.
Stato karakterizata per malalta temperaturo, malpli granda ol estas normale aŭ agrable aŭ tolereble: en la kastelo la nobelaj filinoj pro la malvarmo kuŝis en la lito [46]; dum la tago min konsumis la varmego kaj dum la nokto la malvarmo [47]; malvarmujo (fridujo) [48]. malvarmo kaŝas sin en fendoj [49]. SUB:frido, frosto
2.
Sentumaĵo, kiun kaŭzas tiu fenomeno: ŝiaj dentoj frapadis pro malvarmo [50]; sentante malvarmon en la koro [51]; malvarmo trakuris lin de la piedoj ĝis la kapo [52].
3.
(figure) Senkompateco, senemocieco: kvar sinjoroj ŝtelrigardis min kun certa malvarmo, kaj estiĝis paŭzo [53]; la poeto ankaŭ meditas pri la propra intimeco – soleco, animaj malvarmoj [54]; el la sama buŝo li blovas varmon kaj malvarmon PrV .
angle:
cold, coldness mal~ujo: refrigerator.
arabe:
mal~ujo: ثَلَّاجَةٌ ج ات.
beloruse:
холад mal~ujo: халадзільнік.
bretone:
yenijenn 3. yended
bulgare:
mal~ujo: хладилник.
ĉeĥe:
chlad, chladno mal~ujo: chladnička.
france:
froid (subst.), froideur mal~ujo: refrigérateur.
galege:
mal~ujo: frigorífico, neveira, refrixerador.
germane:
Kälte mal~ujo: Kühlschrank.
greke:
κρύο
hebree:
קור
hispane:
frío mal~ujo: frigorífico [Esp.], frigo [Esp.], frío (electrodoméstico) [Cuba], heladera [Arg., Uy.], nevera, refrigerador, refrigeradora, refri.
hungare:
hideg
indonezie:
kedinginan mal~ujo: kulkas, lemari es.
itale:
mal~ujo: frigorifero, frigo.
japane:
寒冷 [かんれい], 冷淡 [れいたん]
nederlande:
koude mal~ujo: koelkast.
perse:
mal~ujo: یخچال.
portugale:
frio mal~ujo: frigorífico [PT-PT], geladeira [PT-BR], refrigerador [PT-BR].
ruse:
холод mal~ujo: холодильник.
slovake:
chlad, zima mal~ujo: chladnička.
svede:
kyla
tokipone:
lete
turke:
soğukluk
ukraine:
холод mal~ujo: холодильник, рефрижератор.

malvarmigi

(tr)
1.
Fari malvarma; malgrandigi varmegon aŭ varmecon: malvarmigi trinkaĵon per pecetoj da glacio; (Clemency) blovis sian teon, por ĝin iom malvarmigi [55]; ŝi ofte devis naĝi sub la akvon, por iom malvarmigi sian brule varmegan vizaĝon [56].
2.
(figure) Senfervorigi, malentuziasmigi: kiam post kelka tempo ili vidis, ke la mondo estas ankoraŭ trankvila, […] ili tute malvarmiĝis por la afero DL ; [la falo de Volapuko] por longa tempo malvarmigis la mondon por ĉia arta lingvo [57]; okazis io, kio malvarmigis iom la kredon […] al la verdiremo de la pastroj [58].
55. C. Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La batalo de l' vivo, 1891
56. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, La virineto de maro
57. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Unua Kongreso Esperantista en Boulogne sur Mer en la 5a de aŭgusto 1905
58. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro III
angle:
cool, chill
beloruse:
ахалоджваць, астуджваць, студзіць, халадзіць
bretone:
2. yenaat (v.k.)
ĉeĥe:
ochladit, ochlazovat, studit, vychladit
france:
refroidir (tr.)
germane:
abkühlen
hispane:
enfriar (tr.)
hungare:
2. lehűt (átv)
ide:
koldigar
indonezie:
mendinginkan
japane:
冷やす [ひやす], 冷却する [れいきゃくする]
ruse:
остудить, охладить
slovake:
chladiť, mierne ochladzovať
tokipone:
lete e ijo
ukraine:
охолоджувати

malvarmego

1.
Forta malvarmo karakterizata per tre malalta temperaturo: la malvarmego lin frostvundis; la malvarmego de la kosma spaco; kriogena motoro estas motoro, kiu povas funkcii en malvarmego [59]
2.
Frosto, malvarma vetero, kiam la akvo glaciiĝas: De la tago, kiam okazis la unua Diposedo, Fondintino komencis surverŝi sur sin sitelojn da akvo ĉe puto en severa malvarmego [60]; siberia malvarmego [61].
angle:
cold
beloruse:
мароз, сьцюжа
bretone:
yenijenn kriz
france:
froid glacial
germane:
Frost, Eiseskälte
hispane:
frío glacial
hungare:
fagy, zimankó
japane:
酷寒 [こっかん]
ruse:
стужа, мороз
tokipone:
lete mute

malvarmeta

Modere malvarma, kiu iom malvarmigas: li fumis cigaredon sur la nefermita teraso, kie la malvarmeta aero estis plena de la odoro de oranĝoj kaj kariofiloj [62]; la vintro relative mildas en la golfo de Sanfrancisko, sed kiam en novembro fariĝis pli malvarmete, li surmetis T-ĉemizon, poste puloveron, kaj daŭre promenis nuda sub la talio [63]; tie estas pli malvarmete ol ĉi tie [64]; malvarmeta blovo de la zefiro PIV2 .
62. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
63. C. Ghasarian, trad. V. Lutermano: Amasa individuismo en Kalifornio, Le Monde diplomatique, 2007-07
64. H. Ibsen, trad. O. Tangerud: La Sinjorino el la Maro, 2006
afrikanse:
Modern
albane:
i ftohtë
amhare:
ጥሩ
angle:
cool, cool
arabe:
بارد
armene:
զով
azerbajĝane:
sərin
beloruse:
халаднаваты
bengale:
শান্ত
birme:
အေးချမ်းသော
bretone:
fresk
ĉeĥe:
chladivý, mírně chladný
dane:
køligt
filipine:
malamig
france:
frais (légèrement froid)
galege:
legal
germane:
kühl
guĝarate:
ઠંડી
haitie:
fre
haŭse:
sanyi
hebree:
צונן, קריר
hinde:
शीतल
hispane:
fresco
hungare:
hűvös
ide:
koldeta
igbe:
jụụ
indonezie:
sejuk, adem
irlande:
fionnuar
islande:
kaldur
japane:
涼しい [すずしい]
jave:
kelangan
jide:
קילן
jorube:
itura
kanare:
ತಂಪಾಗಿದೆ
kartvele:
ზემოთ
kazaĥe:
салқын
kimre:
oer
kirgize:
баракелде
kmere:
ត្រជាក់
koree:
멋진
kose:
kuhle
kroate:
svjež
kurde:
xwînsar
latine:
frigus
latve:
atdzist
laŭe:
ເຢັນ
litove:
kietas
makedone:
кул
malagase:
milay
malaje:
sejuk
malajalame:
അടിപൊളി
malte:
jibred
maorie:
hauhautanga
marate:
थंड
monge:
txias
mongole:
сэрүүн
nederlande:
fris (koel)
nepale:
सुन्दर
njanĝe:
ozizira
okcidentfrise:
koel
panĝabe:
ਠੰਡਾ
paŝtue:
ارام
ruande:
akonje
ruse:
прохладный
samoe:
sekia
sinde:
عمده
sinhale:
සිසිල්
skotgaele:
tarraingeach
slovake:
chladivý
somale:
qabow
ŝone:
kutonhora
sote:
pholileng
sunde:
tiis
svahile:
baridi
taĝike:
хунук
taje:
เย็น
tamile:
குளிர்
tatare:
салкын
telugue:
చల్లని
tibete:
བསིལ་པོ་
tokipone:
lete lili
turke:
serin
ukraine:
прохолодно
urdue:
ڈاؤن لوڈ، اتارنا
uzbeke:
salqin
vjetname:
mát mẻ
zulue:
abandayo

*malvarmeto

Loko aŭ medio malvarmeta, stato de io malvarmeta: [li] marŝis en la ĝardeno dum la malvarmeto de la tago [65]; en somero ni trovas malvarmeton en densaj arbaroj [66].
angle:
cool, coolness
beloruse:
прахалода, халадок
bretone:
freskadurezh
ĉeĥe:
chládek
france:
fraicheur
germane:
Kühle
hebree:
צינה, קרירות
hispane:
frescura
hungare:
hűvösség
indonezie:
kesejukan
nederlande:
koelte
ruse:
прохлада, холодок
slovake:
chládok
turke:
serinlik
ukraine:
прохолода, холодок

*malvarmumi

(ntr)
MED Fariĝi malsana je malvarmo; ricevi kataron: en malbona vetero oni povas facile malvarmumi [67]; elirinte el varma ĉambro sur la malvarman korton, ŝi malvarmumis kaj malsaniĝis DL .
angle:
*catch a cold, have a cold
beloruse:
прастудзіцца
bretone:
tapout anoued, pakañ riv
ĉeĥe:
nachladit se
france:
prendre froid
germane:
*sich erkälten
hebree:
להצטנן \צנן\, להתקרר \קור\ (לחלות)
hispane:
costiparse, resfriarse, acatarrarse, enfriarse
hungare:
megfázik
japane:
風邪を引く [かぜをひく]
nederlande:
kou vatten
pole:
*catch cold *przeziębić się
ruse:
*простудиться
slovake:
prechladnúť
svede:
bli förkyld
turke:
üşütmek
ukraine:
застудитися

*malvarmumo

MED Ofta nedanĝera griposimila virusa malsano karakterizita de simptomoj kiel nazkataro, koldoloroj, tusado, foje febro: [li] devis kanti, sed […] senkulpigis sin per malvarmumo [68]; li havis kataron, teruran kataron […], li diris, la malvarmumo jam pasos, kiam li komencos haki lignon [69].
angle:
common cold
beloruse:
прастуда
ĉeĥe:
nachlazení
france:
refroidissement
germane:
Erkältung
hispane:
enfriamiento
hungare:
megfázás
indonezie:
demam, pilek, masuk angin, meriang
japane:
風邪 [かぜ]
nederlande:
verkoudheid, valling, neusverkoudheid, coryza, nasofaryngitis, rinofaryngitis
ruse:
простуда
slovake:
prechladnutie
tibete:
ཆམས་པ་
ukraine:
застуда, простуда

varmegimuna, varmegrezista

TEK(pri materialo, aparato ktp) Kiu ne difektiĝas ĉe tre altaj temperaturoj: la varmegimunaj molibdenaj alojoj eltenas temperaturojn ĝis 1200°C.
angle:
heat-proof, heat-resistant, heat-resistant
beloruse:
гарачатрывалы
germane:
hitzeresistent
indonezie:
tahan panas
ruse:
жаростойкий, жаропрочный, жароупорный

administraj notoj

~o: Mankas verkindiko en fonto.
~eta: Mankas verkindiko en fonto.
mal~ego: Mankas verkindiko en fonto.
~egimuna, ~egrezista: Mankas dua fontindiko.
~egimuna, ~egrezista: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.