*ir/i UV

*iri

(ntr)
1.
Moviĝi per siaj membroj, per veturilo ks: ĉu iri piede Metrop ? li iris sur la vojo kaj ĉiam metis unu piedon antaŭ la alia [1]; ili iris la tutan nokton [2]; la birdoj kantis kaj […] la junulo iris ĝoje kaj gaje [3]; [ĝi] iras kvarpiede [4]; mi ne iros per ŝipo [5]; li iros per buso [6]; ŝi komencis iri per rapidaj paŝoj en la ĉambro [7]; ŝi iris malrapide kaj kun klinita kapo Marta ; virinoj iris rapide, iris duope, triope, kvarope, kvazaŭ mallongaj ŝaŭmantaj ondoj [8]; (figure) io Nekonata iris peze sur la plumbaj akvoj de l' oceano [9]; vagonaro iras per vaporo same kiel vaporŝipo [10]; (figure) el interne de la fajro iris tre hela lumo [11]; (figure) mi ofte aŭdis, ke malriĉeco povas iri kune kun fiereco Marta ; mankis la kruroj kaj […], kial li devis iri per siaj manoj [12]; iri for en bona hor' PrV ; iras ĉiu kruro laŭ sia plezuro PrV ; fiŝo ne iras, sed hoko ĝin tiras PrV . SUB:kuri, marŝi, migri, paŝi, promeni, rajdi, veturi
2.
Moviĝi al iu difinita loko aŭ celo: kien vi iras? ‐ mi iras en la ĝardenon [13]; mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo [14]; kuracisto konsilis al mi iri en ŝvitbanejon [15]; iri al la fonto [16]; jam estas tempo iri domen [17]; tra la fenestro […] la vaporo iras sur la korton [18]; mi prenos miajn glitilojn kaj iros gliti [19]; ili iru returne kaj starigu sian tendaron [20]; li iradis tre ofte en la teatron [21]; sin prepari por iri dormi [22]; (figure) li lasis siajn rigardojn iri de fajrejo al fajrejo [23]; (figure) ŝi ne iras rekte laŭ la vojo de vivo [24]; iru laŭ la vojo de la prudento [25]; leĝo estas cedema: kien vi deziras, ĝi iras PrV ; kien kudrilo iras, tien fadenon ĝi tiras PrV . VD:celi2, direktiĝi al, pasi, turniĝi3, veni, vojaĝi
3.
(figure) (io) Etendiĝi, konduki de unu loko al alia: mallarĝa vojeto iras de la tombejo al la ĝardeno [26]; [koridoroj] iras ronde ĉirkaŭ la loĝejo ĝis la supro [27]; grandega arkaĵo […] iras de la planko de la kampo al la supraj ĉambroj [28]; de tie iris du ŝoseoj al la haveno [29]; ilia suda limo […] iras de sude al la altaĵo Akrabim kaj pasas tra Cin [30]; du ĉenoj de montoj […] iris de la sud-oriento al la nord-okcidento [31].
4.
Funkcii per interna movo: [la] horloĝo […] iris bone laŭ la minuto [32]; la maŝino iras per si mem [sed] necesas doni al la laboristoj okupon [33].
5.
(figure) Prospere aŭ malprospere progresi: nia afero iras malrapide kaj malfacile [34]; kia grandega multo da laboroj iris ofere por tiu ĉi ideo en la daŭro de la lastaj du centjaroj [35]; iras senhalte via laboro [36]; [ili] plaŭdas per la manoj, kiam ilia konkuranto iras bankrote de la borso [37]; la opero iris tre bone, nur la ĥoroj lasis ion por deziri [38]; ĉio certe iros bone [39]; fratiĝado […] de la homaro […] irados antaŭen ĉiam pli kaj pli potence [40]; sen mensoga rekomendo ne iros la vendo PrV ; la afero ne iras glate PrV .
1. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Feliĉa Joĉjo
2. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Haĉjo kaj Grenjo
3. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Paŝtistino de anseroj apud puto
4. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 11:20
5. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Kvara Parto
6. Claude Piron: Gerda malaperis, Ĉapitro 8
7. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro VII
8. Władysław Reymont, trad. Kazimierz Bein: La Lasta, La Lasta
9. Władysław Reymont, trad. Kazimierz Bein: La Lasta, La Lasta
10. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
11. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 1:4
12. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Pramaljuna Morlino
13. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 26
14. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 9
15. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 40
16. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 17
17. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 28
18. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
19. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 34
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 14:2
21. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
22. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo, La Batalo de l' Vivo
23. Stellan Engholm: Infanoj en Torento, dua libro en la Torento-trilogio, Dua Parto
24. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 5:6
25. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 9:6
26. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Dua Parto
27. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
28. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
29. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro IX
30. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 15:3
31. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XVIII
32. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo, La Batalo de l' Vivo
33. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, Ĉapitro 1
34. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, IV
35. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, V
36. L. L. Zamenhof: Al la Fratoj
37. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
38. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
39. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
40. Edmond Privat: Vivo de Zamenhof, Vivo de Zamenhof
afrikanse:
loop
albane:
eci
amhare:
መራመድ
angle:
*go
arabe:
سير
armene:
քայլել
azerbajĝane:
gəzmək
beloruse:
ісьці, хадзіць
bengale:
পদব্রজে ভ্রমণ
birme:
လမျးလြှောကျသှား
bosne:
ići
bulgare:
вървя, ходя
ĉeĥe:
jít
ĉine:
跞 [lì], 躞 [xiè], 迶 [yòu], 走路 [zǒulù], 跦 [zhū], 躘 [lóng], 措举 [cuòjǔ], 步行 [bùxíng], 行 [xíng], 走 [zǒu], 行走 [xíngzǒu]
dane:
gang
estone:
minna
eŭske:
oinez
filipine:
pumunta
france:
*aller (v., tous sens), marcher (fonctionner), tourner (fonctionner), fonctionner
galege:
ir
germane:
*gehen 3. entlang führen, reichen (von..bis) 5. verlaufen
guĝarate:
ચાલવા
haitie:
mache
haŭse:
tafiya
hinde:
चलना
hispane:
ir
hungare:
1. megy, jár 2. megy 4. jár (működik), működik 5. megy (halad), halad
igbe:
na-eje ije
indonezie:
pergi 4. berfungsi, bekerja (ttg mesin dsb.) 5. berjalan
irlande:
siúl
islande:
ganga
japane:
歩く [あるく]
jave:
lumaku
jide:
ℷיין
jorube:
rin
kanare:
ನಡೆಯಲು
kartvele:
ფეხით
katalune:
anar
kazaĥe:
серуен
kimre:
cerdded
kirgize:
басуу
kmere:
ដើរ
koree:
도보
korsike:
marchjà
kose:
ukuhamba
kroate:
ići
kurde:
çûyîn, çûn
latine:
ambulate
latve:
staigāt
laŭe:
ຍ່າງ
litove:
vaikščioti
makedone:
прошетка
malagase:
mandeha
malaje:
berjalan
malajalame:
നടക്കുക
malte:
jimxu
maorie:
haere
marate:
चालणे
monge:
mus kev
mongole:
алхах
nederlande:
gaan
nepale:
हिंड्न
njanĝe:
kuyenda
okcidentfrise:
kuier
okcitane:
anar
panĝabe:
ਤੁਰ
paŝtue:
مزل
pole:
*iść
portugale:
ir
ruande:
genda
ruse:
*идти
samoe:
savali
sinde:
سير
sinhale:
ඇවිදින්න
skotgaele:
coiseachd
slovene:
sprehod
somale:
socon
ŝone:
famba
sote:
tsamaea
sunde:
leumpang
svahile:
kutembea
taĝike:
рафтан
taje:
1. ไป 2. เดินทาง 4. ทำงาน
tamile:
நடக்க
tatare:
йөрергә
telugue:
నడిచి
tibete:
གོམ་པ་རྒྱག་
ukraine:
ходити
urdue:
چلنا
uzbeke:
yurish
vjetname:
đi bộ
volapuke:
golön
zulue:
uhambe

iro

1.
Moviĝo iamaniera per membroj, veturilo ks: ŝi daŭrigas la rapidan iron [41]; la vagonara iro estis tre enuiga kaj malrapida [42].
2.
Moviĝo al iu loko, iu celo: iro kaj reveno [43]; iro en la preĝejon havis la karakteron de festotaga vizito [44]; post pli ol dek senrezultataj iroj al la informa oficejo, Ludovikino Zminska sciigis al la juna virino, ke ŝi ricevis por ŝi lecionon Marta ; konstantaj haltoj kaj turniĝoj ne faciligis la iron [45]; unua paŝo iron direktas PrV .
a)
Moviĝo de irantaro; militiro, procesio ks: Saul revenis de sia iro kontraŭ la Filiŝtoj [46]; funebra iro [47]; (figure) la printempo daŭrigis sian venkan iron [48]; mi ne partoprenu en la triumfa iro [49].
b)
Unuopa movo, ekz-e en ludo: rafinitaj iroj sur la ŝaka tabulo [50].
3.
(arkaismo) Irejo: la tutan pluvon, […] ĝi forkondukas en la subterajn irojn [51].
4.
La funkciado de aparato: bona iro de maŝino; egalmezura iro de horloĝo.
5.
La progreso, direkto, rezulto de iu afero: sendepende de l' iro de la voĉdono […] la afero sin movos antaŭen [52]; la plua iro do la afero dependos de la respondo de la komisio [53]; li klarigis al ili […] la iron de la okazintaĵoj en ĉiuj landoj [54]; la vera progreso […], ia iro antaŭen certe okazos [55]; ni ne havas la eblon analizi tie ĉi la tutan tiun iron de la pensoj [56]; iom-post-ioma iro de la afero [57]; tia estas iro de okazintaĵoj Metrop ; la leĝo faris limakan iron [58]; rompis enuan iron de tagmanĝo, ⫽ De gast’ neatendita, subita enkuro [59].
41. Ferenc Szilágyi: La Granda Aventuro, II.
42. Cezaro Rossetti: Kredu min, sinjorino!, 20. Kontraŭ Ĉiu Malfacilo Ekzistas Konsilo.
43. Don Miguel de Cervantes Saavedra: Don Kiĥoto de la Manĉo en Barcelono (5 ĉapitroj), Ĉapitro LXIII
44. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
45. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 2
46. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 24:1
47. William Shakespeare, trad. L. L. Zamenhof: Hamleto, Reĝido de Danujo, Hamleto
48. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, III
49. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro XXIV
50. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo, La Batalo de l' Vivo
51. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
52. L. L. Zamenhof: Dua Libro de l’ lingvo Internacia, Dua Libro de l' Lingvo Internacia
53. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
54. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
55. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Lino
56. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, V
57. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto kvina
58. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
59. Adam Mickiewicz, trad. Antoni Grabowski: Sinjoro Tadeo, Libro III.
angle:
motion 2.b move
beloruse:
ход, рух, прасуваньне, пасуваньне
france:
aller (subst.), marche (fonctionnement), fonctionnement 1. allure (démarche), démarche (manière de marcher)
germane:
1. Gehen 2.a Zug (Feldzug, Umzug) 2.b Zug (Spiel) 2. Gang (zu...) 3. Gang (Durchgang) 4. Gang (Uhr usw.) 5. Gang (Verlauf), Verlauf, Ausgang (Verlauf)
hispane:
marcha, funcionamiento 1. ronda, paso (manera de andar) 2. gira, marcha 4. funcionamiento, marcha 5. progreso
hungare:
1. menet, út (mint cselekvés), járás (-mód) 2. utazás, járás 4. járás, menet 5. menet, haladás
indonezie:
gerakan, pergerakan 4. fungsi, kerja(ttg mesin dsb.) 5. jalan
japane:
行き [いき], 動き [うごき]
nederlande:
gang
pole:
chód
portugale:
ida (ação)
ruse:
ход, хождение
ukraine:
хід

*irado

Ago iri; iom longa aŭ ripeta iro: la irado estas por ŝi tiel malfacila Fab3 ! li faris interspacon de tritaga irado inter si kaj Jakob [60]; la bovinoj direktis sian iradon al la vojo [61]; Johano […] eniris en gastejon, por antaŭe bone ripozi kaj kolekti fortojn por la morgaŭa irado [62]; [k]ia facila flugetanta irado, nenia dancistino povos flirtadi tiel gracie kiel vi [63]; tio ne estis funebra irado, sed triumfa marŝo [64]; (figure) la natura irado de la aferoj [65]; (figure) koncerne la iradon de la pensoj, li multe superis ĉiujn aliajn [66].
60. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 30:36
61. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 6:12
62. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
63. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, La virineto de maro
64. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro VII
65. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro III
66. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Ŝtono de la saĝuloj
beloruse:
хаджэньне, хадзеньне
ĉine:
蹡 [qiāng], 躣 [qú], 步态 [bùtài], 步履 [bùlǚ], 竞走 [jìngzǒu]
germane:
Gehen, Gang(art) la natura ~ado de la aferoj: der natürliche Lauf der Dinge.
japane:
進行 [しんこう], 成り行き [なりゆき], 経過 [けいか], 作動 [さどう]
pole:
chodzenie

irantaro

Grupo de kunirantaj individuoj: subite krio leviĝis en la fronto de la irantaro [67]; la sabatan ĝenevan irantaron gvidis junuloj kun teksaĵa bendo [68]. VD:bando1, grego, kolono4, parado, procesio, roto3
67. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro X
68. Monato, Claude Piron: Francio invitas, Svislando suferas, 2003
angle:
flock (group), drove
beloruse:
гурт (тых хто йдзе разам)
ĉine:
行列 [hángliè]
germane:
Zug (Gruppe), Schar, Weggemeinschaft, Kolonne
pole:
ogół osób wspólnie idących, procesja, defilada, eskorta

irebla

Laŭ kiu oni povas iri: estis belege, sed por knabinoj tio ne estis irebla vojo, ili disŝirus al si la vestojn [69]; la vundo verŝajne okazis pro falo en nefacile irebla tereno sub ekstremaj kondiĉoj [70]; elirejo irebla kaj irenda [71].
69. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sonorilo
70. Monato, Evgeni Georgiev: Montara morto-mistero, 2012
71. Monato, Ranieri Clerici: Paco alvokata, 2003
angle:
attainable (for going to)
beloruse:
праходны, прахадны
france:
praticable (en p. d'une voie)
germane:
gangbar
hispane:
transitable, practicable, andadero
hungare:
járható
indonezie:
dapat dicapai
japane:
行ける [いける], 通れる [とおれる]
katalune:
transitable, practicable
nederlande:
begaanbaar
pole:
przejezdna (droga)
portugale:
viável
ruse:
проходимый
ukraine:
прохідний

irejo

1.
Ĉiu ajn loko aŭ vojo, laŭ kiu oni povas iri: mi ne aŭdis pri irejo tra tia densa arbaro [72]; la amasoj, vere, rapidis en la boskon per flankaj irejoj, sed ankaŭ sur la ĉefa strato [73]; mallarĝa irejo inter benk’ kaj muro [74]; la subhejtistoj […] tra tiu irejo […] devis ŝoveli kaj ŝovi kelkajn tunajn centojn da karbo [75]; ili kondukis la soldatojn al danĝeraj irejoj tra la marĉoj [76]; Mi kondukos la blindulojn laŭ vojo, kiun ili ne konas, laŭ irejoj por ili ne konataj Mi irigos ilin [77]. VD:itinero, koridoro, komunikejo2, pado, pasejo, promenejo
2.
(figure) La imagita vojo, kiun oni sekvas en la vivo per la cirkonstancoj kaj la propraj decidoj: sur mian irejon Li metis mallumon [78]; konduku min sur ĝusta irejo, spite miajn insidantojn [79]; via koro ne flankiĝu al ŝia vojo, ne eraru sur ŝia irejo [80]; viaj amikoj ĉi tieaj ne estus irintaj en la irejon de la kolerego de la Eternulo [81]. VD:destino, providenco, sorto, vivhistorio
72. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, Ĉapitro XVII
73. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XLII
74. Adam Mickiewicz, trad. Antoni Grabowski: Sinjoro Tadeo, Libro V.
75. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, Ĉapitro 31
76. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Britujo
77. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 42:16
78. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 19:8
79. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 27:11
80. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 7:25
81. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.4
angle:
path
beloruse:
шлях, праход
ĉine:
蹊径 [xījìng], 迳 [jìng], 路径 [lùjìng], 軌 [guǐ]
france:
chemin, sentier, voie
germane:
Weg, Bahn 2. Lebensweg
hispane:
camino, sendero
hungare:
út, ösvény
indonezie:
jalan, jalur
japane:
道 [ち], 行路 [ゆきみち]
katalune:
camí
nederlande:
weg, baan
okcitane:
camin
pole:
przejście
portugale:
caminho
ruse:
путь
taje:
1. ทางเดิน

irigi

1.
Fari, ke iu aŭ io moviĝu de unu loko al alia: mi irigos vin sur rekta vojstreko [82]; irigi la ĉevalon laŭvole [83]; tutan jaron [la botelo] vagadis, jen norden, jen suden, kiel la maraj fluoj ĝin irigis [84]; irigu do iun por venigi kuraciston [85]; vane la veturigisto altiris la bridojn: […] plie tiu movado malantaŭen irigis la veturilon [86]; Mia aŭto paneas ⫽ Io estas fuŝita en ĝi ⫽ Mi ne sukcesas ĝin irigi [87]; Adams irigis la bendon retroire dum kelkaj sekundoj kaj repremis la klavon por aŭdigo [88]. VD:direkti1, konduki1, lanĉi1, movi1, peli1, sendi1
2.
Fari, ke io funkciu: li enmetas kasedon, kaj irigas la aparaton [89]; ekzistas certaj societaj interkonsentoj, kiujn oni aranĝis, por irigi la pulson de la monda societo [90]. VD:funkciigi, movi3, peli1.b
3.
Ebligi, ke iu aŭ io iru: tiu vojo irigas al la urbo; via malpermeso veni […] min irigas al vi [91]. VD:konduki2
82. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 4:11
83. Stellan Engholm: Homoj sur la tero, La nepo
84. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Kolo de botelo
85. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Tria Parto
86. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Sepa
87. Claude Piron: Gerda malaperis, Ĉapitro 11 (dek Unu)
88. Johán Valano: Ĉu ni kunvenis vane?, 6
89. Claude Piron: Gerda malaperis, Ĉapitro 18 (dek Ok)
90. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Unua
91. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Maljunulo de la Migranta Monto
angle:
1. make move 2. make function 3. lead (allow going to)
beloruse:
1. прымушаць ісьці, прыводзіць у рух 2. запускаць 3. весьці (да чагосьці)
ĉine:
发动 [fādòng], 开动 [kāidòng]
france:
faire aller, faire marcher, faire fonctionner, conduire (faire aller)
germane:
führen, schicken, senden 1. antreiben 2. in Gang bringen 3. führen
hispane:
1. mover 2. hacer funcionar 3. conducir
hungare:
1. járat, menet 2. működtet 3. vezet
indonezie:
1. menggerakkan 2. memfungsikan, menjalankan, menyalakan 3. menuntun
japane:
行かせる [いかせる], 作動させる [さどうさせる]
nederlande:
1. aandrijven, doen gaan 2. doen gaan 3. leiden
pole:
uruchomić
portugale:
fazer ir
ruse:
привести в движение, пустить в ход, запустить
ukraine:
змушувати ходити/рухатися, приводити в рух

*irilo

Stango, provizita per piedapogilo, kiun oni uzas pare por iri starante alte super la tero kaj por trapasi marĉojn: [ili] eliris sur la placon, sur kiu svarmis bicikloj, tandemoj, rikiŝoj, star-iriloj, pedalaŭtoj, piedirantoj [92]. SIN:paŝstango, stilzo
92. Julia Sigmond, Sen Rodin: Libazar' Kaj Tero, paĝo 172
angle:
stilt
beloruse:
дыба, хадуля
ĉine:
跷 [qiāo]
france:
échasse
germane:
Stelze
hispane:
zanco
hungare:
gólyaláb
japane:
竹馬 [たけうま]
katalune:
xanca
nederlande:
stelt
pole:
szczudło
portugale:
andas, pernas-de-pau
ruse:
ходуля

aliri

(x)
1.
Moviĝi por atingi iun aŭ ion: ĉiuj renkonte aliris FK ; malrapide li aliris al la lulilo FK ; (figure) ŝiaj rigardoj aliris al la ŝlosilo, kiun Valentino konservis en sia mano [93]; sur la fingroj de la piedoj [li] aliris al la pordo de la kabineto Marta ; li ĉesis paroli, leviĝis, aliris al la kuzino, sidiĝis apud ŝi Marta ; orientiĝu, kiu volas! oni ne scias eĉ de kia flanko aliri [94]; li intencis aliri al Italujo tra la Gothard’a intermonto [95]; [la unua premio konsistas] en libera aliro al brasika ĝardeno, diris la mulo [96]; se vi nur volus rompi la katenojn, per kiuj viaj spiritoj ligiĝis al tro malvastaj konceptoj, vi ankaŭ povus vidi alirejojn al la vero en multaj aferoj [97]; de matenruĝo ĉiuj alirejoj al Babel estos zorge gardataj [98]; la bando ŝteliris el la magazeno per pordo, donanta alirejon al kajo [99]. VD:adresi3, alpaŝi, alproksimiĝi, atingi, viziti
2.
(pri problemo, tasko ktp) Ektrakti laŭ iu maniero, metodo: Rijal aliris la problemon kun pli profunda konscienco, ol oni ĝenerale faras [100]; la detektivo opiniis saĝa forlasi la kampon de l’sentoj por aliri faktojn konkretajn [101]; ne longe pripensi, sed rekte aliri al la celo [102]; UN kaj la aliaj organizoj ligitaj al ĝi aliras la mondajn problemojn laŭ vojo tro materiisma [103]; li aliris pli kompleksajn temojn, kiujn li analize malvolvas per impulsema simpatio kaj rimarkinda tekniko [104]; mi aliris al la lernado jam konvinkita ke mi volas iĝi movadano [105]; kiel do homoj kiel mi aliras la dilemon de la nuklea energio [106]? kiu kuraĝe aliras, facile akiras PrV . VD:alpaŝi2, procedi
93. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
94. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua
95. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Sesa
96. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Kuristoj
97. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.10
98. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.13
99. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.16
100. Johán Valano: Ĉu rakonti novele?, Veli morten
101. Johán Valano: Ĉu vi kuiras ĉine?, 12
102. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
103. Johán Valano: Ĉu ni kunvenis vane?, 2
104. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
105. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, La aldono de valoro kiel strategio (Enric Baltasar)
106. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Inter riskoj kaj timoj
angle:
approach, go to
beloruse:
падыходзіць, набліжацца
france:
aborder, s'approcher (de), accoster al~o: accès (acte ou manière d'accéder). al~ejo: accès (lieu).
germane:
herantreten, herangehen 2. angehen
hispane:
acceder, abordar (barco), aproximarse
hungare:
odamegy, elmegy hozzá, megközelít
indonezie:
1. tertuju 2. mendekati
japane:
近よる [ちかよる], アクセスする [あくせすする]
nederlande:
gaan naar, benaderen al~ejo: toegang.
pole:
przystępować
portugale:
dirigir-se para
ruse:
подойти
taje:
1. ไปยัง
ukraine:
підходити (до чого-н.)

aliro

1.
Ago iri al: senĉesa movado de eliro kaj de aliro [107]; spirala aŭ ŝtupara leviĝo esta necesa por oportuna aliro de la termitoj, kiuj nur kun granda malfacileco povas sin levadi vertikale [108]; kradpordo […] ebligas la aliron al marŝejoj [109].
2.
Ebleco iri al; disponebleco: libera aliro al brasika ĝardeno [110]; soldatoj baris aliron al la teritorio de la templo [111]; ankaŭ blindaj civitanoj havu laŭeble plenan aliron al ĉiuj kulturaj atingaĵoj [112]; oni batalas favore al la aliro de la virinoj al la diritaj postenoj [113].
3.
(figure) Maniero, metodo, ektrakti ion; maniero komprenigi ion: ili tute ne havas prudentan aliron al la faktoj [114]; mankas al ili la aliro al tiaj problemoj, ekzemple ĉar ili ne scias, kiom turmenta povas esti la sento de izoleco [115]; temas pri io nedifinebla […] aliro per ekzemploj plej taŭgos ĉi-okaze [116]; kvanta aliro al la morfologia tipologio de lingvo [117]; ŝi havis tolereman, ne tro postulan aliron al la vivo, kaj serĉis la amuzan flankon en ĉio [118]. VD:kompreno, vidpunkto2
107. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
108. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
109. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Unua
110. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Kuristoj
111. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XLIII
112. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvara Parto
113. André Cherpillod: Sinjorino Le secrétaire ..., Monato, 2000/07, p. 16
114. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 27
115. Ulrich Matthias: Fajron sentas mi interne, I
116. Claude Piron: La bona lingvo, 2. La Spirito De La Lingvo
117. John Christopher Wells: Lingvistikaj aspektoj de Esperanto, 1. Enkonduko
118. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Britujo
angle:
approach
beloruse:
падыход, надыход
ĉine:
增补的人 [zēngbǔderén], 新补充的人 [xīnbǔchōngderén], 門徑 [ménjìng], 路子 [lùzi]
germane:
Zugang 3. Ansatz (Zugang)
indonezie:
3. pendekatan
japane:
接近 [せっきん], アプローチ [あぷろーち], アクセス [あくせす]
katalune:
accés
pole:
dojście, dostęp, łącze, podejście

alirebla

1.
Kiun oni povas aŭ rajtas aliri, atingi: loko […] facile alirebla [119]; la […] fortikaĵo iĝis alirebla por simplaj vizitantoj [120].
2.
(figure) Kiun oni povas facile kompreni, alparoli...: konvinki tiujn, kiuj ne estas alireblaj per la argumentoj de la plej strikta logiko [121]; literatura lingvo senpere alirebla al ordinara, neokcidenta esperantisto [122].
119. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
120. A. Gonĉarov: Kion kaŝas la Kvendan-fortikaĵo?, Monato, 2001/12, p. 21
121. Ivo Lapenna: Retoriko, Dua Parto
122. C. Piron: La bona lingvo, 1989
angle:
accessible
beloruse:
даступны, дасяжны
ĉine:
易取得 [yìqǔdé]
france:
accessible
germane:
1. begehbar, erreichbar 2. zugänglich
indonezie:
dapat diakses, terakses, aksesibel
japane:
近づきやすい [ちかづきやすい], アクセス可能な [あくせすかのうな]
katalune:
accessible, abordable
pole:
dostępny, przystępny
taje:
1. เข้าถึงได้
ukraine:
досяжний, доступний

antaŭiri

(x)
1.
Iri antaŭ io aŭ iu: antaŭiris du kuristoj kun […] torĉoj [123]; jen la stelo, kiun ili vidis en la oriento, antaŭiris ilin, ĝis ĝi venis kaj staris super la loko, kie estis la juna knabeto [124]; (figure) fari ian aludon al fariĝoj, kiuj antaŭiris ilian unuiĝon [125]. VD:devanci, gvidi1.a
2.
Antaŭen iri, progresi: la komandanto bezonis kuraĝigon por antaŭiri pli malproksimen [126]; (figure) ju pli li antaŭiris en sia legado, des pli la vero aperis al li [127]. VD:avanci
123. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XXV
124. La Nova Testamento, Mateo 2:9
125. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dekunua
126. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Dekkvara
127. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Kvina
angle:
1. go on, advance, go straight ahead
beloruse:
1. ісьці наперадзе, папярэднічаць 2. ісьці наперад
france:
1. précéder
germane:
1. vorangehen, vorausgehen, vorgehen 2. vorwärts gehen
hispane:
1. preceder
hungare:
1. elöl megy, elöl halad, elöl jár
indonezie:
1. mendahului, mendului 2. maju
katalune:
precedir
nederlande:
1. voorgaan
pole:
1. przodować 2. postępować
portugale:
1. preceder, anteceder
ruse:
1. предшествовать
ukraine:
1. іти попереду, випереджати

antaŭeniri

(ntr)
Iri celante antaŭen: la malsuperaj pastroj antaŭeniris duonon da horo por saluti la gloran gaston [128]; (figure) la laboristoj laboris, kaj la afero antaŭeniris (progresis) per iliaj manoj [129].
Rim.: Preferebla, pli regula, estas aparta skribo de adverbo kaj verbo: ni devas iom antaŭen iri [130].
128. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro II
129. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 24:13
130. Daniel Defo, trad. Pastro A. Krafft: Robinsono Kruso, Parto I
angle:
go forth, go forward, progress
beloruse:
ісьці наперад, высоўвацца, прасоўвацца
ĉine:
上进 [shàngjìn], 前进 [qiánjìn], 烝 [zhēng], 往前 [wǎngqián]
france:
avancer, aller de l'avant, progresser
germane:
vorwärtsgehen, vorwärtsschreiten, vorrücken
hispane:
avanzar, progresar
hungare:
előre megy
indonezie:
maju
katalune:
avançar, progressar
nederlande:
vooruitgaan
okcitane:
avançar
pole:
iść naprzód
portugale:
avançar, adiantar-se
ruse:
идти вперёд, продвигаться
ukraine:
іти вперед, просуватися

ĉirkaŭiri

(x)
1.
Moviĝi ĉirkaŭ io aŭ iu, formante rondon, kurban fermitan linion: ĉirkaŭiru la urbon sep fojojn, kaj la pastroj sonigu per la trumpetoj [131]; la tero ĉirkaŭiras la sunon; (figure) komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [132]. SIN:rondiri 1.
2.
Fari kurban vojon ĉirkaŭ io, por ĝin eviti: mi pro singardeco faros unu fojon ĉirkaŭiron ĉirkaŭ la domo [133]; lia armeo ĉirkaŭiras du orajn skarabojn, tial ke la ministro de l' milito estas pastro [134]; Jerobeam ĉirkaŭirigis embuskon, kiu aperis malantaŭ ili [135]; Dio kondukis la popolon ĉirkaŭire, per la vojo tra la dezerto, al la Ruĝa Maro [136]; doganoj kaj migradaj kontroloj estas ĉirkaŭireblaj, se oni scias kiel [137].
3.
Sinsekve viziti multajn lokojn: vi ĉirkaŭiras maron kaj teron, por varbi unu prozeliton [138]; la inspektoro rapide ĉirkaŭiris en la manĝejo [139]; (figure) inter la oficiroj kaj nobeluloj komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [140]. SIN:rondiri 2.
131. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 6:4
132. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
133. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo
134. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 3
135. La Nova Testamento, II. Kroniko 13:13
136. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 13:20
137. Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉap. 17
138. La Nova Testamento, S. Mateo 23:15
139. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 11
140. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
angle:
go around, circulate
beloruse:
абыходзіць, абысьці
ĉine:
巡回 [xúnhuí]
france:
1. tourner (autour de), faire le tour (de) 2. contourner, faire un détour ĉirkaŭ~ebla: contournable. 3. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens)
germane:
1. herumgehen, umkreisen 2. umgehen 3. herumgehen, umhergehen
hebree:
1. להקיף \הקף\, לכתר, לאפוף \אפף\
hispane:
1. circunvalar, andar con rodeos 2. evitar, rodear 3. circular, andar por
hungare:
1. körbejár (vmit), megkerül (vmit) 2. kikerül (vmit) 3. körbelátogat, sorra jár
indonezie:
berkeliling
nederlande:
rondgaan
pole:
okrążać
portugale:
circular, rodear
ruse:
обойти, обходить
tibete:
སྐོར་ར་རྒྱག་
ukraine:
обходити (навколо)

deiri

(ntr)
Iri komencante de iu loko, punkto: post la tagmanĝo la societo deiris (eliris) en la ĝardenon [141]; ŝi apenaŭ klinis la kapon, deiris (foriĝis) de la spegulo kaj tuŝetis min je la maniko Metrop ; Sisera deiris (iris malsupren) de la ĉaro kaj forkuris piede [142]; ŝi rapide deiris de la azeno, kaj ĵetis sin antaŭ David [143]; Erich deiras de la kamaradoj kaj rapide aliras la oficiron Metrop ; li ja ĉiukaze devas iri for, do li ja tuj povas deiri [144]; (figure) ni deiru (komencu, ekiru) de la komenco, de la tempo, kiam neniu pensis, ke venos tuta serio [145]; (figure) se oni deiras de la principo (premisas), ke la solaj veraj lingvoj en la mondo estas tiuj ligitaj al ŝtatoj, oni neeviteble malfermas sin al situacio, en kiu la diversaj naciaj lingvoj interkubutumas por amasigi al si influon [146]; Baghy verkis ĝin ĝuste por komencantoj […], jen do bona deirpunkto [147].
141. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
142. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 4:15
143. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 25:23
144. Michael Ende, trad. Wolfram Diestel: La Senĉesa Rakonto, La Senĉesa Rakonto
145. Johán Valano: Ĉu rakonti novele?, ABZ de murdo
146. Monato, Garbhan MacAoidh: Lingva egaleco en internaciaj rilatoj, 2005
147. Marjorie Boulton: Ne nur leteroj de plum-amikoj, Kie komencu komencanto?
angle:
get going
beloruse:
адыходзіць (ад месца), выходзіць
ĉine:
走 [zǒu]
france:
partir, quitter, s'éloigner (de)
germane:
abgehen, weggehen, starten, absteigen, losgehen, verlassen
hispane:
partir, distanciarse
hungare:
kiindul (vhonnan) de~punkto: kindulási pont.
japane:
離れる [はなれる], 立ち去る [たちさる]
nederlande:
vertrekken de~punkto: vertrekpunt, uitgangspunt.
pole:
wychodzić (z miejsca)
portugale:
ir-se
ruse:
отойти (от чего-то), исходить (из чего-то) de~punkto: исходный пункт.
ukraine:
відходити, віддалятися (від чого-н.)

*disiri

(ntr)
Iri en diversajn direktojn: ni ĉiuj kunvenis, por priparoli tre gravan aferon, sed ni ne povis atingi ian rezultaton, kaj ni disiris [148]; disiru, sinjoroj, ĉar amase stari sur la strato estas malpermesita [149]; la tuta popolo disiris ĉiu en sian domon [150]; disiru en la popolon, kaj diru al ĝi: ĉiu alkonduku al mi sian bovon [151]; (figure) la knabineto ne mortis, […] kaj disiris (diskoniĝis) tiu famo en tiun tutan regionon [152].
148. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 42
149. L. L. Zamenhof: Dua Libro de l’ lingvo Internacia, Dua Libro de l' Lingvo Internacia
150. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 16:43
151. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 14:34
152. La Nova Testamento, Mateo 9:26
angle:
break up (in direction), split (in direction)
beloruse:
разыходзіцца
ĉine:
分手 [fēnshǒu] 散摊子 [sàntānzi]
france:
se disperser, s'égailler, se diviser (en p. d'un chemin), se séparer
germane:
auseinander gehen, sich zerstreuen
hispane:
dispersarse, dividirse, separarse
hungare:
szétoszlik, szétmegy (különböző irányokba)
indonezie:
berpencar, berpisah
japane:
散っていく [ちっていく], 散会する [さんかいする], 別れる [わかれる]
nederlande:
zich splitsen, uit elkaar gaan
pole:
rozchodzić się
portugale:
separar-se
ruse:
разойтись
ukraine:
розходитися (у різні боки)

ekiri

(ntr)
Komenci iri: ekiris kurieroj kun leteroj de la reĝo [153]; ili ekiris returne al la fortikaĵo [154]; la maljunulino leviĝis kaj ekiris multe pli vigle ol antaŭe [155]; dank' al Dio, ĉio ekiris bone [156]; Mi rompis la bastonojn de via jugo kaj ekirigis vin kun levita kapo [157].
153. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Kroniko 30:6
154. La Nova Testamento, La agoj 23:32
155. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
156. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto tria
157. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 26:13
angle:
begin to go
beloruse:
пачынаць рух, выпраўляцца, рушыць
bulgare:
отивам
ĉine:
起程 [qǐchéng], 出外 [chūwài], 启程 [qǐchéng], 出发 [chūfā]
france:
partir
germane:
losgehen, aufbrechen
hispane:
partir
hungare:
elindul
japane:
出発する [しゅっぱつする]
nederlande:
vertrekken
pole:
wyruszać
portugale:
pôr-se em marcha
ruse:
пойти

*eliri

(x)
1.
Iri eksteren el iu loko: eliri el la lito [158]; eliri el la sanktejo sur la eksteran korton [159]; tiuj el la urbo eliris renkonte al ili [160]; ŝi eliris el la veturilo kaj demandis preterpasantan knabinon [161]; oni eliris la ĝardenon [162]; el la kaldrono eliras vaporo [163]; mi eliris el la brakoj de mia amikino [164]; de post la eliro el la ventro de mia patrino mi estis gvidisto [165]; vi memoru dum la tuta tempo de via vivo la tagon de via eliro el la lando Egipta [166]; nur por tromplogi vin li venis, kaj por ekkoni ĉiujn viajn elirojn kaj enirojn, kaj por ekscii ĉion, kion vi faras [167]; (figure) nia aristokrataro falis en mizeron, el kiu oni ne vidas eliron [168]; (figure) tiu implikaĵo estas preskaŭ senelira (kp despera, embarasa) [169]; BIB Eliro (dua libro de Pentateŭko). la Briteliro […] reendubigas la rolon de la angla kiel pontolingvo en Eŭropo [170]; kiu rabi eliras, ofte nuda revenas PrV ; eliri sen frakaso el granda embaraso PrV . VD:deiri, forlasi
2.
Aperi publike, elpaŝi3, fari publikan paŝon: nia unua debuto, la unua lernolibro de nia lingvo, eliris en lingvo rusa [171]; la tuta verko eliros (eldoniĝos) en formo de aparta libro PrV ; mi estis ankoraŭ tro juna por eliri publike kun mia laboro [172]; unu cirkonstanco igis min prokrasti mian publikan eliron kun la lingvo [173].
158. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Io
159. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 42:14
160. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 8:22
161. H. A. Luyken: Mirinda Amo, Ĉapitro XV
162. H.A. Luyken: Pro Iŝtar
163. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
164. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Dektria
165. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 31:18
166. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 16:3
167. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:25
168. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, Ĉapitro IV
169. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XXVI
170. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Intervjuo
171. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Unua Parto – Leksikologio
172. L. L. Zamenhof: Originala Verkaro, Zamenhof: privata letero al s-ro B. (N. Borovko), n-ro 3
173. L. L. Zamenhof: Originala Verkaro, Zamenhof: privata letero al s-ro B. (N. Borovko), n-ro 3
angle:
1. exit, go out Britel~o: Brexit. 2. step out (in public)
arabe:
1. خَرَجَ -ُ خُرُوجًا
beloruse:
выходзіць
ĉine:
1. 出去 [chūqù], 出外 [chūwài]
france:
1. sortir, donner (sur) el~o: sortie (acte). El~o: Exode. 2. sortir (être publié), rendre public, annoncer
germane:
1. nach draußen gehen, herausgehen el~o: Ausweg. senel~a: ausweglos. Britel~o: Brexit. 2. nach außen gehen, sich zeigen
hispane:
1. salir, apear el~o: salida. El~o: Éxodo. 2. salir, publicar, aparecer
hungare:
1. kimegy, kiindul El~o: Exódus. 2. megjelenik
indonezie:
1. keluar 2. terbit
japane:
出る [でる], 出かける [でかける], 抜け出る [ぬけでる]
katalune:
sortir, eixir
nederlande:
1. verlaten el~o: het buitengaan. El~o: exodus.
pole:
wychodzić
portugale:
sair
ruse:
выйти
taje:
1. ออกจาก
ukraine:
виходити

elirejo

1.
Loko, tra kiu oni eliras: atendu min post la koncerto ĉe la elirejo de la teatro [174]; mi ekstaris kaj aliris al la elirejo de la ĝardeno [175]; serĉante la elirejon de la herbejo Metrop ; tiu ĉi domo ne havas de malantaŭe elirejon al alia strato [176].
2.
Solvo, elturniĝo de malfacila situacio: [tio] kreis por Beatrico situacion sen elirejo [177]; ne timu: mi konas ĉiujn elirejojn de tiu ŝajna senelirejo […] neniu suspektos ion [178]; serĉinte elirejon el la nuntempa malbono ili ambaŭ dronis en teorioj idealistaj [179].
174. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
175. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
176. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XXI
177. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dekkvara
178. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Oka
179. Ernest Drezen: Zamenhof, Tolstoj kaj Zamenhof
angle:
1. exit
beloruse:
выхад, выйсьце
ĉine:
1. 出口 [chūkǒu] 2. 出路 [chūlù], 解决办法 [jiějuébànfǎ]
france:
1. sortie (lieu), issue
germane:
1. Ausgang 2. Ausweg
hispane:
1. salida
hungare:
1. kijárat
indonezie:
jalan keluar, pintu keluar
japane:
出口 [でぐち]
katalune:
sortida, eixida
nederlande:
1. uitgang
pole:
1. wyjście
portugale:
1. saída
ruse:
1. выход
taje:
1. ทางออก
ukraine:
1. вихід (місце)
volapuke:
1. segol

eniri

(x)
1.
Iri internen de iu loko: eniri en la ĉambron [180], eniri la ĉambron [181]; glavo pendis en la glavingo ĉe lia lumbo kaj facile povis eliri kaj eniri [182]; vespere li prenis sian filinon Lea kaj enirigis ŝin al li, kaj tiu envenis al ŝi [183]; se lin trafos malfeliĉo sur la vojo [...], tiam vi enirigos miajn grizajn harojn kun malĝojo en Ŝeolon [184]; ŝi enirigis lin en la domon de sia patro [185]; alkonduku Aaronon kaj liajn filojn al la eniro (t.e. enirejo) de la tabernaklo de kunveno [186]; eniro en la templon estis permesata nur al privilegiuloj [187]; Ilu-ittia, leviĝinte ĉe la eniro de la reĝo, ankaŭ riverencis [188]; (figure) la ĉarma junulino triumfe ekeniris (akceptiĝi, aniĝis) en la altrangan societon [189]. VD:eniĝi
2.
Fariĝi parto de io, integriĝi, okupi: tiuj prakritaj lingvoj eniris en la literaturon [190]; mi simpligis ĝis nekredebleco la gramatikon, […] por ke ĝi povu facile eniri en la memoron [191]; de la aĝo de dudek kvin jaroj kaj pli ili devas eniri en sian oficon (enoficiĝi) pri la servado [192]; tiu virino juna, bela […] eniris en vivon tute novan por ŝi Marta ; espero eniris en ŝian koron Marta ; lumeto de singardo ĝustatempe eniris en mian cerbon [193]. VD:enprofundiĝi2, penetri, sorbiĝi
180. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, XXVII
181. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
182. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 20:8
183. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 29:23
184. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 42:38
185. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:3
186. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 40:12
187. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.11
188. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.18
189. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvara
190. Ivo Lapenna: Retoriko, Unua Parto
191. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
192. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 8:24
193. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dekdua
afrikanse:
betree
albane:
hyjnë
amhare:
አስገባ
angle:
enter
arabe:
دَخَلَ -ُ دُخُولًا
armene:
մտնել
azerbajĝane:
girmək
beloruse:
уваходзіць (унутр, у склад)
bengale:
প্রবেশ
birme:
ဝင်ရောက်
bosne:
ući
ĉine:
步入 [bùrù], 进入 [jìnrù], 进门 [jìnmén], 进 [jìn], 入 [rù], 走进 [zǒujìn], 进来 [jìnlái], 进去 [jìnqù]
dane:
indtaste
estone:
sisestage
eŭske:
idatzi
filipine:
magpasok
france:
entrer en~igi: faire entrer, introduire (faire entrer). en~o: entrée (acte).
galege:
introducir
germane:
hineingehen, eintreten
guĝarate:
દાખલ
haitie:
antre nan
haŭse:
shigar
hinde:
दर्ज
hispane:
entrar en~igi: introducir. en~o: acceso, entrada.
hungare:
bemegy, belép, behatol en~o: belépés, bemenet.
igbe:
banye
indonezie:
masuk
irlande:
isteach
islande:
sláðu
japane:
入力する [にゅうりょくする]
jave:
ketik
jide:
אַרייַן
jorube:
tẹ
kanare:
ನಮೂದಿಸಿ
kartvele:
შევა
katalune:
entrar
kazaĥe:
кіру
kimre:
fynd i mewn
kirgize:
кирүү
kmere:
ចូល
koree:
입력
korsike:
inserisce
kose:
faka
kroate:
ući
kurde:
derbasbûn
latine:
intrant
latve:
ievadiet
laŭe:
ເຂົ້າ
litove:
įeiti
makedone:
внесете
malagase:
hiditra
malaje:
memasukkan
malajalame:
നൽകുക
malte:
jidħol
maorie:
tomo
marate:
प्रविष्ट
monge:
nkag mus
mongole:
оруул
nederlande:
binnendringen en~igi: doen binnendringen. en~o: toegang.
nepale:
प्रवेश
njanĝe:
kulowa
okcidentfrise:
yngean
panĝabe:
ਦਿਓ
paŝtue:
ننوځي
pole:
wchodzić
portugale:
entrar
ruande:
injira
ruse:
войти
samoe:
ulu
sinde:
داخل
sinhale:
ඇතුළු
skotgaele:
#NAMN?
slovene:
vpišite
somale:
galaan
ŝone:
pinda
sote:
kena
sunde:
asup
svahile:
kuingia
taĝike:
даромадан
taje:
1. เข้าไป
tamile:
நுழைய
tatare:
керегез
telugue:
నమోదు
tibete:
&t_-a;ཛུལ་
ukraine:
вводити
urdue:
داخل
uzbeke:
kiritish
vjetname:
nhập
zulue:
faka

enirejo

Loko, tra kiu oni eniras: Urija dormis ĉe la enirejo de la domo [194]; Elija […] stariĝis ĉe la enirejo de la kaverno [195]; la Amonidoj […] batalaranĝiĝis ĉe la enirejo de la pordego [196]; ŝi atingis la enirejon de la vilaĝo kaj vidis, kiel la junaj knabinoj kaj junuloj ĉe la lageto babilas [197]; Sulavi haltas kaj mem lasas la aŭton ĉe la enirejo de vojeto iranta en la pinarbaron [198]; por Italio Albanio estas la enirejo en Balkanion [199].
194. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 11:9
195. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Reĝoj 19:13
196. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 10:8
197. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Knabino, kiu paŝis sur panon
198. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 25
199. Monato, Bardhyl Selimi: La Oka Koridoro, 2003
angle:
entrance (location)
beloruse:
уваход
ĉine:
入口 [rùkǒu], 大門 [dàmén], 玄关 [xuánguān], 前厅 [qiántīng], 門口 [ménkǒu]
france:
entrée (lieu)
germane:
Eingang
hispane:
entrada
hungare:
bejárat
indonezie:
jalan masuk, pintu masuk
japane:
入口 [いりぐち], 玄関 [げんかん]
katalune:
entrada
nederlande:
ingang
pole:
wejście
portugale:
entrada
ruse:
вход
taje:
ทางเข้า
tibete:
ནང་&t_-a;ཛུལ་
ukraine:
вхід (місце)

foriri

(ntr)
Iri for de iu loko: mi foriras, sed atendu min, ĉar mi baldaŭ revenos [200]; la junulo dankis la majstron kaj foriris en la vastan mondon [201]; (figure) granda parto de tiu ĉi kara tempo foriras tute neproduktive por la ellernado de lingvoj [202]; lia kromedzino perfidis lin kaj foriris de li en la domon de sia patro [203]; se ne estus kun mi la Dio de mia patro, [...] vi nun foririgus min kun nenio [204]; li foririgos la kapron en la dezerton [205]; li foririgis la homojn, kiuj alportis la donacojn [206]. malfeliĉo venas rajde, foriras piede PrV ; li foriris kun longa nazo PrV ; diris kaj foriris PrV . VD:deiri, forlasi
200. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 42
201. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, Tablo, la orazeno kaj bastono el sako
202. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, II
203. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:2
204. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 31:42
205. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 16:22
206. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:18
afrikanse:
verlaat
albane:
largohen
amhare:
ተወው
angle:
go away, leave
arabe:
ترك
armene:
լքել
azerbajĝane:
tərk etmək
beloruse:
пайсьці, сысьці (удалеч)
bengale:
ত্যাগ
birme:
ထွက်သွား
bosne:
ostaviti
ĉine:
走 [zǒu], 出外 [chūwài], 出发 [chūfā], 起程 [qǐchéng], 抛离 [pāolí], 启程 [qǐchéng]
dane:
forlade
estone:
lahkuma
eŭske:
utzi
filipine:
mag-iwan
france:
partir for~igi: renvoyer, congédier, faire partir, jeter dehors.
galege:
deixar
germane:
weggehen, fortgehen, verlassen, abreisen
guĝarate:
છોડી
haitie:
kite
haŭse:
bar
hinde:
छोड़
hispane:
salir, partir for~igi: despedir, dejar ir, hacer partir.
hungare:
elmegy, eltávozik for~igi: eltávolít, feloszlat.
igbe:
ahapụ
indonezie:
pergi jauh
irlande:
saoire
islande:
fara
japane:
去る [さる]
jave:
ninggalake
jide:
לאָזן
jorube:
fi
kanare:
ಬಿಟ್ಟು
kartvele:
დატოვეთ
katalune:
anar-se’n, marxar, partir
kazaĥe:
қалдыру
kimre:
gadael
kirgize:
калтыруу
kmere:
ទុកឱ្យ
koree:
떠나
korsike:
lasciarà
kose:
shiya
kroate:
ostavite
kurde:
terikandin
latine:
relinquo
latve:
atstāt
laŭe:
ອອກຈາກ
litove:
palikti
makedone:
напушти
malagase:
miala
malaje:
meninggalkan
malajalame:
വിട്ടേക്കുക
malte:
tħalli
maorie:
waiho
marate:
सोडा
monge:
tawm
mongole:
орхих
nederlande:
weggaan for~igi: doen weggaan.
nepale:
छोड
njanĝe:
kusiya
okcidentfrise:
ferlitte
panĝabe:
ਨੂੰ ਛੱਡ
paŝtue:
ووځي
pole:
wychodzić
portugale:
partir
ruande:
genda
ruse:
уйти
samoe:
tuua
sinde:
ڇڏي
sinhale:
නිවාඩු
skotgaele:
fhàgail
slovene:
zapusti
somale:
ka tago
ŝone:
siya
sote:
tlohela
sunde:
ninggalkeun
svahile:
kuondoka
taĝike:
тарк
taje:
ออกจาก, จากไป
tamile:
விட்டு
tatare:
китү
telugue:
వదిలి
ukraine:
залишити
urdue:
چھوڑ
uzbeke:
tark
vjetname:
lại
zulue:
ushiye

foriro

Ago de iu foriranta: antaŭ la foriro li serĉis en la tuta domo ion, kion li povus kunporti [207]; post lia foriro ŝi havis en la haroj nur du arĝentajn monerojn, ne tri [208]; kun la foriro de la fidela kaj sindonema servistino foriris de ŝi […] la lasta apogo Marta ; mi scias, ke post mia foriro eniros inter vi kruelaj lupoj [209].
207. Jakob Grimm, Wilhelm Grimm, trad. Kazimierz Bein: Elektitaj Fabeloj de Fratoj Grimm, La kuraĝa tajloreto
208. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Ligo de amikeco
209. La Nova Testamento, La agoj 20:29
angle:
going away, leaving
beloruse:
сыход
ĉine:
往外 [wǎngwài], 发车 [fāchē]
france:
départ
germane:
Weggang, Abreise
hispane:
salida
indonezie:
kepergian
japane:
立ち去ること [たちさること], 出発 [しゅっぱつ]
katalune:
partida, marxa, sortida, eixida
pole:
odjazd, odejście
taje:
การจากไป
tibete:
ཐོན་ཡག་

ĝisiri

Atingi ire indikitan lokon: mi ĝisiros sola, – ripetadis la atenanino […] – mi ne timas homojn [210]; ŝi ĝisiras angulon kaj turnas sin reen, aroge kaj fiere rigardante [211]; la plej grava estas – ĝisiri, pensis Jul, nur ĝisiri... [212].
210. I. Efremov, trad. J. Finkel: Tais el Ateno, 2008
211. V. M. Garŝin: Akcidento, [2010?]
212. A. Lazarĉuk, trad. J. Finkel: La sankta monato Rin, [2000]
angle:
reach (go to)
beloruse:
даходзіць, дасягаць
ĉine:
到达 [dàodá], 及 [jí], 巟 [huāng], 抵达 [dǐdá]
france:
atteindre
germane:
hingehen
hispane:
alcanzar
hungare:
elmegy (vmeddig), elér (vhová), elér (helyet)
indonezie:
mencapai, tiba
japane:
行き着く [いきつく]
nederlande:
bereiken
pole:
dojść
portugale:
atingir (chegar a)
ruse:
дойти

kuniri

(ntr)
Iri kune kun iu: Paŭlo ne aprobis kunpreni tiun, kiu [...] ne kuniris en la laboron [213]; li timas, ke li ne povos tiel rapide kuniri [214]; ĉu mi rajtas kuniri – ŝi demandas dece [215]; estis decidite, ke mi ilin kuniros [216]. SIN:akompani1
213. La Nova Testamento, La agoj 15:38
214. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Sonorilo
215. Ferenc Szilágyi: Koko Krias Jam!, I
216. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Tria
angle:
go together, participate
beloruse:
ісьці разам
ĉine:
伴 [bàn], 陪 [péi], 陪伴 [péibàn], 陪同 [péitóng], 随伴 [suíbàn], 随行 [suíxíng]
france:
accompagner, prendre part
germane:
zusammen gehen, gemeinsam wandeln, mitkommen, begleiten
hispane:
acompañar
hungare:
együtt megy, vele megy
indonezie:
pergi bersama
japane:
同行する [どうこうする]
pole:
iść razem
portugale:
acompanhar
ruse:
сопровождать
taje:
ไปด้วยกัน, เข้าร่วม
ukraine:
сходитися, з’їжджатися, іти разом, їхати разом, супроводжувати

laŭiri

(tr)
Iri laŭlonge de io: Herbeno […] laŭiris la aleon el tilioj [217]; ŝi ne venis, sed ĉiam rigardante nin, laŭiris grandan duoncirklon, ĝis kiam ŝi estis post ni [218]; (figure) la aferoj laŭiris laŭ regula irado [219]; ni laŭiris longan koridoron [220]; li laŭiris vojeton flankan kaj senhoman [221]; Stefano okule laŭiris la fluon de Mikva [222]; ia glacia sensaco laŭiras mian spinon [223]. VD:sekvi
217. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Unua
218. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
219. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dua
220. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Unua Parto
221. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Dekoka
222. Johán Valano: Ĉu li bremsis sufiĉe?, 1
223. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 23
angle:
go along (follow a path)
beloruse:
ісьці ўздоўж
france:
longer, border (longer), suivre (longer)
germane:
entlanggehen, entlangschreiten, ablaufen (entlang gehen)
hispane:
seguir, bordear, acompañar
hungare:
megy (vmi mentén), végigmegy (vmi mentén), követ (irányt)
pole:
iść wzdłuż
portugale:
acompanhar (um rio etc)
ruse:
идти вдоль, идти по
ukraine:
іти, їхати (вздовж чого-н.)

malantaŭeniri

(ntr)
Iri celante malantaŭen: estas iafoje necese zigzagi, halti, eĉ malantaŭeniri [224]. VD:malprogresi, retiri sin
Rim.: Prefere oni skribu la adverbon kaj verbon aparte.
224. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Venis anarkisto
angle:
go backwards, regress
beloruse:
адступаць, ісьці назад
ĉine:
回归 [huíguī], 倒退 [dàotuì], 后退 [hòutuì], 退却 [tuìquè], 退縮 [tuìsuō]
france:
reculer, régresser, aller en arrière, marcher à reculons
hispane:
retroceder, regresar
hungare:
hátramegy
indonezie:
mundur
pole:
cofać się
portugale:
recuar, retroceder
ruse:
идти назад, отступать

malsupreniri

(tr)
Iri ĝis la malsupro de io, aŭ en la direkto de la malsupro: [li] malsupreniris la ŝtuparon kaj volis iri sur la straton [225]; en la profundon de Ŝeol ĝi malsupreniros [226]; liberigu lin, ke li ne malsupreniru en la tombon [227]; de siaj ŝipoj malsupreniros ĉiuj remistoj [228]; unu homo malsupreniris de Jerusalem al Jeriĥo [229]; unu pastro malsupreniris la saman vojon [230]; Mi malsupreniros, kaj rigardos, ĉu ili plene agas tiel, kiel estas la kriado, kiu venis al Mi [231]. VD:descendi, malleviĝi
225. Hendrik J. Bulthuis: Idoj de Orfeo, Kvara Parto
226. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 17:16
227. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 33:24
228. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 27:29
229. La Nova Testamento, S. Luko 10:30
230. La Nova Testamento, S. Luko 10:31
231. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 18:21
angle:
go downwards
beloruse:
спускацца, сыходзіць (уніз)
france:
descendre (ex. un escalier)
germane:
hinuntergehen, heruntergehen
hispane:
descender, bajar
hungare:
lemegy
indonezie:
turun
japane:
下る [くだる], 降りて行く [おりていく], 下降する [かこうする]
katalune:
baixar, davallar
pole:
zejść
portugale:
descer
ruse:
спускаться, спуститься
taje:
ไปข้างล่าง
tibete:
མར་བབས་
ukraine:
спускатися, сходити вниз

nealirebla

1.
Kiun oni ne povas aliri, atingi: David restis en la dezerto en nealirebla loko [232].
2.
(figure) Kiun oni ne povas atingi, kompreni, alparoli...: parolarto […] ebligas konvinki tiujn, kiuj ne estas alireblaj per la argumentoj de la plej strikta logiko [233].
232. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 23:14
233. I. Lapenna: Retoriko, 1950
angle:
inaccessible
beloruse:
недаступны, недасяжны
ĉine:
可望而不可即 [kěwàngérbùkějí], 可望而不可及 [kěwàngérbùkějí], 迢 [tiáo], 难于接近 [nányújiējìn], 达不到 [dábùdào]
france:
inaccessible
katalune:
inaccessible, inabordable
nederlande:
onbereikbaar
pole:
nieprzystępny, niedostępny

postiri

(x)
Iri post 2 io aŭ iu: [la derviŝo] duonturniĝas sur la kalkanoj tiele, ke li frontas la postiranton [234]; ŝi postiris [la fazanon] tra filiko kaj vepraĵo [235]; mi iris do reen kiel eble plej rapide kaj postiris lin sur la maldekstra flanko de Václav-placo [236]. SIN:sekvi1
234. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Leteroj el Turkio
235. E. Grimley Evans: La kluba mensogulo, La lupino kaj aliaj rakontoj, 2005
236. L. Vladyka trad. Moraviaj E-Pioniroj: Mi en li, http://www.mujweb.cz/Kultura/malovec/MIENLI4.HTM
angle:
go after (follow)
beloruse:
ісьці сьледам
ĉine:
跟着 [gēnzhe], 伴随 [bànsuí], 尾随 [wěisuí]
france:
suivre (marcher derrière)
hispane:
seguir, ir detrás
indonezie:
mengikuti
japane:
後について行く [あとについていく]
katalune:
seguir, anar al darrere
pole:
podążać
portugale:
seguir, ir atrás
ruse:
следовать
ukraine:
іти слідом (або услід), їхати слідом (або услід)

preteriri

(tr)
1.
Pasi laŭlonge kaj flanke de io, kaj ĝin lasi post si: multaj kredeble preteriras antaŭ tiu bildo senatente [237]; kiam mi preteriris antaŭ unu el tiaj barakoj, mi ekaŭdis interne laŭtan kriadon [238]; Mi preteriris preter vi, kaj Mi vidis, ke vi baraktas en via sango [239]; (figure) la brilaj figuroj, per kiuj la viva fantazio scias plenigi la fabelan mondon, la historio de l’ Oriento, nun ĉio preteriris antaŭ miaj internaj okuloj [240].
2.
Ignorante transpasi, transiri iun limon: iliaj reciprokaj rilatoj ne intimiĝis plie, kaj neniam preteriris simplan interŝanĝon de mondumaj ĝentilaĵoj [241]; vi preteriras la permesitajn limojn [242]; [jam] ŝi preteriras sian aĝfloradon [243]; ilia malespero preteriris (superis) ĉion, kion oni povas imagi [244].
237. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Kupra porko
238. Frederiko Schiller, trad. L. L. Zamenhof: La rabistoj, Akto Dua
239. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 16:6
240. Valdemar Langlet: Vojaĝimpresoj, El Odeso ĝis Konstantinopolo
241. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Tria
242. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Kvara
243. La Nova Testamento, I. Korintanoj 7:36
244. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Kvina
angle:
1. bypass, go past
beloruse:
праходзіць, прамінаць
ĉine:
1. 改用 [gǎiyòng], 經過 [jīngguò]
france:
1. dépasser (un lieu), passer (dépasser)
germane:
1. vorbeigehen, vorübergehen, vorbeiziehen 2. übertreten (Grenze)
hispane:
1. pasar
hungare:
1. elmegy (vmi mellett)
indonezie:
menyusuri
japane:
そばを通る [そばをとおる], 通り過ぎる [とおりすぎる]
pole:
1. mijać
portugale:
1. passar ao lado de
ruse:
1. пройти (мимо чего-л.), миновать
taje:
1. เดินผ่าน, ผ่าน
ukraine:
1. іти мимо, проходити мимо, їхати мимо, проїжджати мимо

reiri

(ntr)
1.
Irinte, veni returne al la deira loko: ĉiu metis la ŝarĝon sur sian azenon, kaj ili reiris en la urbon [245]; reiru en la landon de viaj patroj [246]; (figure) mia rakonto reiras ĝis la sesa jarcento antaŭ la naskiĝo de Kristo [247]; ira kaj reira bileto; pli bone estas reiri, ol perdi la vojon PrV .
2.
Iri denove, sekvafoje: mi reiros al vi la proksiman semajnon.
245. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 44:13
246. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 31:3
247. H. A. Luyken: Mirinda Amo, Ĉapitro VIII
angle:
return
beloruse:
1. вяртацца 2. ісьці зноў
ĉine:
返 [fǎn], 回到 [huídào], 返回 [fǎnhuí]
france:
1. revenir (à son point de départ) 2. retourner (aller de nouveau), revenir (aller de nouveau), aller de nouveau
germane:
2. zurückgehen, zurückkehren
hispane:
1. retornar 2. volver
hungare:
1. visszamegy 2. újra elmegy
indonezie:
kembali
japane:
もどる, 帰って行く [かえっていく], 再び行く [ふたたびいく]
pole:
powracać
portugale:
voltar
ruse:
вернуться, возвратиться
ukraine:
вертатися, іти знову, їхати знову

senelirejo

1.
Loko, el kiu oni ne sukcesas eliri: la policistoj estis puŝitaj en senelirejon kaj ne povis kontraŭstari la manifestaciantojn [248]. VD:sakstrato
2.
(figure) Sensolva problemo, neeskapebla malbona situacio: la situacio, en kiu ni ambaŭ troviĝas, estas vera senelirejo [249]. VD:aporio, dilemo, embaraso2
248. Johano M.: Kie estas..., 2002
249. H. Vallienne: Ĉu li?, 1908
angle:
impasse
beloruse:
тупік
ĉine:
僵局 [jiāngjú], 死路 [sǐlù], 死局 [sǐjú], 胶着状况 [jiāozhuózhuàngkuàng]
france:
voie sans issue, impasse, cul-de-sac
germane:
Sackgasse, Ausweglosigkeit, totes Ende
hispane:
calle sin salida
hungare:
zsákutca
indonezie:
1. jalan buntu 2. kebuntuan
japane:
袋小路 [ふくろこうじ]
katalune:
1. atzucac, cul-de-sac 2. atzucac
nederlande:
doodlopende straat
pole:
miejsce bez wyjścia, impas, ślepa ulica
ukraine:
глухий кут, тупик, глухий кут, безвихідь

subiri

(x)
1.
Iri sub ion; trairi sub io; iri suben al io: ili subiris la kolonaron [250]; la tubo […] subiris lokajn vojojn kaj finfine atingis loĝejon [251]; (figure) kiam eĉ ni intencus subiri ĝis tiu peto, ni ne povus tion fari, ĉar ŝi ne lasis al ni sian adreson [252]; (figure) favore al la uzebleco ĝi subiris (trairis, ricevis) veran metamorfozon: la ĵus aperinta La Jaro ne nur ricevis novan vestaĵon, ĝi ankaŭ plisveltiĝis [253].
2.
(p.p. astroj) Iri sub la horizonton: la suno subiris sub la akvon [254]; en tiu tago [...] Mi subirigos la sunon en tagmezo [255]; en la purpuraj radioj de la subiranta suno la princo similis dion [256]; punu min Dio, se mi antaŭ la sunsubiro gustumos panon aŭ ion ajn [257]; de la sunleviĝejo ĝis la sunsubirejo Mia nomo estos granda inter la nacioj [258].
250. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XVII
251. Monato, last: Jen la tub-ero, 2005
252. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Oka
253. La Ondo de Esperanto, 1999, No 2 (52)
254. Hans Christian Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj de Andersen/II/Ĉapitro 13 — Sovaĝaj cignoj
255. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 8:9
256. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 5
257. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:35
258. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Malaĥi 1:11
angle:
go down
beloruse:
падходзіць (пад штосьці), заходзіць (напр. за небакрай)
ĉine:
下去 [xiàqu], 创立者 [chuànglìzhě], 下山 [xiàshān]
france:
1. se mettre sous 2. se coucher sunsub~o: coucher du soleil. sunsub~ejo: couchant (point cardinal).
germane:
untergehen, hinuntergehen, heruntergehen, unten gehen
hispane:
bajar 1. meterse debajo de 2. ocultarse bajo el horizonte, ponerse
hungare:
lemegy, alámegy sunsub~o: naplemente.
indonezie:
2. terbenam
japane:
沈む [しずむ], もぐる
pole:
zachodzić (o słońcu)
portugale:
pôr-se
ruse:
зайти (подо что-л., напр. за горизонт)
taje:
1. ไปข้างใต้
ukraine:
заходити (за щось)

subeniri

Iri en la direkto de la subo: La kuniklotruo iris kelkan distancon rekte kiel tunelo, sed poste eksubeniris [259]; La homoj subeniras lacaj sur la ŝtuparoj al la tera stabilo [260].
259. La Ondo de Esperanto, Donald Broadribb: Sendependa Ĉiumonata Revuo, 1999, No. 10 (60), Alico en Mirlando, 1. Tra la kuniklotruon
260. Baldur Ragnarsson: Revuo Esperanto, 2010, No. 1, Kiom da bono aŭguras tia nehaltigebla kreivo!
angle:
go downwards
beloruse:
спускацца, сыходзіць (уніз)

supreniri

(tr)
Iri ĝis la supro de io, aŭ en la direkto de la supro: supreniri ŝtuparonZ , etaĝon; ĉar vi supreniris sur la liton de via patro, tiam vi malhonoris mian liton per la supreniro [261]; ne supreniru per ŝtupoj al Mia altaro [262]. VD:leviĝi.
261. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 49:4
262. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 20:26
angle:
go up, go upwards
beloruse:
ісьці наверх, падымацца
ĉine:
上涨 [shàngzhǎng], 爬 [pá], 跻 [jī], 升到 [shēngdào], 正在爬升 [zhèngzàipáshēng], 达高峰 [dágāofēng]
france:
monter (gravir), gravir, s'élever
germane:
heraufgehen, hinaufgehen, ersteigen, erklimmen
hispane:
subir, ascender, elevarse
hungare:
felmegy
indonezie:
naik
japane:
昇る [のぼる], 上がって行く [あがっていく], 登る [のぼる], 上がる [あがる]
katalune:
pujar, ascendir, enfilar-se
pole:
iść w górę
portugale:
subir, ascender
ruse:
подняться (на что-л.), взобраться, взойти
taje:
ไปข้างบน
tibete:
&t_-a;ཛེགས་
ukraine:
іти догори, підніматися, підійматися, здійматися, сходити

suriri

(tr)
Iri alten sur ion: ili suriris sur la monton [263]; Salomono suriris sur la tronon [264]; li suriris la terason de la domo [265]; kamparano […] suriris la arbon per la kalkanoj [266]; vi suriras eraran vojon [267]; ili atingis la randon de la arbaro kaj suriris netuŝitan neĝon [268]; [li] suriris sian mizeran veturilon [269]; la luno ne ankoraŭ suriris (kp subiri2) [270]. VD:ascendi, grimpi, leviĝi
263. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 20:27
264. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 29:23
265. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro V
266. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, Ĉapitro XVII
267. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro III
268. Stellan Engholm: Infanoj en Torento, dua libro en la Torento-trilogio, Dua Parto
269. I. S. Turgenjev, trad. Kazimierz Bein: Patroj kaj filoj, XVII
270. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Unua
angle:
go on top of
beloruse:
падымацца (на штосьці), заходзіць (на штосьці)
ĉine:
攀爬 [pānpá], 走进 [zǒujìn], 踏上 [tàshàng], 往上爬 [wǎngshàngpá], 搲 [wǎ], 攀 [pān], 攀登 [pāndēng], 爬 [pá]
france:
monter (sur), grimper (sur)
germane:
steigen auf, besteigen, beschreiten, betreten sur~i: aufgehen (Mond).
hispane:
montar (sobre), subir (sobre)
hungare:
rámegy
japane:
登る [のぼる], 上がる [あがる]
pole:
wspinać się
portugale:
subir
ruse:
зайти (на что-л.), взойти, взобраться
ukraine:
підніматися, підійматися, здійматися, сходити (на що-н., кого-н.)

trairi

(tr)
1.
Iri trae de io, de unu flanko al alia: oni devas trairi korton por eniri en la domon; trairi naĝante la riveron; trairebla torento; netrairebla dezerto; ĉion, kio povas iri en fajron, trairigu tra fajro, kaj ĝi estos pura [271].
2.
(Kun indiko de mezuro aŭ limo) Iri tiom, kiom indikas la preciziganta mezuro aŭ limo: Sed apenaŭ ŝi trairis kelkan distancon, ŝi haltis [272]; kiam li apenaŭ trairis duonon de sia vojo, … [273]; Kiam Jona komencis la trairadon de la urbo kaj trairis unu tagon, li vokis, kaj diris … [274]; ili trairis en 74 tagoj pli ol 5000 km [275].
3.
MAT(fakula ĵargono) (p.p. geometria figuro, rilate al alia) Sekci kaj eventuale inkluzivi ĝin: mezortanto de streko estas ortanto, trairanta la mezon de la streko; ebeno trairanta ĉefcirklon de sfero trairas ankaŭ la centron de la sfero; konuso estas naskita de rekto, kiu moviĝas trairante fiksan punkton kaj fiksan kurbon.
271. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 31:23
272. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
273. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Nokta ĉapo de fraŭlo
274. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jona 3:4
275. Feliks Nevos: Neĝo-reĝojMonato
angle:
go through 3. pass through(e.g. through a point)
beloruse:
праходзіць
ĉine:
經過 [jīngguò], 通行 [tōngxíng]
france:
1. traverser tra~ebla: franchissable. netra~ebla: infranchissable. 3. passer (ex. par un point)
germane:
1. hindurchgehen, durchgehen, durchqueren 2. zurücklegen (eine Strecke gehen) 3. gehen (z.B. durch einen Punkt)
hispane:
1. atravesar tra~ebla: franqueable. netra~ebla: infranqueable. 3. pasar (ej. por un punto), cruzar
hungare:
1. átmegy (vmin), ákel (vmin), áthalad (vmin) tra~ebla: átgázolható. netra~ebla: átjárhatatlan. 3. átmegy (vmin keresztül)
indonezie:
1. melewati
japane:
通りぬける [とおりぬける], 横切る [よこぎる]
pole:
1. przejść 3. przechodzić (np. przez punkt)
portugale:
3. atravessar
ruse:
1. пройти (сквозь, через), проходить 2. пройти (расстояние) 3. проходить (напр. через точку )
ukraine:
проходити, проїжджати (по чому-н., уздовж чого-н.)

trairejo

Loko kie oni trairas: li elfosis al si longan trairejon tra la tero de sia loĝejo ĝis ŝia [276]; ili venis en grandan salonon kun multaj benkoj ambaŭflanke de meza trairejo [277]; li pasis Mutenian intermonton, […] vespere post du tagoj de surirado li atingis la plej altan trairejon kaj ekvidis antaŭ si vicon da neĝaj suproj, zonantaj la horizonton [278]; la veturigisto antaŭenirige vipetis la ĉevalojn, trairejo tuj malfermiĝis tra la densa arego [279]; la vojo de la rivero Yongding estas trairejo de ventoj [280]; povra junulo […] dormus sur pordega trairejo [281]. SUB:koridoro, montpasejo, pasejo, spaliro3, travadejoVD:transito
276. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Elinjo-fingreto
277. Stellan Engholm: Infanoj en Torento, dua libro en la Torento-trilogio, Unua Parto
278. Internacia krestomatio, La Miraklo De Purun Bhagat
279. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, Ĉapitro XXII
280. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, EL ĈINIO
281. B. Traven, trad. Hans Georg Kaiser: Mortula Ŝipo, Rakonto de usona maristo, Ĉapitro 17
angle:
passage, passway
beloruse:
праход, праезд, пераход
france:
passage (chemin)
germane:
Durchgang, Passage
hispane:
pasaje (camino)

transiri

(tr)
1.
Moviĝi transen de io, pli malproksimen ol io: Cezaro transiris la Rubikonon (rezignis pri la eblo reiri) [282]; flamo de fajro transiris la kampon [283]; (figure) iafoje ĝia humoro fariĝadis tute sovaĝa kaj petola kaj transiradis ĉiujn limojn (estis troa, ne plu tolerebla) [284]; [li] enŝipiĝis kaj transiris al la alia bordo [285].
2.
(figure) Metafore translokiĝi, p.p. abstraktaĵoj, kiujn oni samigas al konkretaj objektoj: nia heredaĵo transiris al fremduloj [286]; Volapukistoj […] transiris malkaŝe al Esperanto [287]; super la okazintaj faktoj ni povus sekve silente transiri al la tagordo [288]; mia komenca pseŭdonimo transiris al la afero mem [289]; Slovenio plenumas ĉiujn kriteriojn por transiri de la loka valuto […] al la komuna eŭropa valuto [290]. VD:konvertiĝi, transkuri2, transpartianiĝi
3.
(figure) Ŝanĝiĝi (en alian staton ktp): la voĉo fariĝis iom post iom mola kaj plora, sed subite ĝi transiris en rapideman, preskaŭ koleran tonon [291]; ŝia doloro transiris en pian plezuron [292]; la tuta sceno transiris en kirloventon de fumo, fulgo, flamoj [293]; post elĉerpiĝo de evoluaj rezervoj, la artosistemo transiras al supersistemo […] kaj plu evoluas [294]. VD:aliformiĝi, transformiĝi
282. L. L. Zamenhof: Dua Libro de l’ lingvo Internacia, Dua Libro de l' Lingvo Internacia
283. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Poligono
284. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo, La Batalo de l' Vivo
285. La Nova Testamento, Marko 8:13
286. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Plorkanto 5:2
287. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, VI
288. L. L. Zamenhof: Paroloj, Parolado antaŭ la Kvara Kongreso Esperantista en Dresden en la 17a de aŭgusto 1908
289. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Unua Parto – Leksikologio
290. Monato, Zlatko Tišljar: Tolaro ne plu tolerata, 2006
291. Henri Heine: La Rabeno de Baĥaraĥ, Ĉapitro II
292. Ferenc Szilágyi: Koko Krias Jam!, I
293. Ferenc Szilágyi: Koko Krias Jam!, I
294. Julij Muraŝkovskij: Kien fluas roj’ Castalie, IV. El vivo de sistemoj
afrikanse:
steek
albane:
kalojnë
amhare:
መስቀል
angle:
go across
arabe:
عبور
armene:
անցնել
azerbajĝane:
keçmək
beloruse:
пераходзіць
bengale:
ক্রুশ
birme:
လက်ဝါးကပ်တိုင်
bosne:
prelaze
ĉine:
1. 超标 [chāobiāo], 超越 [chāoyuè], 逾越 [yúyuè], 越过 [yuèguò], 超过 [chāoguò], 超 [chāo], 逾 [yú], 紹出 [shàochū], 越出 [yuèchū], 偭 [miǎn] 2. 改用 [gǎiyòng], 轉手 [zhuǎnshǒu] 3. 变 [biàn], 演变成 [yǎnbiànchéng]
dane:
krydse
estone:
rist
eŭske:
zeharkatuko
filipine:
tumawid
france:
1. franchir (une limite), dépasser (les bornes) 2. passer (d'un point de vue à un autre), changer de main 3. passer (changer d'état)
galege:
atravesar
germane:
1. hinübergehen, überschreiten 2. überlaufen (zur anderen Seite), übergehen (zu) 3. übergehen (in), sich wandeln zu
guĝarate:
પાર
haitie:
travèse
haŭse:
kuros
hinde:
पार
hispane:
1. franquear (un límite), rebasar (el borde) 2. cambiar (de parecer), cambiar (de dueño) 3. cambiar de estado
hungare:
1. átmegy (vhová) 2. áttér 3. átmegy (vmibe)
igbe:
ịgafe
indonezie:
1. menyeberang, menyeberangi
irlande:
tras
islande:
yfir
japane:
クロス
jave:
nglintasi
jide:
קרייַז
jorube:
kọjá
kanare:
ದಾಟಲು
kartvele:
გადაკვეთა
kazaĥe:
крест
kimre:
croesi
kirgize:
кесип
kmere:
ឆ្លងកាត់
koree:
교차
korsike:
travancà
kose:
umnqamlezo
kroate:
križ
kurde:
xaç
latine:
transire
latve:
šķērsot
laŭe:
ກາ
litove:
kirsti
makedone:
премине
malagase:
miampita
malaje:
menyeberangi
malajalame:
കുരിശ്
malte:
jaqsmu
maorie:
whakawhiti
marate:
ओलांडू
monge:
hla
mongole:
гаталж
njanĝe:
kuwoloka
okcidentfrise:
krús
panĝabe:
ਪਾਰ
paŝtue:
واوړي
pole:
przechodzić
portugale:
transpor, ultrapassar
ruande:
umusaraba
ruse:
перейти
samoe:
sātauro
sinde:
صليب
sinhale:
හරස්
skotgaele:
tarsainn
slovene:
čez
somale:
gudbaan
ŝone:
muchinjikwa
sote:
tšela
sunde:
salib
svahile:
msalaba
taĝike:
убур
taje:
ข้าม
tamile:
கடந்து
tatare:
кросс
telugue:
క్రాస్
tibete:
ལ་རྒྱག་
ukraine:
перетинають
urdue:
پار
uzbeke:
kesib
vjetname:
qua
zulue:
ukuwela

transira

1.
Tia, ke ĝi iras trans io, transita: [por] la transira komunikiĝo, kiu iras tra Berlino, […] devas ja antaŭe jam esti pakitaj la kursoj [295]; modera ruĝeco de la konjunktivo, aŭ nur super la tarso, aŭ ankaŭ en la parto transira [296]; la pokalo „Ivo Lapenna“ estas transira, t.e. ĝi estas tenata de la gajninto ĝis la sekva konkurso, kiam ĝi pasas en posedon de la nova gajninto [297].
2.
Nedaŭra, pasa, provizora: ne la „ĉ“ estas transira ŝtupo al „ch“, sed en la „ch“ ni proponis transiran ŝtupon al „ĉ“ [298]; rezigni la revon pri baldaŭa mondrevolucio kaj sin tute koncentri al la transira periodo [299]; la muzika merkato troviĝas en transira fazo, en kiu ĉiuj eldonejoj kaj artistoj devas adaptiĝi [300]; transiraj tipoj inter la neandertala stadio kaj la hodiaŭa Homo sapiens [301]. VD:intera
3.
GRA Transitiva: pro la vorto „akuŝistino“ estas necese doni al „akuŝi“ signifon transiran [302].
295. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
296. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
297. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Tria Parto
298. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Dua Parto – Gramatiko
299. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvina Parto
300. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Ĉefartikolo
301. Ivo Lapenna: Retoriko, Unua Parto
302. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Unua Parto – Leksikologio
angle:
1. transitional 2. transitory 3. transitive
beloruse:
пераходны
france:
2. transitoire 3. transitif
germane:
1. übergehend, passierend 2. vorübergehend, transitorisch 3. transitiv
hispane:
2. transitorio, temporal, pasajero 3. transitivo
hungare:
2. átmeneti 3. tárgyas, tranzitív
indonezie:
1. transisional 2. sementara 3. transitif
japane:
移り変わりの [うつりかわりの], 過渡の [かとの], 他動の [たどうの]
pole:
przechodni
portugale:
2. transitório, passageiro
ruse:
переходный
ukraine:
скороминущий, короткочасний, перехідний

transiro

1.
Transpaŝo; iro, movo de unu loko al alia, trans iu baro aŭ limo: tie kaj tie naturŝajnaj pontoj ebligis la transiron super [akvofaletojn] [303];
2.
Ŝanĝo, pli malpli subita, de unu stato al alia: teruraj jaroj, plenaj de transiroj de espero al malespero [304]; transmetiĝo el naturo ordinara en naturon talentan estas kaj restas malfacila transiro [305]; subite, sen transiro, la krizo ŝanĝis sian karakteron [306]; pasante per nesenteblaj transiroj el la ĝojoj de la juneco al la feliĉoj de la patrineco [307]. VD:sojlo2
303. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Dua
304. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
305. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Galoŝoj de feliĉo
306. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Unua
307. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Dektria
angle:
transition
beloruse:
пераход (працэс)
germane:
Übergang 2. Überleitung, Wechsel
katalune:
transició
pole:
przejście

transirejo

Loko, kie oni povas transiri malhelpaĵon, ekzemple riveron, straton ktp: [ili] okupis la transirejon de Jordan […] kaj permesis al neniu transiri [308]; [kvazaŭ] mi pasis tra unu el la transirejoj kie la Alia Mondo tuŝas la nian [309]; de la busa stacio per subfervoja transirejo eblas atingi la fervojan stacion [310]. SUB:travadejo
308. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:28
309. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Al Romo
310. La Ondo de Esperanto, 2000, No 1 (63)
angle:
crossing, passage
beloruse:
пераход (месца, шлях)
ĉine:
斑馬線 [bānmǎxiàn], 通道 [tōngdào], 津 [jīn]
france:
passage, gué
germane:
Übergang, Überführung, Unterführung
hispane:
paso, vado
hungare:
átkelő
indonezie:
penyeberangan
japane:
峠 [とうげ], 徒渉点 [としょうてん], 浅瀬 [あさせ]
pole:
przejście na drugą stronę

elirvojo

1.
Vojo, laŭ kiu oni povas eliri de iu loko: ili malaltigis siajn lancojn en minaca maniero, kaj ekmoviĝis malrapide kontraŭ ni, mi rigardis en paniko dekstren kaj maldekstren, serĉante ian elirvojon [311].
2.
(figure) Solvo, elturniĝo, per kiu oni povas eliri el embaraso: ia mistera kaprico, distreco kaj misagoj, en kies labirinto eĉ profesoro Freud malfacile povus trovi elirvojon [312]; oni batalas dum jaroj kontraŭ malsukceso sen vidi elirvojon [313]; ili ne vidas elirvojon el la diabla cirklo de falinta konsumado sekve de amasa senlaboreco pro regresoj en industria produktado kaj servoj [314]; la Komitato opiniis, ke ne plu ekzistas alia elirvojo ol eksigi EANA el UEA [315].
311. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, La Nazaretanoj
312. Ferenc Szilágyi: La Granda Aventuro, I.
313. Cezaro Rossetti: Kredu min, sinjorino!, 30. La Voj’ Elektita.
314. Monato, Stefan Maul: Diabla cirklo, 2005
315. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvara Parto
angle:
way out, exit
beloruse:
выхад, выйсьце
ĉine:
出路 [chūlù], 退路 [tuìlù]
france:
issue
germane:
Ausweg
hispane:
camino de salida
hungare:
kiút
indonezie:
jalan keluar
katalune:
1. camí de sortida, camí d'eixida, sortida, eixida 2. sortida, eixida
pole:
droga wyjściowa
ruse:
выход
taje:
1. ทางออก

flankeniri

(ntr)
Iri flanken de io aŭ iu: la ĉefkapitano prenis lian manon, kaj, flankenirante, demandis lin aparte [316]; [li]j stariĝis sur malvasta loko, kie oni ne povas flankeniri dekstren, nek maldekstren [317].
Rim.: Ordinare oni skribu la adverbon kaj verbon aparte.
316. La Nova Testamento, La agoj 23:19
317. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 22:26
angle:
step aside
beloruse:
адыходзіць (убок)
ĉine:
横步 [héngbù], 讓開 [ràngkāi]
france:
aller à l'écart, s'écarter
germane:
zur Seite gehen, ausweichen
hispane:
hacerse a un lado, apartarse
hungare:
félremegy, félreáll
japane:
わきにそれる
nederlande:
opzij gaan
pole:
iść bokiem
ruse:
отойти (в сторону)
ukraine:
відходити вбік, від’їжджати вбік, звертати (вбік)

hejmeniri

Ekiri direkte al la hejmo: mi esploros la aferon, nun trankvile hejmeniru [318]; mi tiel forte timis, ke vi ne venos, antaŭ ol mi devos hejmeniri [319].
Rim.: Ordinare oni skribu la adverbon kaj verbon aparte.
VD:rehejmiĝi
318. J. Dorosmai, trad. J. Dorosmai jun. kaj J. Horvath: Fabloj kaj Aforismoj, 2002
319. H. A. Luyken: Mirinda Amo, Ĉapitro 5a
angle:
go home
beloruse:
вяртацца дадому, ісьці дадому
ĉine:
回家 [huíjiā], 返家 [fǎnjiā]
france:
rentrer chez soi
germane:
nach Hause gehen
hispane:
ir a casa
indonezie:
pulang
japane:
帰路につく [きろにつく], 家に帰っていく [いえにかえっていく]
katalune:
anar a casa
pole:
pójść do domu
taje:
กลับบ้าน

piediri

(ntr)
Iri piede: ili piediris en la kamparon [320]; eble tiu ĉi respektinda profeto preferus rajdi, ol piediri [321]? ni piediris ĉirkaŭ dek minutojn en la sama uragana trafiko [322].
320. La Nova Testamento, S. Marko 16:12
321. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro 48a
322. Sándor Szathmári: Vojaĝo al Kazohinio, Dua Ĉapitro
angle:
walk
beloruse:
ісьці пешкі, хадзіць пешкі
ĉine:
走路 [zǒulù], 步行 [bùxíng], 走着去 [zǒuzheqù], 徒步阿 [túbùā]
france:
marcher (à pied)
germane:
zu Fuß gehen, wandeln
hispane:
caminar
hungare:
gyalogol
indonezie:
berjalan kaki
japane:
歩いて行く [あるいていく]
katalune:
caminar, anar a peu
pole:
iść pieszo
portugale:
caminhar (à pá)
ruse:
идти пешком
taje:
เดินเท้า
ukraine:
іти пішки

piediranto

TRA Tiu, kiu piediras: David venkoprenis de li mil ĉarojn kaj sep mil rajdantojn kaj dudek mil piedirantojn [323]; piedirantoj estas plej granda parto de homaro [324].
323. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 18:4
324. I. Ilf, E. Petrov. trad. A. Kerbe: Ora bovido, 2008
beloruse:
пешаход, хадак
ĉine:
步行者 [bùxíngzhě], 行人 [xíngrén]
france:
piéton
germane:
Fußgänger
indonezie:
pejalan kaki, pedestrian
japane:
歩行者 [ほこうしゃ]
katalune:
vianant, transeünt
pole:
pieszy, piechur
ruse:
пешеход

rondiri

(ntr)
1.
Iri laŭ ronda vojo, laŭ fermita kurbo: la montriloj [de la malnova horloĝo] rondiradis [325]; dezirante rondiri ĉirkaŭ Montmartro mi trapasis la vilaĝon Clignancourt [326]; la sango rondiras en la korpo PV ; sur unu rando de la ĉielo estas ĝia leviĝo, kaj ĝia rondiro estas ĝis aliaj randoj [327]; (figure) li rondiras ĉirkaŭ ŝi, kiel papilio ĉirkaŭ lumiloPIV1 . SIN:ĉirkaŭiri 1;VD:rivolui, orbito
2.
Sinsekve viziti multajn lokojn: Satano respondis al la Eternulo [...]: Mi vagadis sur la tero kaj rondiradis sur ĝi [328]; ili lernas esti senutilaj, rondirante de domo al domo [329]; (figure) la historio komencis rondiri (cirkuli, diskoniĝi) de kokinejo al kokinejo [330]. SIN:ĉirkaŭiri 3.
325. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
326. Jean-Jacques Rousseau, trad. André Gilles: La revadoj de soleca promenanto, Naŭa promenado
327. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 19:6
328. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 1:7
329. La Nova Testamento, I. Timoteo 5:13
330. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Estas tute certe
angle:
circulate, go around
beloruse:
абыходзіць
ĉine:
兜圈子 [dōuquānzi], 匝 [zā], 巡回 [xúnhuí]
france:
1. tourner (autour de), faire le tour (de) rond~o: course (d'un astre). 2. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens), rôder
germane:
1. herumgehen, im Kreis laufen
hispane:
1. girar (alrededor de), orbitar a 2. deambular (en todas direcciones), rondar
hungare:
1. körbejár rond~o: kórbejárás. 2. körbelátogat, sorra látogat
indonezie:
berkeliling
japane:
巡回する [じゅんかいする], 巡業する [じゅんぎょうする], めぐる
pole:
2. krążyć
portugale:
2. rodear
ruse:
1. ходить кругом, ходить по кругу, циркулировать 2. обходить (разные места), обойти (разные места)
taje:
1. เดินเป็นวงกลม
ukraine:
ходити по колу, їздити по колу, кружляти

ŝipiri

MAR Iri, veturi per ŝipo: ni ŝipiris de Filipi [...] kaj alvenis [...] en Troas post kvin tagoj [331]. SIN:ŝipi
331. La Nova Testamento, La agoj 20:6
angle:
go by ship
beloruse:
плыць на караблі
ĉine:
航 [háng], 坐船 [zuòchuán], 航行 [hángxíng], 乘船去 [chéngchuánqù], 巡航 [xúnháng]
france:
naviguer
germane:
mit dem Schiff fahren, schifffahren
hispane:
navegar
hungare:
hajózik
indonezie:
berlayar
japane:
船で行く [せんでいく], 航海する [こうかいする], 航行する [こうこうする]
pole:
płynąć statkiem
portugale:
navegar (ir a navio)
ruse:
плыть на корабле
ukraine:
їхати кораблем

ŝteliri

(ntr)
Iri kaŝe kaj sekrete, kvazaŭ ŝtelisto: kiam la aliaj iris al la foiro aŭ dancado aŭ sankta procesio, mi ŝteliris en ĉi tiun negastaman intermonton [332]; la bando ŝteliris el la magazeno Iŝtar ; la atakantoj ŝteliris al la remparoB .
Rim.: La uzo de la esprimo sin ŝteli en la senco de ŝteliri estas evitinda, ĉar dubasenca.
332. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉapitro 2a
angle:
steal (go stealthily)
beloruse:
красьціся, падкрадацца
ĉine:
緩慢地爬行 [huǎnmàndepáxíng], 蹑手蹑脚地走 [nièshǒunièjiǎodezǒu], 趾尖 [zhǐjiān]
germane:
schleichen
hispane:
ir furtivamente
hungare:
lopakodik
indonezie:
pergi diam-diam
japane:
こっそり行く [こっそりいく], 忍び足で歩く [しのびあしであるく]
katalune:
esmunyir-se, esquitllar-se, moure's d’amagat
nederlande:
sluipen
pole:
skradać się
portugale:
ir furtivamente
ruse:
красться, подкрасться, подкрадываться
svede:
smyga
ukraine:
прокрадатися, крастися

vojiri

Iradi piede al malproksima celo: se iu estos en malproksima vojiro, tamen li faru Paskon al la Eternulo [333]; krom tio li faris sufiĉe grandan vojiron flanken, ĉar li volis antaŭe esti en Fjaltring [334]; ni vojiras al tiu loko, pri kiu la Eternulo diris: Ĝin Mi donos al vi [335]; ili ekvojiris for de la monto de la Eternulo vojon de tri tagoj [336]; la Eternulo vojirigis vin, kaj diris: iru kaj ekstermu la pekulojn [337]; la vojoj senhomiĝis, vojiranto jam ne pasas [338]. VD:ekskursi, migri, pilgrimi, promeni, vojaĝi
333. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 9:10
334. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
335. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:29
336. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:33
337. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 15:18
338. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 33:8
angle:
take a trip, voyage
beloruse:
вандраваць (пешкі)
ĉine:
旅游 [lǔ:yóu], 行走 [xíngzǒu], 健行 [jiànxíng], 徒步旅行 [túbùlǚxíng]
france:
cheminer, voyager (à pied) voj~o: voyage. voj~anto: voyageur, chemineau.
germane:
wandern
hispane:
caminar, viajar (a pie) voj~o: viaje. voj~anto: viajero.
hungare:
vándorol voj~anto: utas, utazó.
indonezie:
bepergian, pelesiran, berpelesir
japane:
道を行く [どうをいく], 通行する [つうこうする], 旅をする [たびをする]
pole:
wędrować
portugale:
ir a lugar distante
ukraine:
вирушати в дорогу, іти, рухатися дорогою

administraj notoj

pri rond~i: 
    (a) PIV1 kaj PV havas duoblan artikolon kun rond~i: unu sub
    "rond" kaj unu sub "iri". Mi provis kunfandi ĉiujn kvar.
    (b) La ekz kun "rond~o" supozigas, ke la trairata vojo povas
    esti nur parto de la fermita trajektorio (kp kun la diskuto pri
    rivoluo/turno/rotacio).
    (c) PV metis en la saman artikolon "ĉirkaŭ~i" kaj "rond~i",
    kaj verdire kelkaj ekz-oj ne ebligas sencodistingon. Mi do metis
    referencojn SIN  inter la respondaj sencoj.
    (ĉ) Lanti uzas „rond~i“ parolante pri derviŝoj. Indas
    esplori, ĉu  tia uzo estas akceptebla.
    [MB]
pri ir/i : 
  Restas por koherigi la transitivecon de la diversaj
  verboj derivitaj per prefiksita prepozicio.
  [MB]
supren~i: Mankas verkindiko en fonto.
ŝtel~i: Mankas verkindiko en fonto.