^*lum/i ^PV

(ntr)

1.

Eligi tiajn radiojn, kiuj estas percepteblaj per la okuloj kaj ebligas vidi objektojn: dum la tago kiam la suno lumas tra la akvo li dormas sed en stellumaj noktoj kaj ĉe lunlumo li leviĝas super la akvon [1]; (evitinde) malmultaj lanternoj malbone lumis (lumigis) la strateton ^Marta . brili, radii

2.

(figure) Esti videble kontenta, gaja: sur la vizaĝoj hele lumis fiera feliĉo.

1.

Radioj (elektromagnetaj ondoj), kiuj estas perceptataj per la okuloj kaj igas la objektojn videblaj: lumo de suno, de lampo; elektra lumo; loki pentraĵon en favoran lumon; verŝi lumon sur io^Z .

2.

Eco, kiu ebligas klaran koncepton aŭ komprenon: tiu cirkonstanco ĵetas plenan lumon sur la aferon^Z ; pro modesteco li neniam metas en lumon (provas rimarkigi) siajn meritojn^Z ; tiun argumenton vi prezentas en tute malĝusta lumo^Z ; tiu tro laŭta titolo metus malbonan lumon sur nian aferon^Z ; lumo de la racio; lumo fariĝos, kulpo troviĝos^PrV .

3.

Lumado (norda lumo); lummakulo, lumaĵo, io lumanta (precipe plurnombre kaj se oni ne scias aŭ ne volas precizigi la naturon de la koncernaj lumaĵoj): ĉiuj ekkuris galope al la rivero, sur kies bordoj jam brilis multenombraj lumoj kaj sonis granda kanto de la kunveninta popolo [2]; finfine, mi ekvidis elektrajn lumojn kaj rekonis, ke mi troviĝas en la vilaĝo [3]. lumilo

4.

(figure) La bono, la pravo, Dio, la vera scio ktp: la lumo de la saĝo [4] Tiu (Johano) venis kiel atestanto, por atesti pri la lumo, por ke ĉiuj per li kredu [5]. Tiuj homoj estas kontraŭuloj de la lumo, Ili ne konas Liajn vojojn, Ne revenas al Lia irejo [6].

5.

(figure) Eminenta kompetentulo: li estas lumo de romana filologio.

Rim.: La signifo lumo⁵ estas tre dubinda, probable ĝi estas senkritike kopiita el iu nacilingva vortaro. PIV2 ĝin ne transprenis, kaj mi mem ĝin neniam renkontis en Esperanto. Ruslingve por tiu signifo servas lumaĵo ‐ kio estas konforma al la metafora kaj pli internacia uzo de „stelo“; aŭ, pli patose, „lumilo“. [Sergio]

1.

Eliganta lumon, lumanta, radianta: luma korpo; lumaj vitraj muroj de la novaj magazenoj ^Metrop ; tiam falis radianta falstelo, kiu tiris post si longan luman strion [7]; la virineto de maro levis siajn travideblajn brakojn al la luma suno kaj je la unua fojo ŝi sentis larmojn [8].

2.

Rilata al lumo, kiu estas el lumo: el ĉiuj tempoj, el ĉiuj landoj montriĝas tiuj lumaj bildoj [9]; al pazigrafioj oni povas alvicigi ankaŭ telegrafajn kodojn, dekuman klasifikadon, luman kaj flagan signalsistemojn [10]; luma signalo, luma premo; luma fonto.

Rim.: Ĉar ĉi tiu senco implicas rilaton al la substantiva ideo pri lumo (lumoa, de lumo), tial anstataŭ tiajn rilatajn adjektivojn oni preferas uzi vortojn kunmetitajn: lumbildoj, lumsignalo, lumpremo, lumfonto, lumjaro, lumondo ktp ‐ kontraste al la kvalitaj sencoj de la adjektivo. [Sergio Pokrovskij]

3.

Lumplena, hela: estis jam luma tago, kiam Marta estingis la lampon kaj prenis plumon ^Marta ; estis hela luma mateno [11]; la luno brilis kaj estis tiel lume kiel dum la tago.

4.

Ricevanta lumon: luma parto de la ĉambro; luma vitra salono.

5.

(figure) Kiu rilatas lumo⁴: la lumaj idealoj; sed ne imagu, ke li prezentis nur lumajn dimensiojn, aŭ eĉ, se mi rajtas paroli karikature, anĝelojn ludantajn per harpo sur tavolo el blankaj nuboj [12]; la kredo je luma estonteco estis granda kaj la entuziasmo eksterordinara [13].

6.

(figure) Kiu impresas kvazaŭ lumanta, radianta: ŝi trapikis truon en la folio, rigardis tra ĝi al la suno, kaj tiam ŝajnis al ĝi, kvazaŭ ŝi vidas la lumajn okulojn de siaj fratoj [14]; luma vizaĝo de reĝo estas vivo [15].

7.

(figure) Klarega: luma spirito, klarigo.

Rim.: Mi opinias ke la senco luma⁷ ne ekzistas en Esperanto. Fidindaj ekzemploj mankas, kaj PIV2 tiun sencon (donitan de PV) ne transprenis. [Sergio Pokrovskij]

Lumanta objekto, precipe astro: kaj Dio faris la du grandajn lumaĵojn: la pli grandan lumaĵon, por regi la tagon, kaj la malpli grandan lumaĵon, por regi la nokton [16].

1.

Havigi lumon al, provizi per lumo: la tagiĝo komencis lumigi la ĉielon en Oriento; lumigi ĉambron per lampo, per elektro; groto lumigita per torĉoj; lumigi al iu; oleo por lumigado^Z .

2.

Helkolorigi: la martaj burĝonoj lumigas la nigrajn branĉojn.

3.

(figure) Klarigi, evidentigi, komprenigi: tiu frazo lumigas la tutan argumentadon; kelkaj flankoj de la demando restas ankoraŭ nesufiĉe esploritaj nek lumigitaj.

4.

(figure) Gajigi, serenigi, senzorgigi: rideto momente lumigis ŝian malgajan vizaĝon

Objekto aŭ aparato produktanta aŭ entenanta lumon.

Objekto, uzata por porti lumilon: ni metu tien por li liton kaj tablon kaj seĝon kaj lumingon [17]. lampingo

Aranĝaĵo servanta por produkti lumon: super ŝin kliniĝis alia virino, tenante en siaj manoj malgrandan korpeton […] kiun ŝi ĵus suprenigis en la mizeran lumon de l' vagona lumilo [18]; en ĉiu fenestro ludis la flamo de lumilo kaj de ĉie, kunfluante en konfuzan ĥoron, aŭdiĝis la ritkantado [19]; (figure) Via vorto estas lumilo por miaj piedoj, Kaj lumo por mia vojo [20]; ĉar Vi estas mia lumilo, ho Eternulo [21].

flamingo, gasbeko, kandelabro, kandelo, lampo, lanterno, lucerno, lustro, torĉo

Malantaŭa lampo de aŭto, kiu aŭtomate lumiĝas dum bremsado: hodiaŭ la bremsolumo en mia aŭto rompiĝis [22].

(tr)

Prilumi ĉiuflanken: tio estis fenestro de magazeno, kiu ĉe la arta ĉirkaŭlumado havis aspekton de sorĉa palaco ^Marta ; (abs.) sur tablo sveltas korpo de kandel', la flamo eta ĉirkaŭlumas mole [23].

1.

Malforta lumo, en kiu oni ne klare vidas: nokta silento kaj duonlumo [24].

2.

Antaŭa lampo de aŭto, kiu prilumas la vojon malpli forte ol plenlumo, ne blindumante kontraŭvenantojn: en Litovio validas la trafikregulo postulanta ankaŭ tage veturi kun ŝaltitaj duonlumoj [25].

Ekbruligi objekton aŭ aparaton, kiu donas lumon: eklumigi lampon, kandelon, gason, elektron.

Subita ekkompreno, intua atingo de spirita aŭ intelekta vero: Budao, antaŭ ol atingi enlumiĝon, fastadis laŭ la moro de hinduaj piuloj [26].

Lumeto vaganta super la marĉoj, produktata de malkomponiĝo de organikaj substancoj: malgrandaj etaj koboldoj kun vaglumo sur la ĉapo dancis ĉirkaŭe en la salono [27]; vaglumoj [...] kondukas for de la ĝusta vojo [28]

Tute mankanta je lumo, ĝojo, klareco; senluma, ne lumigita: malluma nokto, arbaro, karcero; mallumaj (malhelaj, nigraj) haroj; mallume kiel en kelo, en poŝo; mallume verda maro^Z ; mallumaj tagoj de mizero; malluma kaj malĝoja vivo; mallumaj antaŭsentadoj^Z ; mallumigado de la spirito^Z .

1.

Plena manko je lumo: Kaj Moseo etendis sian manon al la ĉielo, kaj fariĝis densa mallumo en la tuta lando Egipta [30]. nebulo, nubo, ombro

2.

(figure) Malklareco.

Lampo de aŭto, kun direkto kaj intenso kalkulitaj por pli bone prilumi (antaŭe) aŭ signali (malantaŭe) en nebulo, neĝo, densa pluvo: malvarma pluvo — / nombro da nebullumoj / preterirantaj [31].

Arkta polusa lumo: tamen ne estis mallume, la nordlumoj brilis ruĝe kaj blue, ĝi estis eterna belega fajraĵo [32]. arkta aŭroro

Iu el la angulaj malfortaj lampoj de aŭto, ĝin videbligantaj en duonhelo aŭ mallumo, ekzemple dum parkado en ne prilumita loko: preterrapidantaj aŭtoj ekbruligis subite kvazaŭ laŭ komando siajn parklumojn [33]; estingu precize je la dudektria kaj sepdek trifoje la parkadlumojn [34].

1.

Tre hela lumo sufiĉa por klare vidi: ili arestis kvar maturiĝantajn knabojn, kiuj la antaŭan posttagmezon rabis panĉaron, en la plenlumo [35].

2.

Plej forta antaŭa lampo de aŭto, kiu prilumas la vojon ĝis malproksime antaŭen (pli forta ol duonlumo): sur la vojkruciĝo turniĝis al Drammensvej kun plenlumoj vetureganta pasaĝeraŭto [36].

(tr)

Lumi al io, verŝi lumon sur ion: ili staris antaŭ belege prilumita portalo [37]; la templo estas prilumata de la brilo de la suno^Z ; en la mistera luna prilumiteco de la monto^Z .

Diverskolora lumo (luminesko) en la nokta ĉielo, observebla en la apudpolusaj regionoj, estigata de elektre ŝarĝitaj partikuloj de la suna vento, interagantaj kun la tera magnetkampo alte en la atmosfero: Esperanto ebligis, ke mi ekkonu Finnlandon, la finnajn homojn, la blankajn noktojn, kaj mi plezuriĝu en la admirinda polusa lumo [38]; Celsio […] priesploris interalie la konekson inter polusaj lumoj kaj ŝanĝoj de la tera magnetkampo [39]; ĝi esploris la atmosferon, glaci-riverojn, ekologion kaj marojn de la polusaj regionoj, kun laboratorioj pri la tieaj polusa lumo, jonosfero, kreskaĵoj kaj neĝglacio [40]; jam ekde kvardek kvina grado de latitudo estas tiaj polusaj lumoj ... (temas pri fikcia planedo) [41].

polusa aŭroro

Malantaŭa lampo de veturilo.

Praktika mezurunuo de longo, uzata por mezuri grandegajn interastrajn distancojn, egala al la distanco, kiun la lumo vojaĝas dum unu tago.

Praktika mezurunuo de longo, uzata por mezuri grandegajn interastrajn distancojn, egala al la distanco kiun la lumo vojaĝas dum unu horo.

Praktika mezurunuo de longo, uzata por mezuri grandegajn interastrajn distancojn, egala al la distanco, kiun la lumo vojaĝas dum unu minuto.

Praktika mezurunuo de longo, uzata por mezuri grandegajn interastrajn distancojn, egala al la distanco, kiun la lumo vojaĝas dum unu sekundo.

Praktika mezurunuo egala al la rapideco de la lumo en vakuo (299792 km/s).

Lumaĵo aperanta dum la falo de aerolito aŭ simila lumaĵo (ekz. de spurkuglo).