*kap/o PV

*kapo

1.
ANA Parto de la animala korpo, supra ĉe la dupieduloj kaj antaŭa ĉe la kvarpieduloj, enhavanta la cerbon kaj la organojn de pluraj sentumoj: levi, mallevi la kapon; krei la tutan lingvon de l' kapo ĝis la piedoj (komplete) DL ; kun la kapo antaŭen [1]; kun la kapo malsupren FK ; la sama afero, sed kun la kapo al tero (renversite) Prv ; ĉio staris sur la kapo (estis renversita) [2]; jese balanci la kapon [3] [4]; kapjesi; skui la kapon (nei) FK [5]; kiu kapon posedas, kombilon jam trovos (se oni posedas la gravaĵon, oni trovas facile akcesoraĵon) PrV ; kapo majesta, sed cerbo modesta PrV ; kapdoloro [6] [7] [8] [9]; kaploko [10] [11]; kapa parto de lito [12].
2.
Tiu sama korpa parto, konsiderata kiel sidejo de inteligento kaj saĝo: kapo estas por tio, ke oni zorgu pri ĉio Prv ; kalkuli en la kapo [13]; streĉado de la kapo FK ; mi havas aliajn aferojn en la kapo [14] [15]; saĝa kapo duonvorton komprenas PrV ; pro kapo malsaĝa suferas la kruroj (se oni havas malbonan memoron, oni devas kuri pli ol unufoje) PrV ; multo en kapo, sed nenio en poŝo Prv ; tio venis al mi en la kapon (mi ekpensis pri tio) FK Marta [16]; malfacilan problemon vi enbatis en mian kapon Marta ; enskribi, enmeti, bone noti en la kapo Hamlet ; mi bone ŝlosis ĝin en mia kapo Hamlet ; ne enmetu al vi frenezaĵojn en la kapon [17]; ordigi al iu la kapon (malmilde riproĉegi; lavo, prediko, sapumi, tani) PrV ; havi bonan kapon (esti inteligenta); li ne havas kapon de ministro (li ne estas tre lerta), pulvo PrV ; perdi la kapon (malprudentiĝi, freneziĝi) [18] [19] [20]; havi iom da vaporo en la kapo (esti ebrieta) PrV ; turni ies kaponB (konfuzi, kaj speciale enamigi al si); mi metos ilian konduton sur ilian kapon (mi respondigos ilin pri ilia konduto) [21]. VD:cerbo, kaprompa, konscio, penso, prudento, rezono
3.
Tiu parto, konsiderata kiel signo de individuo, persono, unuo: kiom da kapoj, tiom da opinioj PrV ; tagmanĝo po dek eŭroj por kapo.
4.
Supra ekstremo de stara objekto; antaŭa ekstremo de kuŝa objekto: kapo de pingloB , kapo de spiko [22]; kapo de arbo [23]; metala kapo de bastono [24]; kapo (antaŭaĵo, pruo) de ŝipo [25]; li marŝis ĉe la kapo de la irantaro.
a)
GEOG Terkapo: la du terkapoj de la urbo: la opidumo Géry, situo de la malnova kunfluejo de Jarbon kaj Roubion, kaj la […] terkapo Narbonne [26].
b)
BOT Infloresko kun globforme dikiĝinta akso, sur kiu sidas la floroj: la infloresko [de trifolio] estas kapo [27].
VD:fasado, fronto
HOM:kapo (greka litero)
1. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Pupludisto
2. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Najbaraj familioj
3. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Infano en la tombo
5. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XIV
6. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvara
7. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
8. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Neĝa reĝino
9. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Supo el kolbasaj bastonetoj
10. La Nova Testamento, Johano 20:12
11. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 26:7
12. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 47:31
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Neĝa reĝino
14. Jean-Baptiste Poquelin Molière , trad. L. L. Zamenhof : Georgo Dandin
15. Johann Wolfgang von Goethe, trad. Antoni Grabowski: La gefratoj
16. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Lino
17. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malbela anasido
18. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro VI
19. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro VII
20. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro VIII
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 22:31
22. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 24:24
23. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Lasta sonĝo de maljuna kverko
24. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sambuka virineto
25. Yu Rongkang: Tri homoj mortigitaj, 39 savitaj post sinko de ŝipo en Indonezio
26. Vikipedio, Montélimar
27. Vikipedio, Ruĝa trifolio
afrikanse:
hoof
albane:
kreu
amhare:
ጭንቅላት
angle:
1. cranium, head 1. head 2. mind, head 3. head 4. head 4.a cape, promontory
arabe:
1. رَأْسٌ ج رُؤُوسٌ
armene:
ղեկավար
azerbajĝane:
baş
bengale:
মাথা
birme:
ဦးခေါင်း
bulgare:
глав́а
ĉeĥe:
hlava, hlavice, vrchol, záhlaví
dane:
hoved
estone:
juht
filipine:
ulo
france:
de l' ~o ĝis la piedoj: de pied en cap kun la ~o antaŭen: la tête la première skui la ~on: secouer la tête (négativement) ~doloro: mal de tête, céphalée 1. tête (organe), cap (tête), chef (tête) kalkuli en la ~o: compter de tête, compter mentalement pro ~o malsaĝa suferas la kruroj: quand on n'a pas de tête, il faut avoir des jambes tio venis al mi en la ~on: cela m'est passé par la tête , cela m'est venu en tête, cela m'est venu à l'idée ordigi al iu la ~on: passer un savon à qn havi bonan ~on: avoir une tête bien faite perdi la ~on: perdre la tête (devenir fou), perdre le sens, devenir fou havi iom da vaporo en la ~o: être pompette turni ies ~on: tourner la tête de qn, faire perdre la tête à qn 2. tête (siège de l'intelligence) , caboche, cervelle (fam., tête), ciboulot, crâne (fam., tête) kiom da ~oj, tiom da opinioj: autant de têtes, autant d'avis po dek eŭroj por ~o: à dix euros par tête 3. tête (individu) 4. cime, faite, faîte, haut (subst., sommet de qc), sommet, tête (sommet, extrémité) 4.a cap (géog.), promontoire 4.b tête (inflorescence)
germane:
Kopf, Haupt 4.b Köpfchen
guĝarate:
વડા
hinde:
सिर
hispane:
1. cabeza 2. cabeza 3. cabeza
hungare:
de l' ~o ĝis la piedoj: tetőtől talpig kun la ~o antaŭen: előreszegett fejjel la sama afero, sed kun la ~o al tero: pontosan a tükörképe jese balanci la ~on: egyetértően bólogat skui la ~on: a fejét rázza kiu ~on posedas, kombilon jam trovos: minden fejszének akad nyele ~o majesta, sed cerbo modesta: feje mint egy hordó, esze mint egy dió ~doloro: fejfájás 1. fej ~o estas por tio, ke oni zorgu pri ĉio: azért van az embernek feje, hogy gondolkozzék kalkuli en la ~o: fejben számol saĝa ~o duonvorton komprenas: okos ember fél szóból is ért pro ~o malsaĝa suferas la kruroj: ahol nincs fej, jaj a lábaknak multo en ~o, sed nenio en poŝo: jobb a jó ész, mint a nagy ész tio venis al mi en la ~on: eszembe jutott ordigi al iu la ~on: lekapja a tíz körméről havi bonan ~on: jófejű li ne havas ~on de ministro: nem nagy lumen perdi la ~on: elveszti a fejét havi iom da vaporo en la ~o: van egy kis nyomás benne turni ies ~on: elcsavarja a fejét 2. fej kiom da ~oj, tiom da opinioj: ahány ember, annyi vélemény po dek eŭroj por ~o: fejenként tíz euró 3. fej, fő 4. eleje (vminek), feje (vminek), teteje (vminek) 4.a fok (földnyelvé) 4.b fejecske (botanika)
indonezie:
1. kepala
japane:
ヘッド
kartvele:
უფროსი
katalune:
cap de l' ~o ĝis la piedoj: de dalt a baix, de cap a peus kun la ~o antaŭen: de cap kun la ~o malsupren: amb el cap jup, capficat ~doloro: mal de cap kalkuli en la ~o: comptar mentalment tio venis al mi en la ~on: m'ha ocorregut, m'ha passat pel cap ordigi al iu la ~on: donar una bona reprimenda li ne havas ~on de ministro: no és ben tret d'oli, no gira massa rodó turni ies ~on: fer perdre el seny, donar-li cervell de gat po dek eŭroj por ~o: a deu euros per barba
koree:
머리
kurde:
1. ser
malajalame:
തല
marate:
डोके
nederlande:
de l' ~o ĝis la piedoj: van kop tot teen jese balanci la ~on: ja knikken skui la ~on: neen knikken ~doloro: hoofdpijn 1. hoofd, kop kalkuli en la ~o: hoofdrekenen saĝa ~o duonvorton komprenas: een goed verstaander... pro ~o malsaĝa suferas la kruroj: wat het hoofd vergeet, moeten de benen bekopen tio venis al mi en la ~on: dat kwam in mijn hoofd op havi iom da vaporo en la ~o: beneveld zijn turni ies ~on: iemands hoofd op hol brengen 2. hoofd, kop po dek eŭroj por ~o: tien euro per kop 3. hoofd 4. hoofd, kop 4.a kaap, voorgebergte
nepale:
टाउको
njanĝe:
mutu
okcitane:
cap
panĝabe:
ਸਿਰ ‘
paŝtue:
مشر
pole:
głowa, łeb de l' ~o ĝis la piedoj: od stóp do głów kun la ~o antaŭen: głową naprzód jese balanci la ~on: kiwać głową (potakiwać) skui la ~on: kręcić głową (przeczyć) ~doloro: ból głowy
portugale:
cabeça 1. cabeça
rumane:
cap
ruse:
skui la ~on: покачать головой (в знак отрицания) ~doloro: головная боль 1. голова kalkuli en la ~o: считать в уме pro ~o malsaĝa suferas la kruroj: дурная голова ногам покоя не даёт tio venis al mi en la ~on: это пришло мне в голову ordigi al iu la ~on: дать нагоняй, намылить голову (дать нагоняй) havi bonan ~on: иметь светлую голову perdi la ~on: потерять голову havi iom da vaporo en la ~o: быть навеселе 2. голова kiom da ~oj, tiom da opinioj: сколько людей, столько мнений 3. голова 4. головка, верхушка 4.a мыс
sinde:
سر
sinhale:
හිස
slovake:
hlava, hlavica, vrchol
svede:
1. huvud 2. huvud 3. huvud
taje:
หัว
tamile:
தலைவர்
telugue:
తల
tibete:
མགོ་
tokipone:
lawa
urdue:
سر
vjetname:
đầu
volapuke:
kap
zulue:
ikhanda

kape de, ĉekape de

(prepoziciaĵo)
Supre aŭ antaŭe de, en la kapa parto de, gvidante aŭ estrante: la artikolo estas presita kape de la paĝo; komandanto Doval ĉekape de ribela kolono alproksimiĝis renkonte al Mangada [28].
28. T. del Barrio: Julio Mangada Rosenörn, la antonomazia esperantisto, 2003
france:
en tête de

kapeto

1.
Malgranda kapo: balancante la vilan kapeton, la infano babiladis FK ; kelke da ridetantaj infanaj kapetoj Marta .
2.
(arkaismo) PV =butono
3.
(arkaismo) PV =klinko
angle:
2. head
bulgare:
главичка
ĉeĥe:
hlavice, hlavička, záznamové nebo čtecí zařízení
france:
1. frimousse
germane:
1. Köpfchen 2. Knopf 3. Knauf
hispane:
1. cabezita
hungare:
1. fejecske 2. bimbó 3. ajtógomb
katalune:
1. capet, cabiu, caparró 2. botó 3. pestell
nederlande:
hoofdje, kopje
pole:
1. główka, łepek 2. główka 3. główka, gałka
portugale:
1. cabecinha 2. botão 3. tranqueta (de porta)
ruse:
1. головка 2. головка
slovake:
hlavica, hlavička

enkapigi

(tr)
Pene komprenigi aŭ almenaŭ enmemorigi: Ajna komencis enkapigi al li la venontajn lecionojn [29].
29. Stellan Engholm: Infanoj en Torento, dua libro en la Torento-trilogio, dua parto, ĉapitro 2a
angle:
get into one's head
bulgare:
набивам в главата си
ĉeĥe:
dát do hlavy (něco někomu)
france:
mettre (à qn qc) dans la tête
hispane:
meter en la cabeza
hungare:
megértet
katalune:
ficar al cap
nederlande:
onthouden
pole:
wbijać do głowy, wbijać do łba
portugale:
meter na cabeça
ruse:
вбить что-л. в голову
slovake:
vštepovať, vštiepiť

haŭtkapulo, razkapulo

1.
Homo, kies kapharoj estas tute forrazitaj: razkapuloj en makulitaj lumbotukoj [30].
2.
Ano de moda movado el la 1960aj jaroj, kies anoj tute razas la kapharojn kaj ofte elmontras perfortemon kaj rasismon: ĉu kaŝiĝas ordinarulo malantaŭ la haŭtkapula masko? [31]; razkapuloj ... brutale persekutas kaj bategas eksterlandanojn kaj murdas iujn [32].
30. A. Löwenstein: Morto de Artisto, 2008
31. P. Gubbins: Bone verki por infanoj duoble malfacilas, Literatura Foiro, 1998-02 (171)
32. S. Maul: Bruna marĉo, Monato, 2009:02, p. 7a
angle:
2. skinhead
france:
2. skinhead
hispane:
cabeza rapada

laŭkape

Nombrante la kapojn, tio estas la ulojn rigardatajn kiel unuojn: la filoj de Simeon ... kalkulitaj laŭ la nombro da nomoj laŭkape, ... prezentis ... la nombron de kvindek naŭ mil tricent [33].
33. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 1:22-23
angle:
by headcount
france:
par tête
hispane:
por cabeza
hungare:
fejenként
katalune:
per cap, en recompte
nederlande:
per kop
pole:
pogłownie
portugale:
por cabeça

napokapulo, napokapo

(vulgare)
(frazaĵo) Stultulego: ĉu povas natura napokapulo ... objektive servi al poparo [34]? „kiu napokapo provus grimpi tie,“ ridkluke demandis sin la rabistoj [35]. VD:ŝtipkapulo
34. U. Karatkeviĉ, trad. Z. Lapcionak: Kristo alteriĝis en Harodno, 2003
35. A. Lindgren, trad. R. Stridell: Ronjo, Rabista Filino, 2001
ĉeĥe:
hňup
france:
crétin, tête de nœud
hispane:
insensato, zopenco, gilipollas, mentecato
katalune:
cap de carabassa, cap de suro
slovake:
ťulpas

senkapigi

Fortranĉi la kapon, forigi la kapan ekstremon: senkapigita tremolo; li senkapigis Johanon en la malliberejo [36].
36. La Nova Testamento, S. Mateo 14:9
angle:
decapitate
bulgare:
обезглавявам
ĉeĥe:
setnout, stětím popravit, utnout hlavu
france:
décapiter
germane:
enthaupten, köpfen
hispane:
descabezar
hungare:
lefejez
indonezie:
penggalmemenggal
katalune:
decapitar, escapçar
nederlande:
onthoofden
pole:
dekapitować (med.), ścinać głowę
portugale:
decapitar
slovake:
odrezať, odťať hlavu

ŝtipkapulo

Nekomprenema, obstina stultulo: ho, Stanislav, mi opiniis vin inteligenta viro, sed vi estas ja la plej granda ŝtipkapulo sur nia planedo [37].
37. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, dua libro, ĉapitro 34a
angle:
blockhead
france:
âne bâté, tête de bois, tête de mule
hispane:
memo, simple
hungare:
fajankó, tökfilkó
katalune:
tros de soca, cap dur
nederlande:
domoor, sufferd
pole:
baran, barani łeb
portugale:
cabeça-dura

transkapiĝo

SPO Kapriolo en kiu oni transpuŝas la korpon super la mallevita kapo: afiŝoj kun transkapiĝantaj klaŭnoj, dancistinoj Metrop . VD:saltomortalo
angle:
somersault
bulgare:
салто, превъртане през глава
france:
coquillon, roulade (gym.)
hispane:
voltereta
hungare:
bukfencezik
katalune:
tombarella, capitomba, salt mortal
nederlande:
kopstand
pole:
przewrót, fikołek, salto
portugale:
cambalhota

ventkapa

Frivola, stulta, malsaĝa: li edziĝis al bela kaj ventkapa sinjorino [38].
38. M. de Assis, trad. P. Viana: La divenistino kaj aliaj rakontoj, 2005
angle:
airhead
ĉeĥe:
lehkomyslný
france:
tête en l'air, tête de linotte
hispane:
descerebrado
hungare:
hebehurgya, kelekótya
katalune:
bajà, cap de pardals
nederlande:
lichtzinnig
pole:
z pustą głową, z sianem w głowie zamiast mózgu
portugale:
cabeça-de-vento (adj.)
ruse:
ветреный, с ветром в голове
slovake:
ľahkomyseľný

ventkapulo, malplenkapulo

Malserioza, senpripensa homo, kiun oni ne povas fidi: pri tiuj ĉi homoj ĉiu malplenkapulo povis spritadi en la gazetoj EE .
france:
bêta (subst.), idiot (subst.), imbécile (subst.)
hungare:
üresfejű
katalune:
ximple, curt, idiota
nederlande:
losbol
ruse:
пустоголовый (сущ.), тупица

de kapo ĝis piedoj, de kapo ĝis kalkanoj

(frazaĵo)
Tute, laŭ la tuta korpo: ili ĉirkaŭiradis ŝin kaj observadis ŝin de kapo ĝis kalkano [39]; vestita de kapo ĝis piedoj je amelumita blanko kaj bluo [40].
39. B. Němcová, trad. V. Tobek kaj K. Procházka: Avineto, [sen dato]
40. J. Francis: La Granda Kaldrono, 1978
bulgare:
от глава до пети
france:
de la tête aux pieds
hispane:
de la cabeza a los pies, de arriba a abajo

rompi al si la kapon

(frazaĵo)
Tre longe, vane pripensi ĉiujn flankojn de problemo, cerbumi: ne rompu al vi vane la kapon, la azeno ja ne iros pli rapide, kiom ajn vi lin batos Hamlet .
france:
se casser la tête, se creuser la tête
hungare:
töri a fejét
katalune:
escalfar-se el cap, trencar-se les banyes
nederlande:
het hoofd breken
ruse:
ломать голову (думать)

administraj notoj

pri ~eto: 
   Mi ne trovis uzojn laŭ la sencoj "butono" kaj "pordtenilo". Ĉu forigi
   ilin el la vortaro?
   [WD]
~o: Mankas verkindiko en fonto.