*ir/i VdE

*iri

(ntr)
1.
Moviĝi de iu loko al alia: iri paŝe, galope, piede, ŝipe, ĉevale; piediri, ŝipiri; la ĉevalo, veturilo, aeroplano, rivero iras rapide; iri sur la strato, sur la maro, tra la aero, laŭlonge de la rivero; el interne de la fajro iris tre hela lumo [1].
2.
Moviĝi al iu difinita loko aŭ celo: Mi venas de la avo, kaj mi iras nun al la onklo [2]; iri al la fonto [3]; iri en la urbon, en la lernejon; li iradis tre ofte en la teatron [4]; La kuracisto konsilis al mi iri en ŝvitbanejon [5]; iri al la patro, ĉe la patron; iri al la kongreso, al la diservo; iri hejmen; Kien vi iras? [6]; iri ĉe la kuraciston, ĉe la notarion; la rivero iras al la maro; iri promeni; iri ĉerpi akvon [7]; iri renkonte al iu; iri sian vojon; (figure) ŝi ne iras rekte laŭ la vojo de vivo [8]; iru laŭ la vojo de la prudento [9]; multe irata strato; tra la fenestro la vaporo iras sur la korton [10]; (figure) de tie iris du ŝoseoj al la haveno [11]; la vojo iras (kondukas) al la urbo; la muro iras (etendiĝas) de la domo ĝis la lago. VD:pasi, paŝi, marŝi, veturi, rajdi, migri, vojaĝi.
3.
Funkcii per interna movo: [la] horloĝo […] iris bone laŭ la minuto [12]; ĉu la maŝino iras?
4.
(figure) Prospere aŭ malprospere progresi: kiel iras la proceso, la entrepreno, la komerco? ĉio certe iros bone [13]; sen mensoga rekomendo ne iros la vendo PrV ; la fratiĝado de la homaro irados antaŭen ĉiam pli kaj pli potenceZ . la afero ne iras glate PrV .
1. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 1:4
2. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §9.
3. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §17.
4. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Fajrilo
5. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §40.
6. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §26.
7. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, §13.
8. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 5:6
9. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 9:6
10. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
11. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 3, Ĉapitro IX
12. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo, La Batalo de l' Vivo
13. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Vojkamarado
afrikanse:
loop
albane:
eci
amhare:
መራመድ
angle:
*go
arabe:
سير
armene:
քայլել
azerbajĝane:
gəzmək
bengale:
পদব্রজে ভ্রমণ
birme:
လမျးလြှောကျသှား
bosne:
ići
bulgare:
вървя, ходя
ĉeĥe:
jít
dane:
gang
estone:
minna
eŭske:
oinez
filipine:
pumunta
france:
*aller (v., tous sens), marcher (fonctionner), tourner (fonctionner), fonctionner
galege:
ir
germane:
*gehen
guĝarate:
ચાલવા
haitie:
mache
haŭse:
tafiya
hinde:
चलना
hispane:
ir
hungare:
1. megy, jár 2. megy 3. jár (működik), működik 4. megy (halad), halad
igbe:
na-eje ije
irlande:
siúl
islande:
ganga
japane:
歩く
jave:
lumaku
jide:
גיין
jorube:
rin
kanare:
ನಡೆಯಲು
kartvele:
ფეხით
katalune:
anar
kazaĥe:
серуен
kimre:
cerdded
kirgize:
басуу
kmere:
ដើរ
koree:
도보
korsike:
marchjà
kose:
ukuhamba
kroate:
ići
kurde:
çûyîn, çûn
latine:
ambulate
latve:
staigāt
laŭe:
ຍ່າງ
litove:
vaikščioti
makedone:
прошетка
malagase:
mandeha
malaje:
berjalan
malajalame:
നടക്കുക
malte:
jimxu
maorie:
haere
marate:
चालणे
monge:
mus kev
mongole:
алхах
nederlande:
gaan
nepale:
हिंड्न
njanĝe:
kuyenda
okcidentfrise:
kuier
okcitane:
anar
panĝabe:
ਤੁਰ
paŝtue:
مزل
pole:
*iść
portugale:
ir
ruande:
genda
ruse:
*идти
samoe:
savali
sinde:
سير
sinhale:
ඇවිදින්න
skotgaele:
coiseachd
slovene:
sprehod
somale:
socon
ŝone:
famba
sote:
tsamaea
sunde:
leumpang
svahile:
kutembea
taĝike:
рафтан
taje:
1. ไป 2. เดินทาง 3. ทำงาน
tamile:
நடக்க
tatare:
йөрергә
telugue:
నడిచి
tibete:
གོམ་པ་རྒྱག་
ukraine:
ходити
urdue:
چلنا
uzbeke:
yurish
vjetname:
đi bộ
volapuke:
golön
zulue:
uhambe

iro, *irado [14]

A.
Ago iri:
1.
bileto por iro kaj reiro; fari longan iradon.
2.
la irado al Budapeŝto per rivero estas ĉarma kaj ripoziga; (figure) ni ne havas la eblon analizi tie ĉi tiun iron de la pensoj [15]; la iro de la okazintaĵoj en la mondoZ .
3.
bona irado de maŝino; igi motoron en iradon.
4.
la irado de la societo, de la aferoj, de la negoco estas malvigla.
B.
Maniero, laŭ kiu iu aŭ io moviĝas: gracia, malpeza, flirtanta irado.
14. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, -ad'
15. L. L. Zamenhof: Esenco kaj Estonteco, ĉap. 5
angle:
motion (noun, movement)
france:
 aller (subst.), marche (fonctionnement), fonctionnement  allure (démarche), démarche (manière de marcher)
germane:
Gehen
hispane:
 marcha, funcionamiento  paso (manera de andar) 1. ronda 2. gira, marcha 3. funcionamiento, marcha 4. progreso
hungare:
 járás (-mód) 1. menet, út (mint cselekvés) 2. utazás, járás 3. járás, menet 4. menet, haladás
nederlande:
gang
pole:
chód
portugale:
ida (ação)
ruse:
ход, хождение
ukraine:
хід

irantaro

Grupo de kunirantaj individuoj: subite krio leviĝis en la fronto de la irantaro [16]; la sabatan ĝenevan irantaron gvidis junuloj kun teksaĵa bendo [17]. VD:bando1, grego, kolono4, parado, procesio, roto3
16. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro X
17. Monato, Claude Piron: Francio invitas, Svislando suferas, 2003
angle:
flock (noun, group), drove (noun)
germane:
Zug (Gruppe), Schar, Weggemeinschaft, Kolonne

irejo

Ĉiu ajn loko aŭ vojo, laŭ kiu oni povas iri: Mi kondukos la blindulojn laŭ vojo, kiun ili ne konas, laŭ irejoj por ili ne konataj Mi irigos ilin [18]; (figure) sur mian irejon Li metis mallumon [19]; (figure) konduku min sur ĝusta irejo, spite miajn insidantojn [20]; (figure) via koro ne flankiĝu al ŝia vojo, ne eraru sur ŝia irejo [21]; (figure) viaj amikoj ĉi tieaj ne estus irintaj en la irejon de la kolerego de la Eternulo [22]. VD:pado, pasejo, promenejo, koridoro, komunikejo.
18. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 42:16
19. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 19:8
20. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 27:11
21. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 7:25
22. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.4
angle:
path
france:
chemin, sentier, voie
germane:
Weg, Bahn
hispane:
camino, sendero
hungare:
út, ösvény
katalune:
camí
nederlande:
weg, baan
okcitane:
camin
pole:
przejście
portugale:
caminho
ruse:
путь
taje:
ทางเดิน

irigi

1.
Fari, ke iu aŭ io moviĝu de unu loko al alia: mi irigos vin sur rekta vojstreko [23]; irigi veturilon; la motoro irigas la aŭtomobilon.
2.
Fari, ke io funkciu: irigi motoron; la rivero irigas la muelilon; mi ne povus irigi tiun horloĝon.
3.
Ebligi, ke iu aŭ io iru: tiu vojo irigas al la urbo.
23. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Sentencoj 4:11
angle:
1. make move (vt) 2. make function (vt) 3. lead (vt, allow going to)
france:
faire aller, faire marcher, faire fonctionner, conduire (faire aller)
germane:
führen 1. antreiben 2. in Gang bringen
hispane:
1. mover 2. hacer funcionar 3. conducir
hungare:
1. járat, menet 2. működtet 3. vezet
nederlande:
1. aandrijven, doen gaan 2. doen gaan 3. leiden
pole:
uruchomić
portugale:
fazer ir
ruse:
привести в движение, пустить в ход, запустить
ukraine:
змушувати ходити/рухатися, приводити в рух

irebla

Laŭ kiu oni povas iri: irebla vojo.
angle:
attainable (for going to)
france:
praticable (en p. d'une voie)
germane:
gangbar
hispane:
transitable, practicable, andadero
hungare:
járható
nederlande:
begaanbaar
pole:
przejezdna (droga)
portugale:
viável
ruse:
проходимый
ukraine:
прохідний

*irilo [24]Z

Longa stango, provizita per piedapoga hoko, kiun oni uzas pare por iri starante alte super la tero kaj por trapasi marĉojn. SIN:paŝstango, stilzo.
24. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, ir'il'
angle:
walking stick
france:
échasse
germane:
Stelze
hispane:
zanco
hungare:
gólyaláb
nederlande:
stelt
pole:
szczudło
portugale:
andas, pernas-de-pau
ruse:
ходуля

aliri

(x)
1.
Moviĝi por atingi iun aŭ ion: ĉiuj renkonte aliris FK ; malrapide li aliris al la lulilo FK ; (figure) ŝiaj rigardoj aliris al la ŝlosilo, kiun Valentino konservis en sia mano [25]; sur la fingroj de la piedoj [li] aliris al la pordo de la kabineto Marta ; li ĉesis paroli, leviĝis, aliris al la kuzino, sidiĝis apud ŝi Marta ; orientiĝu, kiu volas! oni ne scias eĉ de kia flanko aliri [26]; li intencis aliri al Italujo tra la Gothard’a intermonto [27]; [la unua premio konsistas] en libera aliro al brasika ĝardeno, diris la mulo [28]; se vi nur volus rompi la katenojn, per kiuj viaj spiritoj ligiĝis al tro malvastaj konceptoj, vi ankaŭ povus vidi alirejojn al la vero en multaj aferoj [29]; de matenruĝo ĉiuj alirejoj al Babel estos zorge gardataj [30]; la bando ŝteliris el la magazeno per pordo, donanta alirejon al kajo [31]. VD:adresi3, alpaŝi, alproksimiĝi, atingi, viziti
2.
(pri problemo, tasko ktp) Ektrakti laŭ iu maniero, metodo: Rijal aliris la problemon kun pli profunda konscienco, ol oni ĝenerale faras [32]; la detektivo opiniis saĝa forlasi la kampon de l’sentoj por aliri faktojn konkretajn [33]; ne longe pripensi, sed rekte aliri al la celo [34]; UN kaj la aliaj organizoj ligitaj al ĝi aliras la mondajn problemojn laŭ vojo tro materiisma [35]; li aliris pli kompleksajn temojn, kiujn li analize malvolvas per impulsema simpatio kaj rimarkinda tekniko [36]; mi aliris al la lernado jam konvinkita ke mi volas iĝi movadano [37]; kiel do homoj kiel mi aliras la dilemon de la nuklea energio [38]? kiu kuraĝe aliras, facile akiras PrV . VD:alpaŝi2, procedi
25. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
26. N. V. Gogol, trad. L. L. Zamenhof: La Revizoro, Akto dua
27. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Sesa
28. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Kuristoj
29. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.10
30. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.13
31. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.16
32. Johán Valano: Ĉu rakonti novele?, Veli morten
33. Johán Valano: Ĉu vi kuiras ĉine?, 12
34. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
35. Johán Valano: Ĉu ni kunvenis vane?, 2
36. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Dua Parto
37. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, La aldono de valoro kiel strategio (Enric Baltasar)
38. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Inter riskoj kaj timoj
angle:
approach (vt), go to (vt)
france:
aborder, s'approcher (de), accoster al~o: accès (acte ou manière d'accéder). al~ejo: accès (lieu).
germane:
herantreten, herangehen 2. angehen
hispane:
acceder, abordar (barco), aproximarse
hungare:
odamegy, elmegy hozzá, megközelít
nederlande:
gaan naar, benaderen al~ejo: toegang.
pole:
przystępować
portugale:
dirigir-se para
ruse:
подойти
taje:
1. ไปยัง
ukraine:
підходити (до чого-н.)

aliro

1.
Ago iri al: senĉesa movado de eliro kaj de aliro [39]; spirala aŭ ŝtupara leviĝo esta necesa por oportuna aliro de la termitoj, kiuj nur kun granda malfacileco povas sin levadi vertikale [40]; kradpordo […] ebligas la aliron al marŝejoj [41].
2.
Ebleco iri al; disponebleco: libera aliro al brasika ĝardeno [42]; soldatoj baris aliron al la teritorio de la templo [43]; ankaŭ blindaj civitanoj havu laŭeble plenan aliron al ĉiuj kulturaj atingaĵoj [44]; oni batalas favore al la aliro de la virinoj al la diritaj postenoj [45].
3.
Maniero, metodo, ektrakti ion; maniero komprenigi ion: ili tute ne havas prudentan aliron al la faktoj [46]; mankas al ili la aliro al tiaj problemoj, ekzemple ĉar ili ne scias, kiom turmenta povas esti la sento de izoleco [47]; temas pri io nedifinebla […] aliro per ekzemploj plej taŭgos ĉi-okaze [48]; kvanta aliro al la morfologia tipologio de lingvo [49]; ŝi havis tolereman, ne tro postulan aliron al la vivo, kaj serĉis la amuzan flankon en ĉio [50]. VD:kompreno, vidpunkto2
39. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
40. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
41. Henri Vallienne: Ĉu li?, Ĉapitro Unua
42. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Kuristoj
43. Henryk Sienkiewicz, trad. Lidia Zamenhof: Quo Vadis, Ĉapitro XLIII
44. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvara Parto
45. Monato, Genroj En La Franca: Sinjorino "Le secrétaire" (la sekretario)
46. Johán Valano: Ĉu li venis trakosme?, 27
47. Ulrich Matthias: Fajron sentas mi interne, I
48. Claude Piron: La bona lingvo, 2. La Spirito De La Lingvo
49. John Christopher Wells: Lingvistikaj aspektoj de Esperanto, 1. Enkonduko
50. Anna Löwenstein: La ŝtona urbo, Britujo
angle:
approach (noun)
germane:
Zugang 3. Ansatz (Zugang)

alirebla

1.
Kiun oni povas aŭ rajtas aliri, atingi: loko […] facile alirebla [51]; la […] fortikaĵo iĝis alirebla por simplaj vizitantoj [52].
2.
(figure) Kiun oni povas facile kompreni, alparoli...: konvinki tiujn, kiuj ne estas alireblaj per la argumentoj de la plej strikta logiko [53]; literatura lingvo senpere alirebla al ordinara, neokcidenta esperantisto [54].
51. Henri Vallienne: Kastelo de Prelongo, Ĉapitro Kvina
52. A. Gonĉarov: Kion kaŝas la Kvendan-fortikaĵo?, Monato, 2001:12, p. 21a
53. Ivo Lapenna: Retoriko, Dua Parto
54. C. Piron: La bona lingvo, 1989
angle:
accessible
france:
accessible
germane:
1. begehbar, erreichbar 2. zugänglich
taje:
1. เข้าถึงได้
ukraine:
досяжний, доступний

antaŭiri

(x)
Iri antaŭ io aŭ iu; devanci: muzikistaro antaŭiras la procesion.
angle:
go on (vt), advance (vt), go straight ahead (vt)
france:
précéder
germane:
vorangehen, vorausgehen, vorgehen
hispane:
preceder
hungare:
elöl megy, elöl halad, elöl jár
nederlande:
voorgaan
pole:
przodować
portugale:
preceder, anteceder
ruse:
предшествовать
ukraine:
іти попереду, випереджати

antaŭeniri

(ntr)
Iri celante antaŭen; (f) progresi: ni devas ĉiam antaŭeniri ne timante la malhelpojn; antaŭenira metodo, reformisto.
angle:
go forth (vi), go forward (vi), progress (vi)
france:
avancer, aller de l'avant, progresser
germane:
vorwärtsgehen, vorwärtsschreiten, vorrücken
hispane:
avanzar, progresar
hungare:
előre megy
nederlande:
vooruitgaan
okcitane:
avançar
pole:
iść naprzód
portugale:
avançar, adiantar-se
ruse:
идти вперёд, продвигаться
ukraine:
іти вперед, просуватися

ĉirkaŭiri

(x)
1.
Moviĝi ĉirkaŭ io aŭ iu, formante rondon, kurban fermitan linion: ĉirkaŭiru la urbon sep fojojn, kaj la pastroj sonigu per la trumpetoj [55]; la tero ĉirkaŭiras la sunon; (figure) komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [56]. SIN:rondiri 1.
2.
Fari kurban vojon ĉirkaŭ io, por ĝin eviti: mi pro singardeco faros unu fojon ĉirkaŭiron ĉirkaŭ la domo [57]; lia armeo ĉirkaŭiras du orajn skarabojn, tial ke la ministro de l' milito estas pastro [58]; Jerobeam ĉirkaŭirigis embuskon, kiu aperis malantaŭ ili [59]; Dio kondukis la popolon ĉirkaŭire, per la vojo tra la dezerto, al la Ruĝa Maro [60]; doganoj kaj migradaj kontroloj estas ĉirkaŭireblaj, se oni scias kiel [61].
3.
Sinsekve viziti multajn lokojn: vi ĉirkaŭiras maron kaj teron, por varbi unu prozeliton [62]; la inspektoro rapide ĉirkaŭiris en la manĝejo [63]; (figure) inter la oficiroj kaj nobeluloj komencis ĉirkaŭiri strangaj famoj [64]. SIN:rondiri 2.
55. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Josuo 6:4
56. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
57. Charles Dickens, trad. L. L. Zamenhof: La Batalo de l' Vivo
58. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 3
59. La Nova Testamento, II. Kroniko 13:13
60. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 13:20
61. Harry Harrison, trad. Reinhard Fössmeier k.a.: Naskiĝo de la rustimuna ŝtalrato, ĉap. 17
62. La Nova Testamento, S. Mateo 23:15
63. Deck Dorval: Urd Hadda murdita!, p. 11
64. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 2, ĉap. 11
angle:
go around (vt), circulate (vt)
beloruse:
1. абысьці (кругом)
france:
1. tourner (autour de), faire le tour (de) 2. contourner, faire un détour ĉirkaŭ~ebla: contournable. 3. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens)
germane:
1. herumgehen, umkreisen 2. umgehen 3. herumgehen, umhergehen
hebree:
1. להקיף \הקף\, לכתר, לאפוף \אפף\
hispane:
1. circunvalar, andar con rodeos 2. evitar, rodear 3. circular, andar por
hungare:
1. körbejár (vmit), megkerül (vmit) 2. kikerül (vmit) 3. körbelátogat, sorra jár
nederlande:
rondgaan
pole:
okrążać
portugale:
circular, rodear
ruse:
обойти, обходить
tibete:
སྐོར་ར་རྒྱག་
ukraine:
обходити (навколо)

deiri

(ntr)
Iri komencante de iu loko, punkto: la aeroplano deiris de Romo; la deirpunkto de ekskurso, de elpensaĵo.
angle:
get going (vi)
france:
partir, quitter, s'éloigner (de)
germane:
abgehen, weggehen, starten
hispane:
partir, distanciarse
hungare:
kiindul (vhonnan) de~punkto: kindulási pont.
nederlande:
vertrekken de~punkto: vertrekpunt, uitgangspunt.
pole:
wychodzić (z miejsca)
portugale:
ir-se
ruse:
отойти (от чего-то), исходить (из чего-то) de~punkto: исходный пункт.
ukraine:
відходити, віддалятися (від чого-н.)

* disiri [65]

(ntr)
Iri en diversajn flankojn: post la fino de la kunveno ni tuj disiris; tie la vojo disiras en kvar direktoj.
65. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Universala Vortaro, dis'
angle:
break up (vi, in direction), split (vi, in direction)
france:
se disperser, s'égailler, se diviser (en p. d'un chemin), se séparer
germane:
auseinander gehen, sich zerstreuen
hispane:
dispersarse, dividirse, separarse
hungare:
szétoszlik, szétmegy (különböző irányokba)
nederlande:
zich splitsen, uit elkaar gaan
pole:
rozchodzić się
portugale:
separar-se
ruse:
разойтись
ukraine:
розходитися (у різні боки)

ekiri

(ntr)
Komenci iri: doni la signalon de la ekiro en vetkurado; Mi rompis la bastonojn de via jugo kaj ekirigis vin kun levita kapo [66].
66. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 26:13
angle:
begin to go (vi)
bulgare:
отивам
france:
partir
germane:
losgehen, aufbrechen
hispane:
partir
hungare:
elindul
nederlande:
vertrekken
pole:
wyruszać
portugale:
pôr-se em marcha
ruse:
пойти

*eliri

(x)
1.
Iri eksteren el iu loko: eliri el la ĉambro; eliri renkonte al iu; eliri el veturilo; oni eliris la ĝardenon [67]; el la kaldrono eliras vaporo [68]; la ĉambro, la fenestro eliras (rigardas al, donas vidon al) sur kortonZ , sur parkon, sur straton; el la ĉefa konstruo eliras du aloj; la glavoj eliris el la ingoj; kiu rabi eliras, ofte nuda revenas PrV ; de post la eliro el la ventro de mia patrino mi estis gvidisto [69]; vi memoru dum la tuta tempo de via vivo la tagon de via eliro el la lando Egipta [70]; nur por tromplogi vin li venis, kaj por ekkoni ĉiujn viajn elirojn kaj enirojn, kaj por ekscii ĉion, kion vi faras [71]; la strato finiĝas per senelirejo (vojo fermita ĉe unu ekstremaĵo); (figure) elirante el tiu principo, oni konkludas, ke...; (figure) oni ne vidas eliron el tiu mizeroB ; (figure) tiu situacio estas vere senelira (tiel implikita, ke oni ne povas eliri el ĝi); BIB Eliro (dua libro de Pentateŭko).
2.
Aperi publike, elpaŝi 3, fari publikan paŝon: la unua libro eliris en lingvo rusaZ ; mi estis ankoraŭ tro juna por eliri publike kun mia laboroZ ; unu cirkonstanco igis min prokrasti mian publikan eliron kun la lingvoZ .
67. H.A. Luyken: Pro Iŝtar
68. L. L. Zamenhof: Fundamento de Esperanto, Ekzercaro, § 25
69. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 31:18
70. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Readmono 16:3
71. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:25
angle:
1. exit (vt), go out (vt) 2. step out (vt, in public)
arabe:
1. خَرَجَ -ُ خُرُوجًا
france:
1. sortir, donner (sur) el~o: sortie (acte). senel~ejo: impasse, cul-de-sac. El~o: Exode. 2. sortir (être publié), rendre public, annoncer
germane:
1. nach draußen gehen, herausgehen 2. nach außen gehen, sich zeigen
hispane:
1. salir, apear el~o: salida. senel~ejo: callejón sin salida. El~o: Éxodo. 2. salir, publicar, aparecer
hungare:
1. kimegy, kiindul senel~ejo: zsákutca. El~o: Exódus. 2. megjelenik
nederlande:
1. verlaten el~o: het buitengaan. senel~ejo: doodlopende straat. El~o: exodus.
pole:
wychodzić
portugale:
sair
ruse:
выйти
taje:
1. ออกจาก
ukraine:
виходити

elirejo

Loko, tra kiu oni eliras: la elirejo estas dekstre post la ŝtuparo.
angle:
exit (noun)
ĉine:
出口 [chūkǒu]
france:
sortie (lieu), issue
germane:
Ausgang
hispane:
salida
hungare:
kijárat
nederlande:
uitgang
pole:
wyjście
portugale:
saída
ruse:
выход
taje:
ทางออก
ukraine:
вихід (місце)
volapuke:
segol

elirvojo

Ĉiu ajn metodo aŭ vojo, laŭ kiu oni povas eliri el situacio aŭ areo.
angle:
way out (noun), exit (noun)
france:
issue
germane:
Ausweg
hispane:
camino de salida
hungare:
kiút
pole:
droga wyjściowa
ruse:
выход
taje:
ทางออก

eniri

(x)
Iri internen de iu loko: eniri en la ĉambron; eniri la ĉambron; glavo pendis en la glavingo ĉe lia lumbo kaj facile povis eliri kaj eniri [72]; vespere li prenis sian filinon Lea kaj enirigis ŝin al li, kaj tiu envenis al ŝi [73]; se lin trafos malfeliĉo sur la vojo [...], tiam vi enirigos miajn grizajn harojn kun malĝojo en Ŝeolon [74]; ŝi enirigis lin en la domon de sia patro [75]; alkonduku Aaronon kaj liajn filojn al la eniro (= enirejo) de la tabernaklo de kunveno [76]; eniro en la templon estis permesata nur al privilegiuloj [77]; Ilu-ittia, leviĝinte ĉe la eniro de la reĝo, ankaŭ riverencis [78]; (figure) eniri (aniĝi) (en) societon, komitatonZ ; (figure) eniri en oficon (ekokupi ĝin); (figure) nur la vortoj, kiuj sukcesis eniri (en) la ĉiutagan literaturon povas vivi daŭre; (figure) eniri facile en la memoronZ ; (figure) espero eniris en ŝian koronZ ; (figure) la racio ne eniris ilian cerbon; (figure) la prezidanto ne permesis al la oratoro eniri tiun kampon; (figure) eniri novan vojon, epokon. VD:eniĝi.
72. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 20:8
73. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 29:23
74. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 42:38
75. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 19:3
76. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 40:12
77. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.11
78. H. A. Luyken: Pro Iŝtar, ĉap.18
afrikanse:
betree
albane:
hyjnë
amhare:
አስገባ
angle:
enter (vt)
arabe:
دَخَلَ -ُ دُخُولًا
armene:
մտնել
azerbajĝane:
girmək
bengale:
প্রবেশ
birme:
ဝင်ရောက်
bosne:
ući
dane:
indtaste
estone:
sisestage
eŭske:
idatzi
filipine:
magpasok
france:
entrer en~igi: faire entrer, introduire (faire entrer). en~o: entrée (acte).
galege:
introducir
germane:
hineingehen, eintreten
guĝarate:
દાખલ
haitie:
antre nan
haŭse:
shigar
hinde:
दर्ज
hispane:
entrar en~igi: introducir. en~o: acceso, entrada.
hungare:
bemegy, belép, behatol en~o: belépés, bemenet.
igbe:
banye
irlande:
isteach
islande:
sláðu
japane:
入力する
jave:
ketik
jide:
אַרייַן
jorube:
tẹ
kanare:
ನಮೂದಿಸಿ
kartvele:
შევა
kazaĥe:
кіру
kimre:
fynd i mewn
kirgize:
кирүү
kmere:
ចូល
koree:
입력
korsike:
inserisce
kose:
faka
kroate:
ući
kurde:
derbasbûn
latine:
intrant
latve:
ievadiet
laŭe:
ເຂົ້າ
litove:
įeiti
makedone:
внесете
malagase:
hiditra
malaje:
memasukkan
malajalame:
നൽകുക
malte:
jidħol
maorie:
tomo
marate:
प्रविष्ट
monge:
nkag mus
mongole:
оруул
nederlande:
binnendringen en~igi: doen binnendringen. en~o: toegang.
nepale:
प्रवेश
njanĝe:
kulowa
okcidentfrise:
yngean
panĝabe:
ਦਿਓ
paŝtue:
ننوځي
pole:
wchodzić
portugale:
entrar
ruande:
injira
ruse:
войти
samoe:
ulu
sinde:
داخل
sinhale:
ඇතුළු
skotgaele:
#NAMN?
slovene:
vpišite
somale:
galaan
ŝone:
pinda
sote:
kena
sunde:
asup
svahile:
kuingia
taĝike:
даромадан
taje:
เข้าไป
tamile:
நுழைய
tatare:
керегез
telugue:
నమోదు
tibete:
འཛུལ་
ukraine:
вводити
urdue:
داخل
uzbeke:
kiritish
vjetname:
nhập
zulue:
faka

enirejo

Loko, tra kiu oni eniras: la enirejo estis obstrukcita de homamaso.
angle:
entrance (noun, location)
france:
entrée (lieu)
germane:
Eingang
hispane:
entrada
hungare:
bejárat
nederlande:
ingang
pole:
wejście
portugale:
entrada
ruse:
вход
taje:
ทางเข้า
tibete:
ནང་འཛུལ་
ukraine:
вхід (місце)

flankeniri

(ntr)
Iri flanken de io aŭ iu: la ĉefkapitano prenis lian manon, kaj, flankenirante, demandis lin aparte [79].
79. La Nova Testamento, La agoj 23:19
angle:
step aside (vi)
france:
aller à l'écart, s'écarter
germane:
vorbeigehen, seitlich gehen
hispane:
hacerse a un lado, apartarse
hungare:
félremegy, félreáll
nederlande:
opzij gaan
pole:
iść bokiem
ruse:
отойти (в сторону)
ukraine:
відходити вбік, від’їжджати вбік, звертати (вбік)

foriri

(ntr)
Iri for de iu loko: foriri de la urbo; foriri por libertempo; la servantino foriris serĉi la kruĉon; foriru de homo malsaĝa; miaj ordonoj ne foriru de viaj okulojZ ; forpelu ilin kaj foriros malpacoZ ; se ne estus kun mi la Dio de mia patro, [...] vi nun foririgus min kun nenio [80]; li foririgos la kapron en la dezerton [81]; li foririgis la homojn, kiuj alportis la donacojn [82].
80. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 31:42
81. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Levidoj 16:22
82. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:18
afrikanse:
verlaat
albane:
largohen
amhare:
ተወው
angle:
go away (vi), leave (vi)
arabe:
ترك
armene:
լքել
azerbajĝane:
tərk etmək
bengale:
ত্যাগ
birme:
ထွက်သွား
bosne:
ostaviti
dane:
forlade
estone:
lahkuma
eŭske:
utzi
filipine:
mag-iwan
france:
partir for~igi: renvoyer, congédier, faire partir, jeter dehors.
galege:
deixar
germane:
weggehen, fortgehen
guĝarate:
છોડી
haitie:
kite
haŭse:
bar
hinde:
छोड़
hispane:
salir, partir for~igi: despedir, dejar ir, hacer partir.
hungare:
elmegy, eltávozik for~igi: eltávolít, feloszlat.
igbe:
ahapụ
irlande:
saoire
islande:
fara
japane:
去る
jave:
ninggalake
jide:
לאָזן
jorube:
fi
kanare:
ಬಿಟ್ಟು
kartvele:
დატოვეთ
kazaĥe:
қалдыру
kimre:
gadael
kirgize:
калтыруу
kmere:
ទុកឱ្យ
koree:
떠나
korsike:
lasciarà
kose:
shiya
kroate:
ostavite
kurde:
terikandin
latine:
relinquo
latve:
atstāt
laŭe:
ອອກຈາກ
litove:
palikti
makedone:
напушти
malagase:
miala
malaje:
meninggalkan
malajalame:
വിട്ടേക്കുക
malte:
tħalli
maorie:
waiho
marate:
सोडा
monge:
tawm
mongole:
орхих
nederlande:
weggaan for~igi: doen weggaan.
nepale:
छोड
njanĝe:
kusiya
okcidentfrise:
ferlitte
panĝabe:
ਨੂੰ ਛੱਡ
paŝtue:
ووځي
pole:
wychodzić
portugale:
partir
ruande:
genda
ruse:
уйти
samoe:
tuua
sinde:
ڇڏي
sinhale:
නිවාඩු
skotgaele:
fhàgail
slovene:
zapusti
somale:
ka tago
ŝone:
siya
sote:
tlohela
sunde:
ninggalkeun
svahile:
kuondoka
taĝike:
тарк
taje:
ออกจาก, จากไป
tamile:
விட்டு
tatare:
китү
telugue:
వదిలి
ukraine:
залишити
urdue:
چھوڑ
uzbeke:
tark
vjetname:
lại
zulue:
ushiye

foriro Z

Ago de iu foriranta.
angle:
going away (nount, leaving (noun)
france:
départ
hispane:
salida
taje:
การจากไป
tibete:
ཐོན་ཡག་

ĝisiri

Atingi indikitan lokon per iro: Mi ĝisiros sola, ‐ ripetadis la atenanino […] ‐ mi ne timas homojn [83]; ŝi ĝisiras angulon kaj turnas sin reen, aroge kaj fiere rigardante [84]; La plej grava estas ‐ ĝisiri, pensis Jul, nur ĝisiri... [85].
83. I. Efremov, trad. J. Finkel: Tais el Ateno, 2008
84. V. M. Garŝin: Akcidento, [2010?]
85. A. Lazarĉuk, trad. J. Finkel: La sankta monato Rin, [2000]
angle:
reach (vt, go to)
france:
atteindre
germane:
hingehen
hispane:
alcanzar
hungare:
elmegy (vmeddig), elér (vhová), elér (helyet)
nederlande:
bereiken
pole:
dojść
portugale:
atingir (chegar a)
ruse:
дойти

hejmeniri

Ekiri direkte al la hejmo: mi esploros la aferon, nun trankvile hejmeniru [86]. VD:rehejmiĝi
86. J. Dorosmai, trad. J. Dorosmai jun. kaj J. Horvath: Fabloj kaj Aforismoj, 2002
angle:
go home (vi)
france:
rentrer chez soi
hispane:
ir a casa
taje:
กลับบ้าน

kuniri

(ntr)
Iri kune; partopreni: Paŭlo ne aprobis kunpreni tiun, kiu [...] ne kuniris en la laboron [87].
87. La Nova Testamento, La agoj 15:38
angle:
go together (vi), participate (vi)
france:
accompagner, prendre part
germane:
zusammen gehen, gemeinsam wandeln
hispane:
acompañar
hungare:
együtt megy, vele megy
pole:
iść razem
portugale:
acompanhar
ruse:
сопровождать
taje:
ไปด้วยกัน, เข้าร่วม
ukraine:
сходитися, з’їжджатися, іти разом, їхати разом, супроводжувати

laŭiri

(tr)
Iri laŭlonge de io: laŭiri bordon, riveron, postsignojn.
angle:
go along (vt, follow)
france:
longer, border (longer), suivre (longer)
germane:
entlanggehen, entlangschreiten
hispane:
seguir, bordear, acompañar
hungare:
megy (vmi mentén), végigmegy (vmi mentén), követ (irányt)
pole:
iść wzdłuż
portugale:
acompanhar (um rio etc)
ruse:
идти вдоль, идти по
ukraine:
іти, їхати (вздовж чого-н.)

malantaŭeniri

(ntr)
Iri celante malantaŭen; (f) malprogresi: estas iafoje necese zigzagi, halti, eĉ malantaŭeniri [88].
88. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Venis anarkisto
angle:
go backwards (vi), regress (vi)
france:
reculer, régresser, aller en arrière, marcher à reculons
hispane:
retroceder, regresar
hungare:
hátramegy
pole:
cofać się
portugale:
recuar, retroceder
ruse:
идти назад, отступать

malsupreniri

(tr)
Iri ĝis la malsupro de io, aŭ en la direkto de la malsupro: malsupreniri ŝtuparonZ , vojon, deklivon; en la profundon de Ŝeol ĝi malsupreniros [89]; liberigu lin, ke li ne malsupreniru en la tombon [90]; de siaj ŝipoj malsupreniros ĉiuj remistoj [91]; unu homo malsupreniris de Jerusalem al Jeriĥo [92]; unu pastro malsupreniris la saman vojon [93]; Mi malsupreniros, kaj rigardos, ĉu ili plene agas tiel, kiel estas la kriado, kiu venis al Mi [94]. VD:malleviĝi.
89. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 17:16
90. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 33:24
91. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jeĥezkel 27:29
92. La Nova Testamento, S. Luko 10:30
93. La Nova Testamento, S. Luko 10:31
94. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 18:21
angle:
go down (vt)
france:
descendre (ex. un escalier)
germane:
hinuntergehen, heruntergehen
hispane:
descender, bajar
hungare:
lemegy
pole:
zejść
portugale:
descer
ruse:
спускаться, спуститься
taje:
ไปข้างล่าง
tibete:
མར་བབས་
ukraine:
спускатися, сходити вниз

nealirebla

1.
Kiun oni ne povas aliri, atingi: David restis en la dezerto en nealirebla loko [95].
2.
(figure) Kiun oni ne povas atingi, kompreni, alparoli...: parolarto […] ebligas konvinki tiujn, kiuj ne estas alireblaj per la argumentoj de la plej strikta logiko [96].
95. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 23:14
96. I. Lapenna: Retoriko, 1950
angle:
inaccessible
france:
inaccessible
nederlande:
onbereikbaar

postiri

(x)
Iri post 2 io aŭ iu: [la derviŝo] duonturniĝas sur la kalkanoj tiele, ke li frontas la postiranton [97]; ŝi postiris [la fazanon] tra filiko kaj vepraĵo [98]; mi iris do reen kiel eble plej rapide kaj postiris lin sur la maldekstra flanko de Václav-placo [99]. SIN:sekvi1
97. E. Lanti: Vortoj de k-do Lanti, Leteroj el Turkio
98. E. Grimley Evans: La kluba mensogulo, La lupino kaj aliaj rakontoj, 2005
99. L. Vladyka trad. Moraviaj E-Pioniroj: Mi en li, http://www.mujweb.cz/Kultura/malovec/MIENLI4.HTM
angle:
go after (vt, follow)
france:
suivre (marcher derrière)
hispane:
seguir, ir detrás
pole:
podążać
portugale:
seguir, ir atrás
ruse:
следовать
ukraine:
іти слідом (або услід), їхати слідом (або услід)

preteriri

(tr)
Pasi laŭlonge kaj flanke de io, kaj ĝin lasi post si: preteriri arbaron; ni preteriris tri vilaĝojn survoje; li sidis por rigardi la preterirantojn.
angle:
bypass (vt), go past (vt)
france:
dépasser (un lieu), passer (dépasser)
germane:
vorbeigehen, vorübergehen
hispane:
pasar
hungare:
elmegy (vmi mellett)
pole:
mijać
portugale:
passar ao lado de
ruse:
пройти (мимо чего-л.), миновать
taje:
เดินผ่าน, ผ่าน
ukraine:
іти мимо, проходити мимо, їхати мимо, проїжджати мимо

piediri

(ntr)
Iri piede: David venkoprenis de li mil ĉarojn kaj sep mil rajdantojn kaj dudek mil piedirantojn [100].
100. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Kroniko 18:4
angle:
walk (vi)
france:
marcher (à pied) pied~anto: piéton.
germane:
zu Fuß gehen, wandeln
hispane:
caminar
hungare:
gyalogol
pole:
iść pieszo
portugale:
caminhar (à pá)
ruse:
идти пешком pied~anto: пешеход.
taje:
เดินเท้า
ukraine:
іти пішки

reiri

(ntr)
1.
Irinte, veni returne al la deira loko: ira kaj reira bileto.
2.
Iri denove, sekvafoje: mi reiros al vi la proksiman semajnon.
angle:
return (vi)
france:
1. revenir (à son point de départ) 2. retourner (aller de nouveau), revenir (aller de nouveau), aller de nouveau
germane:
2. zurückgehen, zurückkehren
hispane:
1. retornar 2. volver
hungare:
1. visszamegy 2. újra elmegy
pole:
powracać
portugale:
voltar
ruse:
вернуться, возвратиться
ukraine:
вертатися, іти знову, їхати знову

rondiri

(ntr)
1.
Iri laŭ ronda vojo, laŭ fermita kurbo: la montriloj [de la malnova horloĝo] rondiradis [101]; dezirante rondiri ĉirkaŭ Montmartro mi trapasis la vilaĝon Clignancourt [102]; la sango rondiras en la korpo PV ; sur unu rando de la ĉielo estas ĝia leviĝo, kaj ĝia rondiro estas ĝis aliaj randoj [103]; (figure) li rondiras ĉirkaŭ ŝi, kiel papilio ĉirkaŭ lumiloPIV1 . SIN:ĉirkaŭiri 1;VD:rivolui, orbito
2.
Sinsekve viziti multajn lokojn: Satano respondis al la Eternulo [...]: Mi vagadis sur la tero kaj rondiradis sur ĝi [104]; ili lernas esti senutilaj, rondirante de domo al domo [105]; (figure) la historio komencis rondiri (cirkuli, diskoniĝi) de kokinejo al kokinejo [106]. SIN:ĉirkaŭiri 3.
101. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Malnova domo
102. Jean-Jacques Rousseau, trad. André Gilles: La revadoj de soleca promenanto, Naŭa promenado
103. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Psalmaro 19:6
104. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Ijob 1:7
105. La Nova Testamento, I. Timoteo 5:13
106. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Estas tute certe
angle:
circulate (vi), go around (vi)
france:
1. tourner (autour de), faire le tour (de) rond~o: course (d'un astre). 2. courir (en p. d'une rumeur), parcourir (en tous sens), rôder
germane:
1. herumgehen, im Kreis laufen
hispane:
1. girar (alrededor de), orbitar a 2. deambular (en todas direcciones), rondar
hungare:
1. körbejár rond~o: kórbejárás. 2. körbelátogat, sorra látogat
pole:
2. krążyć
portugale:
2. rodear
ruse:
1. ходить кругом, ходить по кругу, циркулировать 2. обходить (разные места), обойти (разные места)
taje:
1. เดินเป็นวงกลม
ukraine:
ходити по колу, їздити по колу, кружляти

senelirejo

1.
Loko, el kiu oni ne sukcesas eliri: la policistoj estis puŝitaj en senelirejon kaj ne povis kontraŭstari la manifestaciantojn [107].
2.
(figure) Sensolva problemo, neeskapebla malbona situacio: la situacio, en kiu ni ambaŭ troviĝas, estas vera senelirejo [108].
VD:sakstrato
107. Johano M.: Kie estas..., 2002
108. H. Vallienne: Ĉu li?, 1908
angle:
impasse
france:
voie sans issue
hispane:
calle sin salida
ukraine:
глухий кут, тупик, глухий кут, безвихідь

subiri

(x)
1.
Iri sub ion: subiri tegmenton, branĉaron;
2.
(p.p. astroj) Iri sub la horizonton: la suno subiris sub la akvon [109]; en tiu tago [...] Mi subirigos la sunon en tagmezo [110]; en la purpuraj radioj de la subiranta suno la princo similis dion [111]; punu min Dio, se mi antaŭ la sunsubiro gustumos panon aŭ ion ajn [112]; de la sunleviĝejo ĝis la sunsubirejo Mia nomo estos granda inter la nacioj [113].
109. Hans Christian Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj de Andersen/II/Ĉapitro 13 — Sovaĝaj cignoj
110. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Amos 8:9
111. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉap. 5
112. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, II. Samuel 3:35
113. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Malaĥi 1:11
angle:
go down (vt)
france:
1. se mettre sous 2. se coucher sunsub~o: coucher du soleil. sunsub~ejo: couchant (point cardinal).
germane:
untergehen, hinuntergehen, heruntergehen, unten gehen
hispane:
bajar 1. meterse debajo de 2. ocultarse bajo el horizonte, ponerse
hungare:
lemegy, alámegy sunsub~o: naplemente.
pole:
zachodzić (o słońcu)
portugale:
pôr-se
ruse:
зайти (подо что-л., напр. за горизонт)
taje:
1. ไปข้างใต้
ukraine:
заходити (за щось)

supreniri

(tr)
Iri ĝis la supro de io, aŭ en la direkto de la supro: supreniri ŝtuparonZ , etaĝon; ĉar vi supreniris sur la liton de via patro, tiam vi malhonoris mian liton per la supreniro [114]; ne supreniru per ŝtupoj al Mia altaro [115]. VD:leviĝi.
114. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Genezo 49:4
115. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Eliro 20:26
angle:
go up (vt)
france:
monter (gravir), gravir, s'élever
germane:
heraufgehen, hinaufgehen, ersteigen, erklimmen
hispane:
subir, ascender, elevarse
hungare:
felmegy
pole:
iść w górę
portugale:
subir, ascender
ruse:
подняться (на что-л.), взобраться, взойти
taje:
ไปข้างบน
tibete:
འཛེགས་
ukraine:
іти догори, підніматися, підійматися, здійматися, сходити

suriri

(tr)
Iri alten sur ion: suriri tegmenton, ŝtuparon, arbon, monton VD:grimpi.
angle:
go on top of (vt)
france:
monter (sur), grimper (sur)
germane:
betreten, dahingehen, beschreiten
hispane:
montar (sobre), subir (sobre)
hungare:
rámegy
pole:
wspinać się
portugale:
subir
ruse:
зайти (на что-л.), взойти, взобраться
ukraine:
підніматися, підійматися, здійматися, сходити (на що-н., кого-н.)

ŝipiri

MAR Iri, veturi per ŝipo: ni ŝipiris de Filipi [...] kaj alvenis [...] en Troas post kvin tagoj [116]. SIN:ŝipi.
116. La Nova Testamento, La agoj 20:6
angle:
go by ship (vi)
france:
naviguer
germane:
mit dem Schiff fahren, schifffahren
hispane:
navegar
hungare:
hajózik
pole:
płynąć statkiem
portugale:
navegar (ir a navio)
ruse:
плыть на корабле
ukraine:
їхати кораблем

ŝteliri

(ntr)
Iri kaŝe kaj sekrete, kvazaŭ ŝtelisto: kiam la aliaj iris al la foiro aŭ dancado aŭ sankta procesio, mi ŝteliris en ĉi tiun negastaman intermonton [117]; la bando ŝteliris el la magazeno Iŝtar ; la atakantoj ŝteliris al la remparoB .
Rim.: La uzo de la esprimo sin ŝteli en la senco de ŝteliri estas evitinda, ĉar dubasenca.
117. B. Prus, trad. Kazimierz Bein: La Faraono, vol. 1, ĉapitro 2a
angle:
steal (vi, go stealthily)
beloruse:
красьціся, падкрадацца
hispane:
ir furtivamente
hungare:
lopakodik
nederlande:
sluipen
pole:
skradać się
portugale:
ir furtivamente
ruse:
красться, подкрасться, подкрадываться
svede:
smyga
ukraine:
прокрадатися, крастися

trairi

(tr)
1.
Iri trae de io, de unu flanko al alia: oni devas trairi korton por eniri en la domon; trairi naĝante la riveron; trairebla torento; netrairebla dezerto; li elfosis al si longan trairejon tra la tero de sia loĝejo ĝis ŝia [118]; ĉion, kio povas iri en fajron, trairigu tra fajro, kaj ĝi estos pura [119].
2.
(Kun indiko de mezuro aŭ limo) Iri tiom, kiom indikas la preciziganta mezuro aŭ limo: Sed apenaŭ ŝi trairis kelkan distancon, ŝi haltis [120]; kiam li apenaŭ trairis duonon de sia vojo, … [121]; Kiam Jona komencis la trairadon de la urbo kaj trairis unu tagon, li vokis, kaj diris … [122]; ili trairis en 74 tagoj pli ol 5000 km [123].
3.
MAT(fakula ĵargono) (p.p. geometria figuro, rilate al alia) Sekci kaj eventuale inkluzivi ĝin: mezortanto de streko estas ortanto, trairanta la mezon de la streko; ebeno trairanta ĉefcirklon de sfero trairas ankaŭ la centron de la sfero; konuso estas naskita de rekto, kiu moviĝas trairante fiksan punkton kaj fiksan kurbon.
118. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 1, Elinjo-fingreto
119. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 31:23
120. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 2, Paŝtisto de porkoj
121. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 3, Nokta ĉapo de fraŭlo
122. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jona 3:4
123. Feliks Nevos: Neĝo-reĝojMonato
angle:
go through (vt) 3. pass through (e.g. through a point)
france:
1. traverser tra~ebla: franchissable. netra~ebla: infranchissable. tra~ejo: passage (chemin). 3. passer (ex. par un point)
germane:
1. hindurchgehen, durchgehen, durchqueren 2. zurücklegen (eine Strecke gehen) 3. gehen (z.B. durch einen Punkt)
hispane:
1. atravesar tra~ebla: franqueable. netra~ebla: infranqueable. tra~ejo: pasaje (camino). 3. pasar (ej. por un punto), cruzar
hungare:
1. átmegy (vmin), ákel (vmin), áthalad (vmin) tra~ebla: átgázolható. netra~ebla: átjárhatatlan. 3. átmegy (vmin keresztül)
pole:
1. przejść 3. przechodzić (np. przez punkt)
portugale:
3. atravessar
ruse:
1. пройти (сквозь, через), проходить 2. пройти (расстояние) 3. проходить (напр. через точку )
ukraine:
проходити, проїжджати (по чому-н., уздовж чого-н.)

transiri

(tr)
1.
Moviĝi transen de io, pli malproksimen ol io: la vagonaro ĵus transiris la limon de la regno; ili [...] okupis la transirejon de Jordan, kondukantan al Moab, kaj permesis al neniu transiri [124]; mi transiris la RubikononZ (rezignis pri la eblo reiri); (figure) lia senbrideco transiras ĉiujn limojnZ (estas ja troa, tute ne tolerebla).
2.
(figure) Metafore translokiĝi, p.p. abstraktaĵoj, kiujn oni samigas al konkretaj objektoj: multaj Volapükistoj malkaŝe transiris al EsperantoZ ; super la okazintaj faktoj ni povus silente transiri al la tagordo [125]; la heredaĵo transiris en fremdajn manojn; ŝia amo transiris al la konkurantoZ .
3.
(figure) Iĝi en alian staton, ŝanĝiĝi: transiri de ĝoj' al doloroZ ; subite lia voĉo transiris en rapideman tononZ , en malklaran murmaradonZ ; la tuta lando transiris en posedon de l' venkintoZ , sub la prusan regadon.
124. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Juĝistoj 3:28
125. Zamenhof: Parolo antaŭ la Kvara Kongreso Esperantista en Dresden, 1908
afrikanse:
steek
albane:
kalojnë
amhare:
መስቀል
angle:
go across (vt)
arabe:
عبور
armene:
անցնել
azerbajĝane:
keçmək
bengale:
ক্রুশ
birme:
လက်ဝါးကပ်တိုင်
bosne:
prelaze
dane:
krydse
estone:
rist
eŭske:
zeharkatuko
filipine:
tumawid
france:
1. franchir (une limite), dépasser (les bornes) trans~ejo: passage, gué. 2. passer (d'un point de vue à un autre), changer de main 3. passer (changer d'état)
galege:
atravesar
germane:
hinübergehen, übergehen, überschreiten
guĝarate:
પાર
haitie:
travèse
haŭse:
kuros
hinde:
पार
hispane:
1. franquear (un límite), rebasar (el borde) trans~ejo: paso, vado. 2. cambiar (de parecer), cambiar (de dueño) 3. cambiar de estado
hungare:
1. átmegy (vhová) trans~ejo: átkelő. 2. áttér 3. átmegy (vmibe)
igbe:
ịgafe
irlande:
tras
islande:
yfir
japane:
クロス
jave:
nglintasi
jide:
קרייַז
jorube:
kọjá
kanare:
ದಾಟಲು
kartvele:
გადაკვეთა
kazaĥe:
крест
kimre:
croesi
kirgize:
кесип
kmere:
ឆ្លងកាត់
koree:
교차
korsike:
travancà
kose:
umnqamlezo
kroate:
križ
kurde:
xaç
latine:
transire
latve:
šķērsot
laŭe:
ກາ
litove:
kirsti
makedone:
премине
malagase:
miampita
malaje:
menyeberangi
malajalame:
കുരിശ്
malte:
jaqsmu
maorie:
whakawhiti
marate:
ओलांडू
monge:
hla
mongole:
гаталж
njanĝe:
kuwoloka
okcidentfrise:
krús
panĝabe:
ਪਾਰ
paŝtue:
واوړي
pole:
przechodzić
portugale:
transpor, ultrapassar
ruande:
umusaraba
ruse:
перейти
samoe:
sātauro
sinde:
صليب
sinhale:
හරස්
skotgaele:
tarsainn
slovene:
čez
somale:
gudbaan
ŝone:
muchinjikwa
sote:
tšela
sunde:
salib
svahile:
msalaba
taĝike:
убур
taje:
ข้าม
tamile:
கடந்து
tatare:
кросс
telugue:
క్రాస్
tibete:
ལ་རྒྱག་
ukraine:
перетинають
urdue:
پار
uzbeke:
kesib
vjetname:
qua
zulue:
ukuwela

transira

1.
Tia, ke ĝi iras trans io, transita: [por] la transira komunikiĝo, kiu iras tra Berlino, […] devas ja antaŭe jam esti pakitaj la kursoj [126]; modera ruĝeco de la konjunktivo, aŭ nur super la tarso, aŭ ankaŭ en la parto transira [127]; la pokalo „Ivo Lapenna“ estas transira, t.e. ĝi estas tenata de la gajninto ĝis la sekva konkurso, kiam ĝi pasas en posedon de la nova gajninto [128].
2.
Nedaŭra, pasa, provizora: ne la „ĉ“ estas transira ŝtupo al „ch“, sed en la „ch“ ni proponis transiran ŝtupon al „ĉ“ [129]; rezigni la revon pri baldaŭa mondrevolucio kaj sin tute koncentri al la transira periodo [130]; la muzika merkato troviĝas en transira fazo, en kiu ĉiuj eldonejoj kaj artistoj devas adaptiĝi [131]; transiraj tipoj inter la neandertala stadio kaj la hodiaŭa Homo sapiens [132]. VD:intera
3.
GRA Transitiva: pro la vorto „akuŝistino“ estas necese doni al „akuŝi“ signifon transiran [133].
126. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
127. Ludoviko Lazaro Zamenhof: Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto, Fundamenta Krestomatio de la lingvo Esperanto
128. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Tria Parto
129. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Dua Parto – Gramatiko
130. Ivo Lapenna, Tazio Carlevaro kaj Ulrich Lins: Esperanto en Perspektivo, Kvina Parto
131. Diversaj aŭtoroj: Kontakto 2011-2019, Ĉefartikolo
132. Ivo Lapenna: Retoriko, Unua Parto
133. L. L. Zamenhof: Lingvaj Respondoj, Unua Parto – Leksikologio
angle:
1. transitional 2. transitory 3. transitive
france:
2. transitoire 3. transitif
germane:
1. übergehend, passierend 2. vorübergehend, transitorisch 3. transitiv
hispane:
2. transitorio, temporal, pasajero 3. transitivo
hungare:
2. átmeneti 3. tárgyas, tranzitív
pole:
przechodni
portugale:
2. transitório, passageiro
ruse:
переходный
ukraine:
скороминущий, короткочасний, перехідний

vojiri

Iradi piede al malproksima celo: se iu estos en malproksima vojiro, tamen li faru Paskon al la Eternulo [134]; krom tio li faris sufiĉe grandan vojiron flanken, ĉar li volis antaŭe esti en Fjaltring [135]; ni vojiras al tiu loko, pri kiu la Eternulo diris: Ĝin Mi donos al vi [136]; ili ekvojiris for de la monto de la Eternulo vojon de tri tagoj [137]; la Eternulo vojirigis vin, kaj diris: iru kaj ekstermu la pekulojn [138]; la vojoj senhomiĝis, vojiranto jam ne pasas [139].
134. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 9:10
135. H. C. Andersen, trad. L. L. Zamenhof: Fabeloj, vol. 4, Historio el la dunoj
136. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:29
137. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Nombroj 10:33
138. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, I. Samuel 15:18
139. trad. L. L. Zamenhof: La Malnova Testamento, Jesaja 33:8
angle:
take a trip (vi), vojage (vi)
france:
cheminer, voyager (à pied) voj~o: voyage. voj~anto: voyageur, chemineau.
hispane:
caminar, viajar (a pie) voj~o: viaje. voj~anto: viajero.
hungare:
vándorol voj~anto: utas, utazó.
pole:
wędrować
portugale:
ir a lugar distante
ukraine:
вирушати в дорогу, іти, рухатися дорогою

administraj notoj

pri rond~i: 
    (a) PIV1 kaj PV havas duoblan artikolon kun rond~i: unu sub
    "rond" kaj
    unu sub "iri". Mi provis kunfandi ĉiujn kvar.
    (b) La ekz kun "rond~o" supozigas, ke la trairata vojo povas
    esti nur
    parto
    de la fermita trajektorio (kp kun la diskuto pri
    rivoluo/turno/rotacio).
    (c) PV metis en la saman artikolon "ĉirkaŭ~i" kaj "rond~i",
    kaj
    verdire kelkaj ekz-oj ne ebligas sencodistingon. Mi do metis
    referencojn SIN
    inter la respondaj sencoj.
    (ĉ) Lanti uzas „rond~i“ parolante pri derviŝoj. Indas
    esplori, ĉu
    tia uzo estas akceptebla.
    [MB]
pri ir/i : 
  Restas por koherigi la transitivecon de la diversaj
  verboj derivitaj per prefiksita prepozicio.
  [MB]
~i: Mankas verkindiko en fonto.
~o, ~ado : Mankas verkindiko en fonto.
~ebla: Mankas dua fontindiko.
~ebla: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
~ilo : Mankas verkindiko en fonto.
antaŭ~i: Mankas dua fontindiko.
antaŭ~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
antaŭen~i: Mankas dua fontindiko.
antaŭen~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
de~i: Mankas dua fontindiko.
de~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
dis~i : Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
el~i: Mankas verkindiko en fonto.
el~ejo: Mankas dua fontindiko.
el~ejo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
el~vojo: Mankas dua fontindiko.
el~vojo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
en~i: Mankas verkindiko en fonto.
en~ejo: Mankas dua fontindiko.
en~ejo: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
for~i: Mankas verkindiko en fonto.
for~o : Mankas verkindiko en fonto.
laŭ~i: Mankas dua fontindiko.
laŭ~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
malsupren~i: Mankas verkindiko en fonto.
preter~i: Mankas dua fontindiko.
preter~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
re~i: Mankas dua fontindiko.
re~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
supren~i: Mankas verkindiko en fonto.
sur~i: Mankas dua fontindiko.
sur~i: Mankas fonto, kiu estas nek vortaro nek terminaro.
ŝtel~i: Mankas verkindiko en fonto.
trans~i: Mankas verkindiko en fonto.