^*fin/i ^UV

(tr)

1.

Ĉesi fari, ne daŭrigi plue ian agadon: kiam mi finos mian laboron, mi serĉos mian horloĝon [1]; por viaj kameloj mi ĉerpos, ĝis ili finos trinki [2]; kiam la muzikistoj finis, ili estingis la lumon [3]; finu do, vi min sufokas, stertoris la malfeliĉa [4]; li turnas al li sian dorson […], bone, kun vi mi finis [5]; ĉu vi ankoraŭ ne finis [6]? li finis paroli [7] [8] [9] [10]; fini kiel eble plej rapide tiun bedaŭrindan okazantaĵon [11]; kiu komencas tro frue, finas malfrue ^PrV . abol(ici)i, detrui, ekstermi, estingi, faligi, nuligi, ruinigi

2.

Kompletigi aŭ elĉerpi ion; plenumi, konduki ian aferon ĝis la celata punkto aŭ momento: mi finos la tutan libron en kvar tagoj [12]; li aranĝis la korton ĉirkaŭe […] kaj li pendigis la kovrotukon ĉe la pordego de la korto, tiamaniere Moseo finis la laboron [13]; knabo, finu la kamizolon kaj fliku la pantalonon, aŭ vi eksentos la ulnon sur viaj oreloj [14]; li nur finu la ok klasojn de la gimnazio [15]; de la plej maljuna li komencis kaj per la plej juna li finis [16]; kiam li finis sian frazon, liaj okuloj kvazaŭ vualiĝis ^FdO ; mi finis tion, kion mi intencis diri al vi [17]; [ĉu] sin armi kontraŭ la tuta maro da mizeroj kaj per la kontraŭstaro ilin fini [18]? volu sidiĝi kaj atendi momenton, ĝis mi finos la interparoladon kun tiuj sinjorinoj ^Marta ; kial do … – Evelino ne lasis ŝin fini ^Marta ; li ne finis sian penson kaj silentiĝis ^Marta ; mi finos mian vivon per morto [19]; mi finis mian vivon en malespero [20]; Fernando finis sian cigaron [21]; vi revenos en pli bonaj kondiĉoj por fini la studaĵon [22]; la prediko estas finita [23]; vespere mi finos la klarigojn [24]; la reston vi poste al mi finos [25] (finos rakonti); fini sian sciencan verkon [26]; Johano Sebastiano Baĥo [...] ne povis fini sian lastan verkon „La arto de fugo“ [27]; unu, du, tri, kvar kaj finita la far' (ĉio estas finita!)^PrV ; komenci per flato kaj fini per bato ^PrV . definitivigi, finpretigi, foruzi

Rim.: La radiko fin estas ankaŭ kunmetite pseŭdoprefikse uzata en ĉi tiu senco: finlabori, finkonstrui, finĉerpi, finpagi, finverki, vd el², tute

3.

Konsistigi la lastan parton de io: en antikva Helenujo teatraj spektakloj ĉiam finis la festojn [28]; finas la libron albumo kaj statistika komplemento [29]; variaj vesperoj bone finis la studotagojn [30]; koncizaj ekzercoj finas la paŝojn: demandoj pri la tekstoj, uzo de prepozicioj, peto de vortklarigoj [31]. fermi, kroni

1.

Ĉeso de agado: la fino de kantado; meti finon al ĉiuj malkompreniĝoj kaj disputoj [32]; meti finon al ĉiuj suspektoj kaj malĝustaj famoj [33]; (figure) (arkaismo) Cezaro havis malfeliĉan finon (morton).

2.

Lasta parto de io, en tempo aŭ spaco: por esprimi direkton, ni aldonas al la vorto la finon „n“; [34] de unu fino de la tero ĝis la alia fino [35]; de la komenco ĝis la fino [36]; la fino de libro, de kanto; loĝi en la fino de la mondo (loĝi tre malproksime) ^PrV ; la du finoj (ekstremaĵoj) de bastono; ŝi kunpremis en ambaŭ manoj la finojn de la tuko ^Marta ; la finetoj de ŝiaj piedoj [37]; venis fino al mia latino (farinte ĉion, kion mi povis, mi tamen ne povas eliri el embaraso) ^PrV ; bona vino al la fino (plej bona venas laste) ^PrV ; je la fino de la monato. ekstremo, vespero, vosto

3.

^PIV2 rando

Konsistiganta la finon, troviĝanta ĉe la fino de afero, de evoluo ks: la fina destinita pereo falos sur la ruinojn [38]; la fina stato de tiu homo fariĝas pli malbona, ol la unua [39]; tio koncernas la finan tempon [40]; li ekvidis de tie la finan parton de la popolo [41]; mi ne donis ankoraŭ al mia lingvo la finan formon [42]; fina lingvo de la estontaj generacioj estos ne Esperanto, sed ia alia ankoraŭ ellaborota lingvo [43]; la fina vokalo de la substantivo [44]; fina fino de romanco [45]; fina juĝo [46]; spritaĵulo […] trovis la vorton finan, dirante […] [47]; post la fina analizo nenio restis [48]; la fina frapo [49]; la tuta kongreso estis neforgesebla memoro, [oni ja] sentis veran bedaŭron kiam alproksimiĝis la fina tago [50]; ni aŭdas la finajn notojn de Marŝ-melodio je nia eniro [51]; li ne timis pri la fina rezultato [52]; iel meti la finan punkton [53]; fina konkludo [54]; la finaj decidoj de la tribunaloj [55]. definitiva, finofara, ekstrema¹, lasta

1.

Ĉe la fino (tempe aŭ loke), laste: strigo, poste korvo, fine kolombo [56]; fine, sed certe ne malplej grave [57]; longe ŝtelas ŝtelisto, tamen fine li pendos ^PrV .

2.

Post longa atendado: la infano [...] fine alvenis ĉi tien ^Marta ; ho, fine ni alvenas [58]! ili laboris tage kaj nokte, ĝis fine ĉio estis preta [59]; komence ŝi mem ne sciis, kio mankas al ŝi, fine ŝi komprenis, ke tio estas la sopiro al la hejmo [60]; ŝi tiel turmentis lin, ke fine li konsentis [61]; ŝi pensis kaj pensis senĉese, […] fine ŝi ion elpensis [62]; akvo bolas, murmuras, sed fine ĝi kuras ^PrV .

1.

^PV Fino²: kiam la finaĵo estas finita, mi ĉiam reludas la unuan parton [63]; ŝi liberigis siajn harojn, kiuj en molaj ondoj disŝutiĝis sur ŝia dorso kaj la oraj finaĵoj iliaj obeeme kuŝiĝis sur la littukon ^Metrop ; ŝi metis la cilindrojn en silkan saketon, fermis ĝi[n] kaj sigelis la finaĵojn per sigelilo [64]; mi denove alkudras antaŭtukan bendon, ĝuste kiam mi alkudris unu el la finaĵoj, oni vokas min [65]; unu el la finaĵoj de la koridoro kondukis al la ferdeko [66]; la nigra serpentkapo […] en sia faŭko tenis la finaĵon de la blanka serpento [67]. ekstremo¹, pinto², vosto³

2.

Lasta parto de vorto, varianta laŭ ties gramatika rolo (deklinacio aŭ konjugacio): la tri ĉefaj finaĵoj -o, -a, -i, kune kun siaj signifoj, difinas tri ĉefajn signifo-kategoriojn, al kiuj apartenas almenaŭ ĉiu negramatika radiko [68]; enkapigi, kiel funkcias la Esperantaj finaĵoj -ita, -ata, -ota, -inta, -anta, -onta [69]; la finaĵoj havas duoblan funkcion, gramatikan kaj vortfaran [70]. fleksiilo

1.

(ion) Fari, ke io finiĝu: Li finigis iliajn tagojn en vanteco kaj iliajn jarojn en teruro [71]; prezentu do vin maltime, […] diris tiam Raŭlo, dezirante finigi tiun bataleton [72]; la akcepto de la Statuto de unueca UEA en aŭgusto 1948, finigis la duecon de la neŭtrala Esperanto-Movado [73]. ĉesigi

2.

(ion de iu) Fari, ke iu finu ion: finigi la komencitan kurson (helpe) de alia instruanto.

1.

Ĉesi: finiĝis la sep jaroj de abundeco [74]; finiĝis la tuta laboro por la konstruaĵo [75]; nun finiĝas mia klereco ^PrV ; kio komenciĝis, tio ankaŭ finiĝos ^PrV . agonii, estingiĝi, forflui, forkuri, morti, pasi, ruiniĝo, velki

2.

(per io) Havi kiel finan parton, en la tempo aŭ spaco: prepozicio, kiu finiĝas per vokalo [76]; ĉiu verso finiĝis per la rekantaĵo [77]; [la rivero] finiĝas ĉe la maro [78]; la korpo finiĝis per fiŝa vosto [79]; per tio ne finiĝas ankoraŭ la facileco de la lingvo ^EE ; ĉio ĉi finiĝos per terura katastrofo [80].

1.

Alveno al la fino: ĝis la finiĝo de la tempo [81]; kredeble baldaŭ estos la finiĝo de la mondo [82]; ĉe la finiĝo de l' manĝado [83]; post la letero de sinjoro Morno, rimarkigis la advokato, tia finiĝo estis neevitebla [84].

2.

(arkaismo) Finaĵo: por la formado de la multenombro oni aldonas la finiĝon „j“ [85]; oni povas ankaŭ preni la tutan vorton, t.e. la radikon kune kun ĝia gramatika finiĝo [86]; la nomo de ilia ĉefa urbo kun la aldono de la finiĝo „regno“ [87].

1.

Kiun oni finis, interalie tiel ke ĝi estas tute plenumita, perfekta, definitiva: la manuskripto de lia tuta verko estas finita ^PrV ; ĉio estis finita kaj ŝia vivo rompita por ĉiam [88]; cumo estas finita floraro, en kiu la ĉefakso finiĝas per floro [89]; ĉu la leciono jam estas finita ^Marta ? laboro finita ― ripozo merita ^PrV .

2.

(arkaismo) [90]finia

Rim.: Vd rimarkon sub infinita.

(tr)

Finpretigi: okazis afero same neevitebla, kiu elfinis la laboron de similigo [91]; elfinante sian edukadon […] la ĉarma junulino triumfe ekeniris en la altrangan societon [92]; grandega ondo sur kies dorso naĝis la Duponta barko, meze de ĉiuspecaj flosaĵoj, elfinis la ruinigantan laboron de l’ ondoj [93].

Rim.: Mi dubas ke tiu derivaĵo estas fakte uzata. Tamen ja estas similforma vorto en la pola. [Sergio Pokrovskij]

Ĝis la fino, sen rezigno, tute, komplete: ĝisfine mi parolis ĝuste pri tiu [94]; kiam vi legos ĉi tiun leteron ĝisfine, mi kredas, ke vi konfesos min prava [95]; havi elekton inter ĝisfina vivo kaj pli frua morto [96]; eĉ se oni vestas sin tiom lante kiom eblas, iam oni tamen vestas sin ĝisfine [97]; [oni] demetas la ŝelon, sed ne ĝisfine, por ke dum la sekigado la ligno ne fendiĝu [98]; ŝi mem ne ĝisfine konscias sian konduton [99].

1.

Kiu ne estas finita, interalie ĉar la laboro estis interrompita pro la morto de la aŭtoro: li sidigis ŝin ĉe la tablo, sur kiu restis ankoraŭ la nefinita vespermanĝo [100]; spadiko estas aparta simpla nefinita floraro (sen floro en la fino) [101]. la rakonto pri la praavinoj haltis nefinita sur la malfermitaj dikaj lipoj de la literaturisto ^Marta ; lasante la frazon ŝvebi nefinita [102]; li vidis, ke ŝi komprenas lian nefinitan aludon [103]; la nefinita simfonio eniris nur en 1865 […] en la manojn de orkestrestro Johann von Herbeck, kiu prezentis ĝin unuan fojon la 17-an de decembro en Vieno [104].

2.

(arkaismo) ^PV malfinia

Rim.: Vd rimarkon sub infinita.

1.

Havanta neniun finon, en tempo aŭ spaco; senlima, senmezura: li sentas, kvazaŭ li falegas en senfinan malplenon [105]; ili estis senfine feliĉaj, kiam ili ekvidis kaj rekonis sian fratineton [106]; senĉesa bruo de radoj simile al senfina tondro ^Marta ; en ĉi tiu mallonga ekĝemo sonis […] senfina doloro ^Marta ; ilia lando pleniĝis de arĝento kaj oro, kaj senfinaj estas iliaj trezoroj [107]; ŝi povosciis senfine rakonti fabelojn [108]; anĝeloj […] ŝvebis […] en grandaj rondoj ĉirkaŭe, ĉiam pli kaj pli malproksime, ĝis la senfineco [109]; [li] neniam meditis pri la senfina amo de Dio al ĉio, kio vivas [110]; ho ĉielo, kiel senfine malgranda Knut sin sentis [111]! la varmego kaj, antaŭ ĉio, la senfina senlimeco – jen estas la ĉefaj ecoj de la libia dezerto [112]; la senfineco de la nokto [113]; oni ne povas ĉiun trompadi senfine [114]; la universo estas rigardata kiel nepenetrebla senfinaĵo [115]; senfinaj kombinoj [116]. eterna, senrompa, senĉesa

2.

Tede, supermezure longa: ni ne devu sur ĉiu paŝo donadi senfinajn klarigojn ^Homaranismo ; senfinaj […] juĝaj procesoj [117]; venis la maljuna reĝo kun sia tuta korteganaro, kaj tiam komenciĝis senfina gratulado [118]; ŝi havis senfine multe por demandi [119]; se vi senfine parolos, de ĝi la poto ne bolos ^PrV .

3.

Kies unu ekstremaĵo estas kunigita kun la alia, tiel ke la tuto formas flekseblan cirklon: senfina ĉeno, rimeno; sur la alia flanko moviĝas senfina rubando malrapide kaj sur tiu, en egalaj distancoj pasadas arĝentkoloraj skatoloj, manĝiloj kaj glasoj [120]. cikla

(prepoziciaĵo)

1.

Dum la fina tempo de: fine de la 16-a jarcento [121]; fine de la liberiĝmilito [122]; fine de la kvinjaro ĝi estas dononta tridek milionojn, nun la uzino fabrikas nur centojn ^Metrop .

2.

En la lasta parto, ĉe la ekstremo de: forte bremsi fine de l’ deklivo [123]; fine de la aleo [124]; fine de la eta akvovojo [125].

Post malagrable aŭ nenormale longa atendo aŭ prokrasto, fine: li finfine ricevis sufiĉan rekompencon por la malgajno [126]; Anna Petrovna komprenis finfine, pri kio temas ^Metrop ; mi devis serĉi tiun ĉi lokon […] finfine mi retrovis la rojeton [127]; mi laboris kiel gazetportisto, ĝardena kaj mueleja laboristo, purigisto kaj domzorgisto, sed finfine mi trovis agrablan laboron en bibliotekoj [128].

De unu ekstremo ĝis alia, trairanta ĉiujn etapojn, ĉiujn erojn de la koncerna procezo: ni havas sekretajn babilejojn kun fin-al-fina ĉifrado [129]. kompleta

Lasta, definitiva, pereiga: doni la finofaran baton (al iu, t.e. mortigi, reale aŭ metafore) ^Prv . decida